Gaan of blijven? Overstap van WhatsApp naar Signal is dilemma

• Nina Bogosavac

  redacteur Economie

Vrijwel iedereen in Nederland gebruikt Whatsapp om berichten naar elkaar te sturen. Maar na de koerswijziging van Mark Zuckerberg, de baas van moederbedrijf Meta, groeit bij sommigen het ongemak over het gebruik ervan. Zuckerberg besloot in aanloop naar de inauguratie van president Trump om de samenwerking met factcheckers op te schorten en stond onder meer het omschrijven van homoseksualiteit als ‘geestelijk ziek’ toe.

Het leidt ertoe dat gebruikers zich afvragen: blijven we op dezelfde platformen of is er een volwaardig alternatief, zoals chatapp Signal? Hoewel de discussie woedt, lijkt het er nog niet op dat Nederlanders massaal overstappen.

“Mijn moeder heeft een vriend die is overgestapt naar Signal, maar daardoor heeft zij nu helemaal geen contact meer met hem”, zegt student Gijs Broere (20), die gebruikmaakt van WhatsApp voor privéchats. “Ik wil gewoon op één platform al mijn berichten kunnen zien en versturen. Lekker overzichtelijk. Vrienden en familie kan ik daar vinden. Ik zou het vervelend vinden als sommige vriendengroepen op andere platformen zitten.”

Voor zelfstandig ondernemer Peter Goossens (58) vormt Signal een goed alternatief voor WhatsApp omdat hij waarde hecht aan zijn privacy. “Lastiger punt is misschien of vrienden, kennissen en collega’s ook willen overstappen. Dat gaat natuurlijk niet van de een op de andere dag, dus gebruik ik de apps nog een tijdje naast elkaar. Een groot deel van mijn familie is al over, maar de meeste vrienden kennen Signal weer niet.”

Signal zegt een enorme toename te zien: het aantal actieve gebruikers is dit jaar 25 keer groter dan voorheen, zegt de organisatie tegen de NOS. De NOS heeft Signal meerdere malen gevraagd om harde cijfers over het aantal gebruikers, maar de organisatie komt alleen met relatieve toenames.

Dat het aantal mensen dat Signal gebruikt groeit, blijkt niet uit cijfers van Newcom. Het onderzoeksbureau keek tussen 2 en 18 januari naar het internetgedrag van Nederlanders en ziet zelfs een dip in het aantal mensen op Signal: van 7 procent in 2024 naar 6 procent begin dit jaar. Zo’n 900.000 mensen in Nederland zijn nu op Signal actief.

En wie Signal gebruikt, blijft ook vaak WhatsApp gebruiken, blijkt uit analyses van Newcom. Het aantal mensen dat afscheid neemt van WhatsApp en alleen nog maar Signal gebruikt, is klein: 2 procent. Wel gebruiken zij het relatief vaak dagelijks. “Het is dus wel een alternatief voor WhatsApp-verlaters”, zegt Neil van der Veer van het onderzoeksbureau.

Toch zijn de reacties illustratief voor de dilemma’s die gebruikers nu ervaren, zegt Philipp Masur (Vrije Universiteit Amsterdam). Hij onderzoekt de impact van sociale media op ons dagelijkse leven. “Want wat doe je als jij wilt overstappen maar vrienden niet? Dan heeft overstappen weinig zin. Wel kan je in veel vriendenkringen onderhandelen en iemand overtuigen, bijvoorbeeld mensen die er minder om geven.”

De cijfers van Newcom komen overeen met bevindingen uit eerder onderzoek, zegt Masur. Al zijn gebruikers boos op het platform, of het niet eens met de koers van het bedrijf, dat betekent nog niet dat ze ermee stoppen. “Misschien is er een minderheid op WhatsApp die het vanwege Zuckerberg niet meer gebruikt, maar de meerderheid zal het bestaande gedrag voortzetten.”

Volgens Van der Veer ligt de beste voorspeller van toekomstig gebruikersgedrag in het verleden. Zoals in 2018, toen Facebook zwaar onder vuur lag. Destijds was het niet de politieke koers, maar de omgang met privacy die ertoe leidde dat mensen vertrokken. “Een deel van de gebruikers stopte met Facebook, maar niet voor lang. Simpelweg omdat we er te sterk mee zijn vergroeid. Je bent waar je netwerk zit.”

Ook Masur denkt niet dat mensen massaal overstappen. Jaren geleden ging hij zelf door het proces en merkte hij hoe lastig het was om zijn omgeving te overtuigen. Maar, het lukte hem wel. “Dankzij mijn specialisatie in privacy kon ik met argumenten mensen overtuigen. Ik zeg niet dat iedereen het moet doen, maar uiteindelijk zijn veel mensen uit mijn sociale kring overgestapt.”