In Zuid-Marokko zijn vrouwen de bewakers van het eeuwenoude ambacht van tapijtweven, een ingewikkelde kunstvorm die hen vaak met schamele inkomsten achterlaat.
Vrouwen als Ijja Benchri, die tapijten maakt op een houten weefgetouw buiten haar kleine huis in het dorp Taznakht, volgt tradities die vele generaties teruggaan.
“Ik begon toen ik 11 of 12 was, met het imiteren van de vrouwen die ik zag weven”, zegt Benchri, 60.
De handgeweven tapijten staan bekend om hun opvallende geometrische patronen en levendige kleuren en zijn een vaste waarde op de lokale markten en favoriet onder toeristen.
Volgens overheidsgegevens waren traditionele tapijten in 2022 goed voor bijna 22 procent van de ambachtelijke export van het koninkrijk.
De bergdorpen rond Taznakht zijn beroemd om hun Ait Ouaouzguite-tapijten, genoemd naar een inheemse Amazigh-stam, een van een groep van verschillende gemeenschappen die inheems zijn in Noord-Afrika en die lang Berbers werden genoemd.
De tapijten worden door de vrouwen geweven op kleine traditionele weefgetouwen, thuis of in gespecialiseerde werkplaatsen.
Vervolgens worden ze onderverdeeld in verschillende stijlen, afhankelijk van hun regio van herkomst en hun ontwerpen.
Enkele van de mooiste tapijten van Marokko zijn gemaakt van hoogwaardige schapenwol in Jbel Sirwa, net ten zuiden van het Atlasgebergte, en geverfd met natuurlijke pigmenten van planten zoals henna, granaatappelschillen of indigo.
Hoewel industriële kleurstoffen voor de meeste wevers de natuurlijke kleurstoffen hebben vervangen, omdat ze goedkoper zijn en sneller kunnen worden geproduceerd.
“Deze traditie wordt al eeuwenlang doorgegeven, van moeders op dochters”, zegt Safia Imnoutres, die leiding geeft aan een lokale vrouwenweverijcoöperatie.
Ze was een van de vrouwen die hun creaties presenteerden op een recent festival in Taznakht, gewijd aan het beschermen van het erfgoed.
– ‘Komt van binnenuit’ –
Het maken van één tapijt kan, afhankelijk van de grootte, twee tot vier weken duren, zegt Benchri, die in het Tamazight spreekt, de taal van de gemeenschap die naast het Arabisch in Marokko als officiële taal wordt erkend.
“Ik kies de kleuren terwijl ik ga, op basis van mijn gevoelens”, voegde ze eraan toe.
Imnoutres omschreef het proces ook als “instinctief”, geleid door emotie in plaats van een vooraf bepaald ontwerp.
“Weven is een uitdrukking van de gevoelens van vrouwen, wanneer ze vrolijk zijn, wanneer ze melancholisch zijn”, voegde ze eraan toe. “Het is een kunst die van binnenuit komt.”
Maar afgezien van de artistieke waarde is weven een essentiële bron van inkomsten.
Elke donderdag reizen velen naar een wekelijkse markt om hun tapijten te verkopen, vaak aan tussenpersonen die de prijzen bepalen.
Gemiddeld wordt een groot tapijt verkocht voor slechts 250 Marokkaanse dirham (ongeveer €24), waarbij de uiteindelijke prijs later astronomische winsten oplevert.
In steden als Marrakesh, zo’n 250 kilometer ten noorden van Taznakht, worden ze op bazaars verkocht voor wel tien keer de oorspronkelijke prijs.
Andere tapijten worden op online platforms voor maximaal $ 6.000 aangeboden.
“We verdienen heel weinig”, zei Benchri. “De tussenpersonen bepalen de prijs, en we hebben geen andere keuze dan deze te accepteren, omdat dit ons levensonderhoud is.”
Deze afnemende opbrengsten, zo voegde ze eraan toe, hebben ertoe bijgedragen dat het ambacht minder aantrekkelijk is geworden voor jongere vrouwen en dat de handwerktraditie in gevaar is gebracht.
Bovendien heeft de toestroom van goedkopere, machinaal vervaardigde tapijten de concurrentie verscherpt.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, biedt een nieuwe tentoonstellingsruimte in Taznakht sommige wevers de mogelijkheid hun werk rechtstreeks aan kopers te verkopen, zonder tussenpersonen.
Het centrum probeert ook nieuwe wegen te openen voor deze vrouwen om hun producten zelfstandig te verkopen via cursussen in digitale marketing.
“Als dit erfgoed niet financieel levensvatbaar wordt gemaakt, lopen we het risico het te verliezen”, waarschuwde Imnoutres.
