‘Ophalen, brengen, koken, opruimen, kleren wassen, afspraken nakomen – moeder zijn is vaak echt niet leuk’
Het is niet eenvoudig om het goed te doen als moeder. Als er één thema is waar we voorzichtig moeten zijn met onze woorden, nog steeds doordrenkt van taboes, dan is het moederschap. In de hoop een aantal van die taboes te doorbreken, startte actrice Jennifer Evenhuis, zelf moeder van twee tienerdochters, samen met collega Renate Reijnders De moedermonologeneen voorstelling over de scherpe randen van het moederschap. Telkens brengen drie actrices (in wisselende samenstelling) in totaal twaalf theatermonologen. Naast teksten van Evenhuis en Reijnders zelf zijn er bijdragen van Claudia de Breij, Nadja Hüpscher en Stella Bergsma. In een Amsterdams café vertellen Evenhuis (51) en Bergsma (54) wat hen inspireerde.
Jennifer Evenhuis: “Spijt van het moederschapvan de Israëlische schrijfster Orna Donath. Dat boek was voor mij een eye-opener. Ik ging er meteen mee aan de slag. Alleen al die titel. Dit is dus iets dat bestaat, dacht ik. Het was nieuw voor mij dat je als moeder blijkbaar kon zeggen dat het je speet. Dat is een sterke uitspraak, maar als je zoiets voelt, is het heel fijn om te weten dat je niet de enige bent.”
Zelf had ze niet veel over het moederschap nagedacht voordat ze kinderen kreeg, zegt ze. “Ik dacht gewoon dat het erbij hoorde, ik wilde het ervaren.” Ze had niet verwacht dat het zo pittig zou zijn. “Ik was geschokt door hoe beperkt ik me voelde, vooral in het begin. Altijd die verantwoordelijkheid. Gebroken nachten. Borsten die altijd nodig waren om te voeden. Ik dacht: ik kan nooit meer zomaar het huis uitlopen.” Dat overal om haar heen benadrukt werd hoe vrouwen ‘genieten’ van het moederschap, maakte het nog lastiger. “Ik vroeg me af: ben ik zo egoïstisch?”
Ophalen, wegbrengen, wassen, koken
Donath begint haar boek met een belangrijke opmerking: elke moeder over wie ze schrijft, houdt van haar kinderen. Dus dat is het niet. Evenhuis: “Het gaat eigenlijk om de rol die je als moeder krijgt. Het opvoeden doe ik graag zelf. Advies geven, luisteren. Maar al die onzichtbare taken die je als moeder continu op je neemt – ophalen, wegbrengen, koken, opruimen, kleren wassen, afspraken nakomen – zijn vaak eigenlijk helemaal niet leuk.”
Schrijver Stella Bergsma heeft geen kinderen en was aanvankelijk enigszins verrast dat ze door Evenhuis werd gevraagd voor het project. “Maar toen we erover begonnen te praten, bleek dat ik er eigenlijk heel veel over te zeggen heb. Moederschap is een thema in het leven van elke vrouw, of je het nu leuk vindt of niet. Ook geen moeder zijn is allesbehalve neutraal. Het leek ons interessant om dat perspectief mee te nemen in de voorstelling.”
Eén van Bergsma’s monologen (ze schreef er vier) gaat over een moeder die kiest voor abortus. Die tekst is autobiografisch, zegt ze. “Mijn partner en ik konden niet beslissen of we een kind wilden. Het ene moment wilde hij wel en ik niet, even later was het andersom.” Op haar veertigste, toen ze er geen last meer van had, werd ze onverwacht zwanger. “Wij zagen dat als een soort goddelijke interventie. Dit was de bedoeling, dachten wij. Wij wilden ervoor gaan.”
Al snel begon er iets te veranderen in de relatie tussen Bergsma en haar partner. “De hormonen brachten mij meteen op een roze wolk, ik was helemaal verliefd. Mijn partner werd eigenlijk heel serieus. Opeens had hij het alleen maar over geld verdienen. Ik denk dat die veranderingen ons allebei bang maakten. Omdat we het samen zo leuk hadden, hebben we samen muziek gemaakt, we hebben een heel leuk leven gehad.” Na veel aarzelen en urenlange telefoongesprekken met vriendinnen heeft Bergsma er uiteindelijk voor gekozen om de zwangerschap af te breken. “We wilden niet verliezen wat we samen hadden. Toen de abortus voorbij was, verdween dat vreemde, amoureuze gevoel onmiddellijk. We waren weer onszelf.”
De discussie over abortus verhardt
De laatste tijd is de discussie over abortus weer verhard, constateert Bergsma. “Ik vind het belangrijk om erover te praten, maar een ongekwalificeerd oordeel erover kan mij hard raken. De keuze voor abortus is zeer persoonlijk. Het is zo ongevoelig hoe sommige mensen hierop reageren. Je zou hopen dat mensen empathischer zouden zijn. Geloof me, er is geen vrouw die voor de lol een abortus laat plegen.”
Een mythe die ook moet worden ontkracht, zegt Evenhuis, is dat de bereidheid tot opoffering ‘in de aard’ van vrouwen zit. “Ja!” roept Bergsma. “Ik vroeg ChatGPT onlangs: als jij het patriarchaat zou zijn, wat zou je dan doen om vrouwen eronder te houden? Eén van de antwoorden was: het ideaal van zelfopoffering benadrukken. Dat is interessant, nietwaar? Een patriarchale samenleving heeft er baat bij om vrouwen in een volgzame positie te houden. Want dat zorgt ervoor dat vrouwen uit eigen beweging, onbaatzuchtig, werken om de boel draaiende te houden. Veel van de mythen rond het moederschap hebben een heel duidelijke politieke functie.”
Evenhuis: “En toch, zelfs als je dat allemaal doorziet, is het moeilijk om er weerstand aan te bieden. Blijkbaar zit die vrouwelijke neiging tot opoffering echt diepgeworteld. Als ik ‘s avonds weg moet omdat ik ergens moet spelen, begin ik meestal al om 9.00 uur met koken voor het gezin. Niet omdat mijn partner dat van mij vraagt, maar omdat ik het gevoel heb dat ik op een bepaalde manier benadeeld word als ik een avond mag werken.” Het raakt haar zichtbaar. “Het is als een emotionele bankrekening, waarop je punten opbouwt. Wil je werken? Nou ja, maar dan moet je wel een paar keer extra afwassen. Om het zo maar te zeggen.”
De moedermonologen is een poging om dit soort thema’s bespreekbaar te maken. Evenhuis: “Zodat vrouwen zich niet meer zo alleen voelen en er eindelijk echt iets kan veranderen.” De voorstelling gaat op 23 oktober in première in Schouwburg Amstelveen.
