Het is al weer meer dan drie jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. De strijd die op 24 februari 2022 begon is nog altijd gaande en momenteel veel in het nieuws door de bemoeienis van Donald Trump. Op tv gaan we morgenavond terug naar 2022, toen de stad Marioepol werd vernietigd en inwoners ‘ergens’ heen moesten. Vierduizend van hen kozen noodgedwongen voor 82 dagen hel.
Je kunt verhalen van die laatste groep zien in de driedelige docuserie 82 dagen in de hel (BNNVARA). Metro zag deel 1 voor tv-rubriek Blik op de Buis en hij komt binnen, kunnen we wel zeggen. Voor de rubriek zagen we vorig jaar over Oekraïne al het iets minder indrukwekkende In the rearview, over vluchtelingen tijdens hun ‘reis’. In 82 dagen in de hel gaat het over inwoners van Oekraïne die niet konden vluchten, maar ondergronds in bunkers onder een staalfabriek schuilden. Zonder daglicht en zonder enig contact met de buitenwereld.
Kapot geschoten stad in Oekraïne
„Marioepol was een mooie stad”, is de eerste uitgesproken zin van de documentaireserie. Was, ja. „De inwoners waren mensen van de zee”, is de volgende. Waren ja, aan en op de Azov Zee. Al snel na de Russische inval dreigde er in Marioepol een humanitaire crisis. De stad in Oekraïne was een kapotgeschoten puinhoop geworden. Iemand zegt: „Ten opzichte van duizend raketten van Rusland, schoot Oekraïne er één terug.”
Een vrouw: „Opeens kreeg iemand het in z’n hoofd om onze levens op z’n kop te zetten.” Dat is nog zacht uitgedrukt als je bedenkt dat zij Poetin die een oorlog tegen haar Oekraïne begon, bedoelt. Een deel van de ruim 430.000 inwoners vlucht, al was wegkomen destijds een zeer moeilijke opgave. Iedereen was daarbij op zichzelf aangewezen. De Russen bieden ook ‘een veilige uitweg’ naar Rusland, wat door bijna alle inwoners van Marioepol werd geweigerd.
Voor vierduizend mensen bleven de uit de Koude Oorlog overgebleven ondergrondse bunkers van Azovstal als toevluchtsoord over. Onder dit gigantische staalfabriekcomplex waren 35 forse bunkers te vinden, die op vijf tot zes meter diepte met tunnels waren verbonden. Vijf van die schuilkelders zouden een nucleaire aanslag doorstaan, dertig niet.
Realiteit van de hel van Azovstal
Behalve het huiveringwekkende verhaal van de vierduizend inwoners van Marioepol, krijgt de kijker van 82 dagen in de hel er een gratis geschiedenisles van voice-over Jeroen Pauw bij. Interessant, maar die verhalen spreken het meest tot de verbeelding. Soms hoor je mensen praten over een oude ruzie in de keuken of welke planten iemand in de tuin had gezet. Geneuzel, zou je zeggen, maar het is tegelijkertijd een goede vergelijking met het eerdere leven in Oekraïne waarnaar de mensen zo verlangden.
De realiteit is namelijk de hel van Azovstal, waarvan we verderop in de wereld amper wisten. Op die ene keer na, toen een wanhopige commandant een bericht naar de buitenwereld wist te sturen. „We gaan mogelijk onze laatste uren of dagen tegemoet”, was zijn boodschap in april 2022. Na de capitulatie van Oekraïne werden veel militairen en bunkerbewoners afgevoerd naar Russische kampen. Eenmaal vrijgelaten deden een aantal hun verhaal, opgetekend door regisseur Jasper Christiaens en journalist Joanie de Rijke.
Situatie in de hel van Oekraïne
De situatie in die hel van Oekraïne? Communiceren kon in de bunkers alleen door persoonlijk contact. „Het was kil en vochtig”, zegt iemand. „Wanneer je uitademde, zag je de lucht uit je mond komen.” Nieuws kwam alleen af en toe binnen als er nieuwe mensen naar de bunkers onder Marioepol kwamen. En het stonk er enorm. Een vrouw: „Gelukkig had ik covid gehad, ik rook bijna niets.” In sommige bunkers was er voldoende voedsel, in andere aten mensen soms een half kopje pap per dag.
Alle beelden die in de bunkers zijn gemaakt, werden gefilmd met smartphones. In de eerste aflevering van 82 dagen in de hel zitten die er nog relatief weinig in. Eigenlijk wil je dat niet zien, maar als je de docu toch kijkt, natuurlijk ook weer wel. Eén shot zeg in ieder geval al heel veel: een vies veldbedje onder een beschimmeld plafond. Op het veldbed ligt een jongetje. Zij pyjamabroek is gemaakt van een vuilniszak.
Aantal blikken uit 5: 4
82 dagen in de hel is vanaf morgen (7 april) drie keer op maandag bij BNNVARA om 22.20 uur op NPO 2 te zien. Streamen kan via NPO Start.
Ben je benieuwd naar meer (goed gelezen) afleveringen van Blik op de Buis? Lees dan:
- Uitstekende serie over de (enge) wereld van Big Pharma: Elixer.
- Ook goed van eigen bodem: F*ckulteit, over seksueel overschrijdend gedrag aan een universiteit.
- Een grappige tv-serie is juist Haantjes, die je kunt zien op Netflix.
- Arian en Marieke verloren beide kinderen aan kanker, maar waren dit jaar Prins Carnaval en Prinses.
- Zes jongeren, toen tieners, stellen jarenlang onterecht te hebben vast gezeten voor wat in Nederland bekend werd als de beruchte Restaurantmoord.
- Als je vader of moeder in de gevangenis zit: een interessante docureeks Kind van een Gedetineerde.
