Dilemma
Het komt in de beste bedrijven voor. Een collega die onverwachts in huilen uitbarst, of een collega die woedend uitvalt als er iets gebeurt wat hem of haar niet zint. Hoewel er steeds meer aandacht is voor emoties op de werkvloer, vinden collega’s en leidinggevenden emotioneel gedrag vaak moeilijk om mee om te gaan. Hoe kunnen collega’s het beste reageren?
Onderzoek waar de emotie vandaan komt
„Emoties worden nog altijd vaak weggezet als afleidend en ongepast”, zegt Gerben van Kleef, hoogleraar sociale psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Dat betreurt hij, omdat emoties juist heel veel informatie kunnen geven over wat een collega beweegt,
„Als iemand boos reageert op een beslissing, dan betekent dat in ieder geval dat diegene het [werk] heel erg belangrijk vindt.” Hoewel het door collega’s waarschijnlijk niet zo wordt opgevat, is het dus eigenlijk een goed teken, aldus Van Kleef. „Die persoon is in ieder geval niet zo cynisch of afgestompt dat hij of zij denkt: het zal mijn tijd wel duren.”
Bovendien is er bij iemand die zijn emoties uit op het werk vaak echt wat aan de hand, volgens Van Kleef. Dat kan een situatie in de privé-sfeer zijn, of zorgen over de organisatie. „Mensen gaan niet zomaar boos lopen doen of huilen”, zegt Van Kleef. „En als er iets aan de hand is, is het des te belangrijker om te achterhalen wat dat is.”
Het is van belang om te onderzoeken waar de emoties vandaan komen, en dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle collega’s, inclusief leidinggevenden, vindt organisatiepsycholoog Marjon Bohré-den Harder. Ze publiceerde vorig jaar het boek Emoties doe je maar thuis over het onderwerp.
In de eerste plaats hebben werknemers zelf een rol in het reguleren van hun emoties, zegt Bohré-den Harder. Volgens haar moeten degenen die een emotie ervaren zich afvragen wat ze eigenlijk voelen – iets wat volgens haar vaak wordt overgeslagen. „Als je kunt benoemen wat je voelt, kun je er ook even bij stilstaan en het onder controle krijgen. Met een paar keer diep inademen of even een rondje lopen ben je al een heel eind.”
Daarnaast kunnen collega’s en leidinggevenden volgens de organisatiespsycholoog een belangrijke rol spelen in het herkennen en benoemen van emotie. „Je kunt bijvoorbeeld vragen: ‘Wat doet dit met je?’” En als er dan niet direct iets terugkomt, kun je zelf proberen dat onder woorden te brengen. „Je kunt vragen of iemand teleurstelling voelt. Ook al is dat niet de emotie die ze voelen, [na zo’n vraag] zijn mensen eerder geneigd te zeggen wat ze wel voelen”, zegt Bohré-den Harder.
Herken en benoem emoties met elkaar
Volgens Van Kleef en Bohré-den Harder ligt de waarde die ons onderwijs en de opvoeding toedichten aan rationele zaken aan de basis van hoe we omgaan met emoties op de werkvloer. We drukken ze weg en verklaren ze ongewenst. Van Kleef spreekt van „(zelf)censuur”, omdat „emoties worden weggezet als iets irrationeels en mensen die emotioneel zijn als mensen die niet helder kunnen nadenken”. Daardoor gelden er in veel bedrijven vaak hele strikte, ongeschreven emotieregels, aldus Van Kleef.
Bohré-den Harder: „Als een kind bang is in het donker, zeggen we: je hoeft niet bang te zijn, in plaats van dat we onderzoeken wat er achter die emotie schuilgaat.” Daarmee geven we eigenlijk de boodschap af dat het niet de bedoeling is naar je emoties te luisteren, aldus Bohré-den Harder. En in de werkcontext gaat het vaak net zo. „Als iemand onzeker is, zeggen leidinggevenden bijvoorbeeld: je hoeft niet onzeker te zijn.”
Volgens Bohré-den Harder is er nogal eens sprake van verwarring tussen de emotie zelf en hoe die wordt geuit. „Als je even boos bent, is daar niks mis mee, maar als je vervolgens iemand de huid volscheldt, is dat niet oké. Die uiting maakt het onhandig en ongewenst.” Het zou volgens haar helpen als collega’s dat onderscheid tussen emoties en de uiting ervan herkennen en benoemen.
Collega’s kunnen luisteren en helpen emoties te benoemen, maar moeten bij een uiting die over de schreef gaat ook grenzen durven stellen, vindt Bohré-den Harder. „Als iemand enorm uitvalt tegen collega’s kun je zeggen: ‘Het is prima dat je boos bent, maar om het zo te uiten is niet oké’”, zegt ze. „Soms hoor je mensen zeggen: jij maakt mij boos. Maar dat klopt niet. Je kunt iemand anders verantwoordelijk houden voor diens gedrag, maar niet voor de emotie die dat bij jou oproept. Daar ben je zelf verantwoordelijk voor.”
Dus
Zet door collega’s geuite emoties niet zomaar weg als onwenselijk, maar toon interesse in hun ervaringen en onderzoek samen waar de emoties vandaan komen. Dat kan waardevolle informatie opleveren. Als je zelf (heftige) emoties voelt opkomen op het werk, kan het helpen jezelf af te vragen waar ze vandaan komen. En verder: weet dat er ongeschreven regels zijn, tel soms even tot tien of haal diep adem.
