Voor wie nooit heeft geweten dat er in de Tweede Wereldoorlog een plan was om Adolf Hitler te vermoorden (en daar nieuwsgierig naar is): de bioscoop en film Bonhoeffer zijn vanaf morgen je vrienden. Oh ja, de moordaanslag werd ook – zonder succes uiteraard – geprobeerd en dat gebeurde door… Duitsers.
Deze Metro-bioscoopganger – we keken alvast voor de Filmrecensie van de Week – kende het onderwerp (de wens om Hitler te doden) wel, maar niet het hoe, wie en waarom. Interessant dus, dat zullen veel meer geschiedenis- en filmliefhebbers vinden. Handig om de waargebeurde titel in Nederland in deze tijd uit te brengen nu we langzaamaan richting 4 en 5 mei gaan.
Het verhaal van Bonhoeffer
Bonhoeffer speelt zich – uiteraard – af tijdens de Tweede Wereldoorlog, als nazi-Duitsland onder leiding van Adolf Hitler de greep op Europa verstevigt. We zien echter ook de tijd van de Eerste Wereldoorlog. Hoofdpersonage Dietrich Bonhoeffer (Jonas Dassler) was nog een kind toen zijn oudere broer Walter aan het front om het leven kwam. Dat verdriet draagt de Duitser altijd met zich mee. Eenmaal volwassen is Bonhoeffer een theoloog, schrijver van christelijke boeken en – in deze film natuurlijk van belang – fel tegenstander van alles wat met het ‘nazisme’ te maken heeft.
Adolf Hitler vermoorden of trouw blijven aan overtuiging
Want nee, lang niet alle Duitsers waren nazi, mocht je dat toevallig nog denken. Dietrich Bonhoeffer raakt met enkele anderen verwikkeld in een gevaarlijk complot. Het doel: Adolf Hitler vermoorden. Dat was in die tijd natuurlijk ‘nogal wat’, helemaal als je bedenkt dat Bonhoeffer als pastoor in de kerk standaard vrede staat te prediken. Hij worstelt dan ook met zijn geweten en over een aangrijpende keuze. Blijft hij trouw aan zijn morele overtuigingen, of zet hij alles op het spel om – zo was de gedachte – miljoenen Joden van genocide te redden?
Die boeiende gewetensvraag en het sowieso interessante gebeuren uit deze film, hebben uiteindelijk helemaal niets veranderd aan de geschiedenis die we nu kennen. Maar het idee alleen al, dat je met een paar anderen bedenkt om Adolf Hitler, de belangrijkste man van dat moment, om te leggen. Poeh.
Studeren en zwarte vrienden van Bonhoeffer in New York
Hoe Bonhoeffer dacht had veel, zo niet alles, te maken met zijn tijd als theologie-student in New York. In Amerika werd de Duitser louter omringd door zwarte vrienden. Zo zag hij met eigen ogen wat het uitsluiten van een bepaalde bevolkingsgroep – in dit geval mensen met een donkere huidskleur – met mensen doet. Dat herhaalt zich in zijn eigen land met de Joden. „Ik zou een ander nooit kwaad kunnen doen”, horen we Bonhoeffer zeggen. Maar ja, die woorden kan hij met zijn plan over Hitler niet meer uitspreken.
Dat er van het vermoorden van Hitler niets terechtkomt, kunnen we op deze plek wel verraden. Het leverde de theoloog niets anders op dan een arrestatie. En de dood. In werkelijkheid sleet hij zijn laatste dagen vooral in een gevangenis in Tegel, nadat hij Joden hadden laten ontsnappen naar Zwitserland en tegen de lamp was gelopen. In de film zit Bonhoeffer steeds in een cel in concentratiekamp Buchenwald. Daar zat hij ook, maar pas nadat hij als verdachte werd gezien van de mislukte aanslag in juli 1944 op Adolf Hitler. Dat leverde hem direct een veroordeling tot de doodstraf op. „In Buchenwald wacht je een luikje en een strop”, horen we in de film iemand zeggen. En dat werd het precies.
Beetje wrang: het luikje viel een week voordat zijn medegevangenen van het Hitler-complot uit de gevangenis werden bevrijd. Weer een week later was de Führer wel dood, maar had ie het zelf gedaan. Wat dat betreft heeft Bonhoeffer aan zijn nu wel gewaardeerde daden slechts een paar Nederlandse scholen / colleges overgehouden.
Beoordeling uit 5: 4
Noot: de nazaten van Bonhoeffer zijn niet zo blij met deze film, Metro wel. Even wennen in het begin: dat de Duitsers in deze Belgisch-Ierse titel Engels spreken, terwijl de hoofdrol wordt gespeeld door de Duitser Jonas Dassler.
De komende tijd praten we je in Metro’s Filmrecensie (op woensdagavond, meestal om de veertien dagen) in ieder geval bij over Locked met Anthony Hopkins; een film over – je leest het goed – een crimineel die zit opgesloten in een auto. En dat zo’n beetje de film lang.
Tiener blind door vuurwerk: ‘Als ik slaap, zie ik weer, maar ik word wakker in een blinde kutwereld’
Kijkers onder indruk van docu Hitlers kindsoldaten: ‘Dapper dat de mannen het vertellen’
