Afrikaanse ngo’s eisen ‘corrupte’ miljarden terug van Franse magnaat Bolloré

Vincent Bolloré, de omstreden Bretonse multimiljardair en magnaat, heeft er een nieuwe juridische zorg bij. De strafrechter verzocht vorig jaar hem en twee leidinggevenden uit zijn zakenimperium te vervolgen voor corruptie in West-Afrika. Nu ligt er bij datzelfde pakket een nieuwe, volgens de indieners „ongekende” klacht voor heling en witwassen.

Elf ngo’s uit een zestal West-Afrikaanse landen eisen de 5,7 miljard euro – of een deel daarvan – terug die Bolloré in 2022 verdiende aan de verkoop van zijn meest lucratieve tak, Bolloré Africa Logistics, waarmee hij havenconcessies door heel West-Afrika bestierde. Mede dankzij deze verkoop aan de Zwitserse MSC-groep boekte Bolloré’s holding in 2024 een winst van 1,8 miljard euro, bleek uit deze week gepresenteerde jaarcijfers.

Maar volgens de ngo’s, samengekomen in het collectief Réparation pour l’Afrique (Herstel voor Afrika), komt deze verkoop neer op witwassen. Dit omdat de verkoopprijs het gevolg is van winsten uit concessies die volgens hen op een frauduleuze wijze zijn verkregen. In zeker vijf van de landen – Togo, Guinee, Ghana, Ivoorkust en Kameroen – zou Bolloré zijn lucratieve havenconcessies te danken hebben gehad aan diens nauwe banden met lokale politieke leiders en het toeschuiven van dik betaalde baantjes aan hun entourage. Met de verkoop van het dochterbedrijf zou het frauduleus verdiende geld zijn witgewassen.

Corruptie is niet alleen het geld dat in de zak van een ambtenaar verdwijnt

Die opbrengsten, vinden zij, moeten terug naar de bevolkingen die daar de prijs voor betaalden. „Corruptie is niet alleen het geld dat in de zak van een ambtenaar verdwijnt”, zegt de Congolese anticorruptie-activist en voorman van het collectief Jean-Jacques Lumumba. „Het is ook geld dat een samenleving wordt onthouden. Geld waarmee wegen, ziekenhuizen en scholen hadden kunnen worden gebouwd.”

Vriendenprijsje

Lumumba is daarmee welbekend. De oud-bankier geldt als de klokkenluider die in 2016 onthulde hoe de toenmalige Congolese president Joseph Kabila met zijn familie de staatskas leegroofde. De ‘Methode Bolloré’ is een andere, zegt hij. „Het is het opkopen van verkiezingen en invloed. Het is op ondoorzichtige wijze concessies verkrijgen, zonder openbare aanbestedingen. En daar miljarden mee verdienen.”

Bolloré, wiens imperium alles van media en communicatie tot olie en logistiek bestrijkt, maakte in eerste instantie vooral naam en fortuin met zijn havenactiviteiten in Afrika. Ten tijde van zijn verkoop aan MSC beschikte Bolloré Africa Logistics over ruim twintigduizend man personeel en magazijnen en transporthubs verspreid over heel het continent, waaronder zestien container terminals.

Beschuldigingen dat de magnaat (een deel van) die deals dankte aan corrupte praktijken zijn niet nieuw. In 2018 werd een formeel onderzoek naar hem en twee naaste medewerkers ingesteld op verdenking van het aan de macht helpen van de presidenten van Togo en Guinee, tussen 2009 en 2011, in ruil voor contracten. Daarbij zou Bolloré onder andere zijn communicatietak Havas tegen een vriendenprijsje hebben ingezet voor hun verkiezingscampagnes.

Bolloré en zijn twee directeuren hoopten in die zaak door een schuldbekentenis weg te komen met een boete van 375.000 euro, maar daar ging de rechter in Parijs „vanwege de ernst van de feiten” niet in mee: volgens haar moest een strafrechter zich over hun zaak buigen. Wel legde ze de Bolloré Groep een boete van twaalf miljoen euro op.

Na meerdere mislukte pogingen van de Bretonse magnaat dit besluit aan te vechten volgde afgelopen zomer het officiële verzoek van het financiële parket de drie strafrechtelijk te vervolgen voor corruptie. Mochten ze worden veroordeeld, dan hangt hen een celstraf van tien jaar boven het hoofd evenals een boete van één miljoen euro.

De volle mep

Het collectief hoopt dat het parket hun klacht meeweegt in deze al lopende zaak. „Om te laten zien dat degenen die écht geraakt worden door corruptie, de lokale bevolkingen zijn”, zegt de Belgische advocaat Christophe Marchand, die het collectief bijstaat. Volgens Marchand is hun zaak „inédite”, ongekend, omdat ze inhaken op een relatief nieuwe Franse wet die het voor gedupeerde bevolkingen mogelijk maakt restitutie te eisen in corruptiezaken.

Deze wet, gebaseerd op een anti-corruptieconventie van de Verenigde Naties, werd in 2021 in Frankrijk aangenomen. Het parket moet nu besluiten of het op basis van de klacht een financieel onderzoek instelt.

In een 57 pagina’s tellende document, gebaseerd op „maanden aan onderzoek” doen het collectief en hun advocaten een voorzet door een lange lijst benoemingen (van schoonbroers, dochters, oud-ministers) op te sommen evenals schandalen, parlementaire enquêtes en waarschuwingen van instanties als de Wereldbank die volgens hen aantonen dat ten minste een zestal havenconcessies op corrupte wijze door Bolloré zijn verkregen.

„We hebben het hier over een wijdverbreide, systematische manier van handelen om dicht bij de macht te komen”, zegt advocaat Marchand. Hun klacht richt zich niet alleen op Vincent Bolloré en diens holding, maar ook op zijn zoon Cyrille, die in 2019 het stokje van zijn vader overnam. Het collectief mikt daarbij op het geld dat zij eerst met de concessies en later met de verkoop van de haventak verdienden en dat nu op Franse bankrekeningen staat.

Dat kan de volle mep à 5,7 miljard euro zijn of een deel daarvan. Marchand: „Dat moet de rechter bepalen.” Die berekent bij een eventuele veroordeling welk deel op frauduleuze wijze is verkregen. Mocht het tot een zaak én een veroordeling komen, dan zal het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken het geconfisqueerde geld verdelen. Dat kan onder meer via lokale maatschappelijke organisaties of specifieke ontwikkelingsprojecten.

Máár benadrukt Jean-Jacques Lumumba: dit gaat over meer dan geld. „Het is ook geen strijd van mij of van het collectief alleen, het is de strijd van iedere Afrikaan voor de toekomst van ons continent. Corruptie houdt onze ontwikkeling tegen.” De zaak tegen Bolloré is daarbij slechts hun „openingssalvo”, zegt de activist. „We zijn al druk met andere dossiers bezig.”

Delen





Mail de redactie