In Mozart’s ‘Idomeneo’ kun je zien hoe Kreta in de klassieke oudheid, net als de VS, nu ten prooi valt aan een twijfelachtige alliantie tussen politiek en religie

Alles beweegt in de Mozart -opera Idomeneo. Op het podium tonen dansers en rode threads verborgen gevoelens en het verband tussen de hoofdpersonen. In de wereld van de Belgische regisseur en choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui (48) kunnen mensen zich aan veel vastklampen, maar niets biedt begeleiding. “We wankelen aan het snoer van het bestaan,” schetst hij. “Dat is hoe ik het ervaar. Dat standpunt groeide uit tot de handtekening onder mijn kunst.”

Cherkaoui overweegt de nationale opera in Amsterdam over Mozart’s Idomeneo, koning van Kreta en een Griekse overwinnaar in de tienjarige oorlog tegen Troy. Met de kusten van zijn thuisland in zicht, stuurt Zeegeod Poseidon een storm om hem te benoemen. De angstige prins slaagt erin te ontsnappen aan de dood met de belofte om het eerste levende wezen op te offeren dat hij na zijn redding zal tegenkomen. Dat verschijnt – Goden vragen hoge prijzen – zijn zijn zoon Idamante.

Er is ook een liefde tussen Idomene’s zoon en de Trojaanse gevangene van oorlog Ilia. Haar volk en vader werden vermoord door de teruggekeerde koning. En dan herbergt de Kretzer Hof nog steeds de ambitieuze Griekse prinses Elektra, die ook, in de hand van Crown Prince, Idamante. Het is een drama met de richtlijn: wie liefde heeft, heeft geen macht en degenen die macht hebben, hebben geen liefde.

Eerste podiumherhalingen

Eind januari. Na weken oefenen in de studio is het tijd voor de herhalingen van de eerste fase. De zangers truceren binnen. De theaterbedienden lagen een schaakbord van scheepskabels op de vloer. Dansers van de Eastman Company verwarmen de spieren in de bloedverplichting met bloed. Drie ‘gordijnen’ van rode draden verschijnen uit het plafond en vijf fragmenten van reddingssloepen. Dansers dragen de boot waarin het schipbreuk Idomeneo ligt.

“Eindelijk een fascinerend Mozart -personage voor mij,” grijnst de Duitse tenor Daniel Behle (50). “De meeste tenors in zijn opera’s zijn Soules zonder charisma, die niets gedaan krijgen, met Ottavio van Don Giovanni Als een kampioen. Maar nu heb ik de leeftijd voor de koninklijke rollen van Mozart, Tito en Idomeneo. De laatste prins moet kiezen tussen zijn zoon of macht. Voor mij weerspiegelt hij in sommige opzichten onze hedendaagse realiteit. Hier beweert een leider dat de goden hem redden zodat zij kunnen regeren. We hoorden precies dezelfde woorden uit de mond van Donald Trump. De Kreta in de klassieke oudheid en de Verenigde Staten van vandaag vallen ten prooi aan een twijfelachtige alliantie tussen politiek en religie. ”

Botsing tussen generaties,

Behle’s belangrijkste tegenstanders knikken in overeenstemming. De Italiaanse Mezzo Cecilia Molinari (34) speelt Koningszoon Idamante en de Russisch-Libanese sopraan Anna El-Khashem (28) zijn geliefde Ilia-Charcters met dezelfde kwelling. “Idamante was een kind toen zijn vader vertrok naar Troy om oorlog te voeren”, zegt Molinari. “Hij kent geen rolmodel, maar moet op zoek gaan naar zijn eigen manier voor volwassenheid, voor wie hij als een man en koning wil zijn. Bij hun terugkeer keert Idomeneo zich plotseling van hem af, zonder dat Idamante weet waarom. Zijn vader blijft De vreselijke belofte om Secret te Poseidon, in de hoop het offer in stilte te kunnen doen.

Het gaat tot een botsing tussen twee generaties, een spanningveld dat de toen 24-jarige componist ook met zijn eigen vader had. “Die ontwikkeling fascineert me met Idamante en Mozart,” vervolgt Molinari. “Beide banen hun eigen pad, weg van de tradities. De jongeren zoeken naar nieuwe energie, omdat – zoals nu – de wereld op een dode punt lijkt te zijn aangekomen. Ze weerstand bieden aan dogma’s. De draden en touwen brengen de figuren op het podium in en Verdwijn slechts één moment: bij het liefdesduet tussen Ilia en Idamante trekt het lot zichzelf terug in de vleugels.

