Elon Musks draai was een opvallende. De 53-jarige techmiljardair steunde in 2020 nog openlijk de Amerikaanse Democratische presidentskandidaat Joe Biden. En Musk gaf Oekraïne aan het begin van de inval van Rusland toegang tot zijn Starlink-satellietsysteem, nadat Rusland alle communicatielijnen had vernietigd. Vlak na de inval had Musk nog de tekst ‘Hold Strong Ukraine’ getwitterd. Omgeven met Oekraïnese vlaggen.
Maar sinds eind 2022 slaat de rijkste mens ter wereld ineens een heel andere toon aan. Musk is opgeschoven van een ondernemer met „gematigde” opvattingen, aldus hemzelf, naar een positie aan de uiterst rechtse kant van het politieke spectrum. In oktober 2022 kocht hij Twitter – het latere X –, omdat Musk zich zorgen maakte over wat hij het ‘woke mind virus’ noemde, en de manier waarop sociale media de vrijheid van meningsuiting begrensden.
En, zo bleek vrijdag uit een artikel in The Wall Street Journal: Musk voerde eind 2022 een reeks geheime gesprekken met de Russische president Poetin. De tech-miljardair en de Russische dictator tastten tijdens meerdere telefoongesprekken af of ze iets voor elkaar konden betekenen. Zo regelde Musk onder meer dat Starlink niet werd geactiveerd in Taiwan, een geste van Poetin aan de Chinese president Xi Jinping.
Na de gesprekken veranderde er van alles, ook op het slagveld in Oekraïne. Daar begonnen Starlink-terminals voor de Oekraïnse strijdkrachten steeds meer te haperen. En wist het Russische leger ineens ook toegang te krijgen tot Starlink, onder meer om drones te besturen. Al was dit volgens Musk nooit de bedoeling geweest. Rusland had, volgens Musk, illegaal Starlink-terminals bemachtigd in andere landen.
Wat is er gebeurd met Elon Musk? De laatste jaren is hij veranderd van een uiterst succesvolle tech-ondernemer in een zeer invloedrijke geopolitieke machtsfactor, die zich omringt met wereldleiders. Musk schaamt zich niet om in het openbaar politiek kleur te bekennen, zeer ongewoon voor een ondernemer.
Proberen te verklaren waarom Musk doet wat hij doet is altijd amateurpsychologie. Elon Musk is notoir moeilijk te doorgronden en extreem onvoorspelbaar. Maar duidelijk is dat Musk zowel persoonlijk als financieel-economisch alle reden heeft om zowel Poetin als Trump te steunen.
Top secret-toegangsniveau
Musk heeft zes bedrijven: SpaceX (ruimtevaart), Tesla (elektrische auto’s), xAI (kunstmatige intelligentie), Neuralink (breinimplantaten), The Boring Company (supersonische tunnels) en X (sociale media). Via deze ondernemingen krijgt Musk de laatste jaren steeds meer invloed op de Amerikaanse federale overheid. Met name via zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX, dat volgens The New York Times voor zeker 15 miljard dollar (13,9 miljard euro) aan overheidscontracten heeft afgesloten.
Ruimte-organisatie NASA en het Amerikaanse ministerie van Defensie zijn compleet afhankelijk van SpaceX, dat Amerikaanse raketten en satellieten de ruimte inschiet. Ook gebruiken Amerikaanse militairen en ambassadepersoneel Musks Starlink-satellieten in landen waar internet slecht toegankelijk is of wordt gecensureerd.
Door deze positie heeft Musk zelfs een ‘top secret’- toegangsniveau bemachtigd, waarmee hij geheime documenten van de Amerikaanse overheid kan bekijken. Musk gaf vorige week tijdens een campagne-evenement voor de Republikeinse partij zelf toe dat hij deze toegang heeft. De documenten die hij te zien krijgt zijn vooral „heel saai”, volgens Musk.
Dat Musk met Poetin sprak terwijl hij toegang had tot geheime overheidsdocumenten ligt gevoelig binnen de Amerikaanse overheid, waar maar weinig mensen wisten van de telefoontjes. NASA-directeur Bill Nelson riep in reactie op het artikel in The Wall Street Journal onmiddellijk op tot een onderzoek „Als dit waar is, dan is het zorgwekkend”, zei Nelson. „Vooral voor NASA, het ministerie van Defensie en sommige inlichtingendiensten.”
Lees ook
Iedereen kijkt naar Musk, maar de opstelling van Mark Zuckerberg is minstens zo belangrijk
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2024/10/data123380578-dae793.jpg)
Interplanetair reizen
Musk is de laatste tijd sowieso stevig aan het netwerken op het politieke toneel. Sinds augustus 2021 heeft Musk met hooggeplaatste politici uit dertien landen gesproken, onder wie voormalig Braziliaanse president Jair Bolsonaro en Javier Milei, president van Argentinië. In de Verenigde Staten is Musk ondertussen uitgegroeid tot een van de belangrijkste politieke donoren van de Republikeinse partij. Momenteel geeft Musk 45 miljoen dollar per maand aan Trumps presidentscampagne.
Musk gokt daarmee op een presidentschap van Trump, die hij eerder nog „te oud” noemde om president van de VS te zijn. Waar Democratisch presidentskandidaat Kamala Harris techbedrijven hard wil aanpakken en de overheid wil versterken, neigt Trump juist naar meer deregulering en extra belastingkortingen.
Voor Musk is de overheid momenteel zowel zijn grootste klant als zijn grootste bedreiging. Op dit moment zijn Musks bedrijven in zo’n twintig onderzoeken of rechtszaken verwikkeld met overheidsinstanties, die onder meer de veiligheid van zijn Tesla’s onderzoeken en de milieuschade van Musks SpaceX-raketten.
Voor Musk is regulering de grootste sta-in-de-weg voor zijn grootste droom: interplanetair reizen. In april dit jaar vertelde Musk, tijdens een speech op SpaceX’ lanceerbasis Starbase, dat hij verwacht dat over twintig jaar de eerste kolonies met mensen op Mars zullen worden gesticht. Volgens Musk kan de mensheid alleen overleven als het de aarde uiteindelijk verlaat. Deze missie drijft Musk in al zijn bedrijven, waarbij vooral Tesla voor het geld zorgt om Musks ruimtedromen te kunnen financieren.
In dat licht is Musks geflirt met Trump niet zo vreemd. Tijdens een gesprek tussen Trump en Musk, in augustus live uitgezonden op X, bleek wat Musk terugverwacht voor de tientallen miljoenen die hij aan Trumps campagne doneert. Een baan als Trump wint, waarbij Musk een commissie tegen overheidsbemoeienis zou voorzitten. Trump kondigde in september aan inderdaad een dergelijke commissie te willen oprichten, waarbij Musk direct invloed zou hebben op de regels die aan zijn bedrijven worden opgelegd.
En Poetin? Die hoopt, net als Musk, dat Trump wint en een einde maakt aan de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne. Poetin zocht dit jaar niet alleen regelmatig contact met Musk maar ook met Trump, zo bleek deze maand uit het boek War van Washington Post-journalist Bob Woodward. Na Trumps presidentschap zouden beiden „misschien wel zeven keer” hebben gebeld. Waarover precies is niet bekend.
