‘Grensoverschrijdend gedrag door gastregisseur de Nationale Opera’

Bij de productie van de voorstelling Fidelio van de Nationale Opera heeft grensoverschrijdend gedrag plaatsgevonden. Dat schrijft Het Parool in een reconstructie. In de krant staat dat de Oekraïense gastregisseur Andriy Zholdak tijdens de repetities acteurs en figuranten onder meer seksscènes liet spelen die niet in het script stonden, medewerkers ongewenst aanraakte en naar medewerkers schreeuwde.

Het Parool schrijft dat al voor het begin van de productie duidelijk was dat Zholdak een “controversieel figuur” is. Zo legde hij in 2016 op een persconferentie in Roemenië uit hoe hij regisseert: “Morgenochtend tijdens de repetitie wil ik dat je mijn hond bent. En als je mijn hond bent, moet je naar mijn commando’s luisteren: mentale commando’s, fysieke commando’s, emotionele commando’s, seksuele commando’s, alles, jij bent mijn hond. Ik ben een nazi. Concentratiekamp.”

In Hongarije sloeg de regisseur een Roemeense actrice in de pauze van een première, omdat hij niet tevreden was over haar optreden. Dit voorval werd uitgebreid beschreven in de pers en nadat Zholdak enkele jaren later werd genomineerd voor een theaterprijs, ondertekenden 1400 mensen een petitie om daartegen te protesteren.

Daarover zegt Nationale Opera & Ballet dat bekend was dat de regisseur een “onconventionele manier van opera creëren” heeft en dat het gezelschap zich daarop had voorbereid, maar dat ze “niet op de hoogte waren van eerdere controverses”. Als dat wel zo was geweest, zou het “nooit een samenwerking zijn aangegaan met Zholdak”, stelt de Nationale Opera in een verklaring.

Bij audities voorafgaand aan de repetities vroeg Zholdak potentiële figuranten om met een blote buik of ontbloot bovenlijf ten tonele te verschijnen, wat ongebruikelijk is.

Daarnaast beschrijft Het Parool dat de regisseur commentaar zou hebben gegeven op het uiterlijk van auditanten. Hij zou onder meer hebben gezegd dat iemand “kleine borsten” had. De regisseur werd hier door een assistent-regisseur op aangesproken. Ook mocht een Argentijnse danseres die figureerde in de voorstelling pas na lang aandringen gebruikmaken van de wc toen ze ongesteld was op een repetitiedag.

Een andere figurant vertelt aan de krant dat zij seksuele handelingen moest uitbeelden, terwijl die niet in het script stonden. De Argentijnse danseres zegt dat ook haar dit is overkomen. Op het moment dat zij de seksuele handeling uitbeeldde, werd zij door de regisseur bij haar billen vastgepakt. Bij de repetities was geen intimiteitscoördinator aanwezig, omdat de Nationale Opera niet had verwacht dat dit nodig was.

Naar aanleiding van klachten over het gedrag van de regisseur besloot directeur Sophia de Lint maatregelen te nemen. Zholdak mocht alleen instructies doorgeven aan de assistent-regisseur en er moest altijd iemand van de directie bij de repetities aanwezig zijn.

Een figurant stuurde dezelfde dag een brandbrief naar de directie over Zholdak. De Argentijnse zangeres kon zich niet vinden in de maatregelen. Ze heeft aangifte tegen Zholdak gedaan vanwege aanranding en is uit de voorstelling gestapt.

Het Openbaar Ministerie heeft de regisseur niet vervolgd, “omdat er geen sprake was van een seksuele context”. De Nationale Opera stelt in een persbericht dat het een extern feitenonderzoek wilde laten doen, maar dat is niet uitgevoerd omdat de vrouw niet wilde meewerken. Het onderzoek zou onevenwichtig zijn zonder haar medewerking.

Na het opstappen van de danseres volgde een bijeenkomst waarin de directie vertelde dat er melding was gedaan van grensoverschrijdend gedrag. Ook werd verteld dat de samenwerking met Zholdak voortgezet zou worden, ondanks zorgen van de medewerkers. Twee dagen later was de première van de voorstelling.

Nationale Opera & Ballet schrijft “het verschrikkelijk te vinden dat een aantal artiesten en medewerkers zich niet goed of onveilig heeft gevoeld door de wijze waarop Zholdak met hen repeteerde”.

Die werkwijze past niet bij de Nationale Opera, is te lezen. Bij de cultuur van de organisatie hoort dat “we lering trekken uit deze gebeurtenissen”, staat in de toelichting. De Nationale Opera evalueert op dit moment hoe er moet worden gehandeld bij een problematisch repetitieproces. “Zo blijven we voortdurend samenwerken aan sociale veiligheid binnen onze organisatie.”

Zholdak heeft gereageerd op schriftelijke vragen van Het Parool en zegt dat hij spijt heeft van zijn uitspraken in Roemenië over nazi’s, maar reageert niet op de gebeurtenissen bij het repetitieproces van Fidelio.

Ook wethouder Touria Meliani van de gemeente Amsterdam heeft gereageerd. “Grensoverschrijdend gedrag in onze samenleving is onacceptabel. Ook verwacht ik van instellingen dat ik actief word geïnformeerd wanneer een (ingrijpend) incident heeft plaatsgevonden. Dat is in dit geval niet gebeurd.”