Geen Walt Disney

Soprano El-Khashem herkent deze zoektocht ook in haar personage Ilia. ‘Ze houdt van een zoon van moordenaar. Idomeneo geeft de schuld van de vernietiging van haar volk. Zolang de oorlogszuchtige koning nog steeds op zee is, hoeft ze dit niet te verklaren, maar zodra hij terugkeert, brengt de liefde voor Idamante haar naar het vijandelijke kamp. Moet ze zich verzoenen of wraak nemen?

Idomeneo kijkt niet min of meer naar een slachtoffer. Regisseur Cherkaoui volgt de lijn van de oorspronkelijke mythe, waarin hij eindelijk zoon Idamante opoffert. Mozart deed dat niet. Hij moest zich houden aan de opera -wetten, welke Gelukkig einde Voorgeschreven, meestal met een ‘epiloog’ waarin alle zangers in de luisteraar nog steeds de moraal van het verhaal wreef. Veel opera eindigden met belachelijke conclusie, plotselinge goddelijke interventies of onverwachte conversies van boze lichten. De Griekse mythen werden daarom vaak vaak beroofd van hun tragedie en betekenis. De vroege opera was entertainment voor de huidige kracht, die natuurlijk niet de behoefte voelde aan een kritische spiegel op de eigen acties.

De jongeren zoeken naar nieuwe energie, omdat – zoals nu – de wereld op een dode punt lijkt te zijn aangekomen

En dus schreef Mozart – tegen zijn zin – een slot waarin geen bloed stroomt, de goden weigeren het menselijke offer Idamante en Idomeneo overdragen de kroon naar zijn zoon en zijn geliefde Ilia. Hij leerde vrienden om de oorspronkelijke versie van de mythe te lezen voor het echte einde. Dat was een reden voor regisseur Cherkaoui om te zoeken naar een weg met de bestaande tekst en muziek dichter bij de originele afsluiting met dramaturge simon hatab Idomeneo om te komen.

“De vroege opera is een soort Walt Disney -sprookje met een” Ze leefden nog lang en gelukkig ‘, zegt hij. “Maar dat is niet in lijn met de kern van de Griekse tragedie. De realiteit van vandaag en de mythen match. Ik kan niet doen alsof de wereld goed eindigt. Dan zou ik mezelf ongevoelig laten zien voor wat we op dit moment ervaren: de verheerlijking op ons eigen recht.

Cherkaoui ziet Idomeneo vooral als een politicus, een man die de macht niet kan loslaten. “Wie is hij zonder macht, zonder geweld? Hij komt terug uit een oorlog, waarin hij tien jaar in bloed baadde tot zijn enkels. Wat betekent leven en dood nog steeds? Idomene heeft een diepe wond. Zeg ook dat over extremistische politici. Een wond kan mensen het inzicht geven om anderen beter te behandelen, maar ze kunnen ook een tegenovergestelde zijde veroorzaken.

Droomwereld

Met de Japanse kunstenaar Chiharu Shiota en modeontwerpster Yuima Nakazato, creëerde Cherkaoui een tijdloos en visueel universum voor Idomeneo. Geen herkenbare hedendaagsheid, maar een droomwereld waarin decor, dans en muziek hongeren naar beweging.

“Ik hoop dat het leven eruit kan zien als mijn Idomeneo. Alles wordt constant gestoord, gegoten in andere vormen. Shiota kwam met een spinnenweb van vele threads die iedereen verbinden. De koorden laten niet alleen zien hoeveel we aan elkaar zijn geketend, maar ook hoe we de ander kunnen redden. Soms vormen ze een liefdevol hart, zetten ze op je hoofd en je bent koning. Ze krijgen allerlei betekenissen, ze helpen het verhaal te begrijpen, ze tonen de gecompliceerde relaties tussen de personages. De threads zijn ook een taal. Ik denk dat het grote probleem van de mensheid tegenwoordig de vod taal. We kennen het concept van nuance, toch missen we de woorden om ze uit te drukken. In feite: we marginaliseren anderen ermee. ”

Cherkaoui weet uit eigen ervaring wat dat betekent. “Ik ben vreemd, Marokkaans, maar met een witte huidskleur. Op school spraken we Vlaamse, thuis Frans. De hele tijd dat ik moest vertalen, schakelen tussen de ene wereld en de andere. Ik zat op een Koran -school, hoewel ik dat ben Wetenschappelijk en wiskundig aangelegd. Dus ik had een andere relatie met de spiritualiteit die me daar werd geleerd. Vrije mezelf van frustraties, zodat ik ze niet hoefde te gooien in het gezicht van de mensen die mij dierbaar zijn.

Mozart Idomeneo Bij de National Opera in Amsterdam kun je zien van vrijdag 7 tot zondag 23 februari.

Om te delen





Mail de editors