Zo komt Haan terecht bij verhalen over patiënten in een TBS-kliniek, en in de rechtszaal met weer een andere patiënt. “Ik heb een reeks verhalen gemaakt die allemaal een ander aspect van dat falende geestelijke gezondheidszorgsysteem belichtten. Het was niet meer dan logisch om deze verhalen in een boek te bundelen. Een verzameling verhalen van de afgelopen twee jaar over de verwaarloosde psychiatrische patiënt.”
Ries (19) werkt in de psychiatrie: ‘Het is helemaal niet eng, er wordt veel gelachen’
Al die verhalen deren je niet, ze blijven allemaal bij Haan. “Ik zou elk verhaal te kort doen als ik een ander als het meest indrukwekkende zou uitkiezen. Maar de allerlaatste zaak over Tom Klaassen, een man wiens trauma’s tot een verslaving heeft geleid en die niet de hulp heeft gekregen die hij had moeten krijgen, is onvergelijkbaar. Op een gegeven moment waren zoveel zorginstellingen en zorgprofessionals zo bezig met wat ze met hem moesten doen, dat niemand merkte dat hij al een hele tijd dood in bed lag.”
Een falend gezondheidszorgsysteem
“Er is een tekort aan bedden, complexe hulpverlening, samenwerking enzovoort. Al deze tekorten moeten worden opgelost. Een andere oplossing, die naar aanleiding van het overlijden van Klaassen in een rapport werd geopperd, is het idee van meer palliatieve zorg voor deze klanten te solliciteren.” Onvoorstelbaar, zegt Haan. “Wat doen we nu als een van de rijkste landen ter wereld? Waar je als zorgsysteem zó vreselijk faalt dat je over de dood als mogelijke oplossing gaat praten.”
Maar niet alleen tekorten zijn het probleem. “Het is een optelsom van ontwikkelingen van de afgelopen jaren, die op papier goed bedoeld waren, maar neerkwamen op gewone bezuinigingen. De overheid heeft veel fouten gemaakt en het ambulantiseringssysteem is behoorlijk extreem geïmplementeerd. Op zich een mooie gedachte, niet om iedereen meteen in een gekkenhuis op te sluiten, maar om cliënten thuis te helpen en intensief te begeleiden. In theorie is dit mooi als je de juiste middelen, mensen en geld vrijmaakt, maar als er alleen maar gewone bezuinigingen worden doorgevoerd, wordt het een ramp.”
Psychiater over code zwart in de geestelijke gezondheidszorg: ‘Er zijn vermijdbare sterfgevallen’
“Door de marktwerking zijn veel opvangvoorzieningen voor complexe cliënten verdwenen, door decentralisatie is de overheid helemaal het overzicht kwijt over hoeveel mensen er eigenlijk zijn en door de ambulante zorg is de zorg voor die mensen helemaal uitgekleed. Tel daar het personeelstekort in de geestelijke gezondheidszorg bij op en je hebt een probleem perfecte shitstormwaar vooral complexe patiënten tussen wal en schip vallen.”
Gemakkelijke prooi
Haan hoopt met zijn boek deze mensen een stem te geven. “Een hoogleraar gezondheidsrecht zegt het heel cynisch, maar treffend in het boek: dit zijn de meest kwetsbaren, die hun stem niet kunnen laten horen omdat ze als overlastgevers worden gezien, ze zijn bovendien heel duur en dus een gemakkelijke prooi voor bezuinigingen.
Intussen worden ze aan hun lot overgelaten. En als zo’n ‘verward persoon’ – een vreselijke term, want die term alleen al maakt hem niet langer een mens, maar bijna een ‘ding’ – een geweldsmisdrijf pleegt, wordt hij een monster en zo wordt hij in de rechtbank behandeld . Het ontmenselijken van psychiatrische patiënten is zeer verleidelijk als zij overlast veroorzaken. Mensen negeren ze liever dan dat ze zien wat ze zijn: ernstig verwaarloosd psychiatrische patiënten.”
Slachtoffers
“Ik denk dat het heel gemakkelijk is voor mensen om het buiten zichzelf te plaatsen en zich niet te realiseren dat dit mensen zijn die hun broer, vader, kind, zus of moeder hadden kunnen zijn. Mensen die ook een normaal leven hadden, maar door een samenloop van omstandigheden in de war raakten en daardoor uitgleden. Het lijkt ver weg, maar het is heel dichtbij. Het kan iemand in je eigen omgeving overkomen, maar ook jezelf.”
Maar het kan ook iemands broer, vader, kind, zus of moeder zijn die als gevolg van zo’n geweldsincident overlijdt, dat erkent ook Haan. “Het verhaal van het slachtoffer staat altijd voorop. Ze hebben het volste recht, en vanuit hun perspectief ook, om deze persoon als een monster te zien.”
“Zo zwijgen de ouders van Thijs H. jarenlang in de pers omdat ze hun lijden niet boven dat van de slachtoffers wilde verklaren. Maar ze zeggen terecht dat je moet weten wat er werkelijk is gebeurd. Aan het slachtofferschap zal niemand komen, het blijft onbetwist”, benadrukt Haan. “Maar bovendien zijn deze daders meer dan alleen daders, ze waren eerst slachtoffer.”
Vanaf 24 oktober is ‘Deadly Care’ overal te koop.
Jessica Villerius maakte indrukwekkende docuserie ‘Confused’: ‘Het was heel delicaat’
