De enige vrouw die keizer van China werd, Wu Zetian, was machtig en meedogenloos – maar moorddadig?
Zelfs vandaag de dag, als een vrouw buitengewoon intelligent en grenzeloos ambitieus is, doet dat bij velen de wenkbrauwen fronsen. Laat staan in het China van de 7e eeuw.
In 624 kregen houthandelaar Wu Shiyue en zijn vrouw een dochter. Destijds gaven de Chinezen meisjes geen voornaam. Maar dit kind zou zichzelf later in haar leven een naam geven, toen ze de eerste – en enige – vrouwelijke keizer van China werd.
Hoe het burgerlijke meisje Wu Zetian (wat niet de naam is die ze zichzelf gaf) erin slaagde een van de machtigste vrouwen van haar tijd te worden, is het onderwerp van de tentoonstelling Wu Zetian – De enige vrouwelijke keizer van China in het Princessehof te Leeuwarden.
Het museum neemt de bezoeker mee naar het begin van de Tang-dynastie (618-907). Gebaseerd op de geschiedenis van Wu en opmerkelijk goed bewaarde oude voorwerpen, schetst de rijke tentoonstelling een beeld van deze fascinerende vrouw en het leven in het 7e-eeuwse China.
Mythen
Als Wu veertien is, neemt keizer Taizong het mooie meisje mee naar zijn harem – ze krijgt de bijnaam ‘de betoverende juffrouw Wu’. Wanneer hij sterft, wordt ze naar een klooster gestuurd, maar opmerkelijk genoeg haalt Taizongs zoon, keizer Gaozong, haar terug en geeft haar een positie twee rangen onder de keizerin.
Hoe het Chinese hof er destijds uitzag, wordt in de tentoonstelling overtuigend weergegeven met voorwerpen van keramiek maar ook van edelmetalen als zilver en goud, plus reproducties van wand- en zijdeschilderijen aan de zaalwanden. Dames aan het hof zijn vaak hele dagen bezig met het verzorgen van hun uiterlijk, maar doen ook spelletjes, maken muziek of schrijven poëzie.
Hoe Wu zich een weg naar boven baant aan het hof, is een van de mythen die door de eeuwen heen rondom haar zijn ontstaan. Doodt ze haar eigen dochter om de keizerin te beschuldigen? Tegenwoordig wordt gedacht dat de baby stierf aan wiegendood, maar er worden ook beschuldigingen van hekserij tegen de keizerin geuit. Gaozong degradeerde zijn vrouw in 655 tot gewone burger en koos Wu als de nieuwe keizerin.
In de tentoonstelling zijn geen voorwerpen van Wu Zetian zelf te zien: haar tombe, gedeeld met haar man, in het Qianling Mausoleum blijft gesloten. Uit het graf van een schoondochter zijn prachtige artefacten te zien, zoals een ongerepte driepotige pot en verschillende ingewikkeld gedetailleerde ruiterfiguren.
Foto’s: Luoyang Museum
Hoogwaardig vakmanschap
Veel van de tentoongestelde aardewerkstukken, vaak mens- of dierfiguren, zijn gemaakt van een speciaal soort keramiek. Sancai – letterlijk driekleurig – is crèmekleurig aardewerk dat vaak met twee of drie geglazuurd is, maar ook met fellere kleuren.
De prachtige figuren weerspiegelen zowel het hoogwaardige vakmanschap van de Chinese pottenbakkers als de duurzaamheid van keramiek: zijn deze objecten werkelijk meer dan duizend jaar oud? Een goed voorbeeld hiervan is een afbeelding van een ambtenaar wiens gezicht niet helemaal klopt: hij heeft een scheve mond. Maar juist daarom lijkt het beeld heel reëel. Met een trotse blik en een sardonische glimlach kijkt de man naar de hedendaagse wereld. Een beeld van een vrouw met een schoudertas ziet er bijna modern uit. Zoals veel vrouwen nu draagt ze de grote tas niet over de schouder, maar aan de arm, en gezien het formaat draagt ze veel spullen bij zich.
De zaalteksten zijn deels in de eerste persoon enkelvoud, waardoor het lijkt alsof de keizer zelf aan het woord is. Ze zegt dat haar man vanwege zijn slechte gezondheid veel staatszaken aan haar overlaat. Ze hervormt de landbouw met lagere belastingen en herverdeling van land, ze voert oorlogen die het Chinese imperium uitbreiden. Dat voedt de welvaart en de technologische vooruitgang.
Tijdens de Tang-dynastie konden de Chinezen al wit porselein maken: op de tentoonstelling zijn verschillende porseleinen stukken te zien, zoals een vaas met een elegant slanke hals uit 709 – duizend jaar voordat het eerste porselein in Europa wordt gemaakt.
Foto’s: Nationaal Paleismuseum van Taipei
Sociale hervormingen
Toen Gaozong in 683 stierf na een beroerte, had Wu ongeveer twintig jaar de echte macht in handen. Dat weigert ze op te geven: twee van haar zoons waren korte tijd keizer, maar ze zette hen af en riep zichzelf in 690 uit tot keizer Wu Zhao. In de vijftien jaar dat ze in eigen naam regeert, heeft ze sociale hervormingen doorgevoerd die meer ruimte bieden. voor de ontwikkeling van gewone burgers. Dat maakt de keizer populair bij hen.
Wu Zhao geeft ook ruimte aan meerdere religies. Ze eert het boeddhisme met haar bijdrage aan de Longmen-grotten in de provincie Henan: eerst met haar man en later zelf voegt ze tempels en beelden toe aan het complex. Beroemd is de kolossale zittende Boeddha, wiens gezicht naar Wu gemodelleerd zou zijn. In de laatste zaal van de tentoonstelling wordt op spectaculaire wijze geprobeerd de grandeur van dit complex weer te geven: op de muren hangen metershoge foto’s van de vele beelden die er staan.
In 705, toen Wu Zhao 81 en ziek was, dwong een zoon haar afstand te doen van de troon. Wel eert hij haar met de titel Wu Zetian, ‘Wu die de weg van de hemel volgt’. Na haar overlijden, een paar maanden later, werd dat de naam waarmee ze de geschiedenis in zal gaan.
Wu Zetian was ongetwijfeld meedogenloos, zoals vrijwel elke heerser van haar tijd. Maar het feit dat ze vele lijken onderzocht om macht te verwerven – ook die van familieleden – is waarschijnlijk een latere roddel, bedacht door historici die een machtige vrouw als een onnatuurlijke gruwel beschouwden. We zien nog steeds dat het ontkennen van slechte uitspraken of het proberen te nuanceren ervan weinig effect heeft. De enige vrouwelijke Chinese keizer ‘zelf’ haar verhaal laten vertellen en slechts weinig aandacht besteden aan alle ongefundeerde mythen is daarom een uitstekende keuze.
Foto’s: Luoyang Museum, Luoyang City Culturele Relikwieën en Archeologisch Onderzoeksinstituut
