Eiceldonatie is een zwaar proces: de donor moet een IVF-behandeling ondergaan, wat betekent dat zij zichzelf hormonen moet injecteren, gevolgd door een eicelpunctie. Zij ontvangt hiervoor een onkostenvergoeding van 680 euro. Donoren in Nederland moeten bovendien tussen de 25 en 36 jaar oud zijn en minimaal één kind hebben, of ouder zijn dan dertig jaar en geen kinderen of een compleet gezin wensen.
Na acht jaar werd Krista ‘eindelijk’ zwanger dankzij de eiceldonatie van Deborah
In het buitenland
Er zijn drie eierbanken in Nederland: het UMC Utrecht, het TFP Medisch Centrum Kinderwens in Leiderdorp en het Amsterdam UMC. Ze kampen met grote tekorten, waardoor hun wachtlijsten slechts één tot twee keer per jaar opengaan. Veel stellen zetten daarom de stap naar het buitenland.
Over de grens zijn de wachttijden voor eiceldonatie een stuk korter of onbestaande. “Dat donoren in Nederland hun gezin compleet moeten hebben, is het grootste struikelblok”, zegt Anneke Janssen van Kinderwens Buitenland. Sinds 2015 begeleidt Janssen mensen die de grens oversteken om hun kinderwens waar te maken. Ruim de meerderheid – volgens Janssen honderden koppels per jaar – doet dit om een eiceldonor te vinden. “In Nederland heerst meer taboe op eiceldonatie dan in landen als Portugal. Daar is het iets waar je trots op kunt zijn, iets dat je voor een ander doet.”
Beoogde ouders kunnen onder meer naar Tsjechië, Spanje, de Verenigde Staten en Portugal gaan. Vooral dat laatste land is momenteel populair, constateert Janssen. “In Portugal is er geen wachtlijst, maar ze hebben wel dezelfde wet- en regelgeving als Nederland. Daardoor zijn artsen in Nederland meer bereid om mee te werken en kun je hier gewoon de bloedtesten doen.” Donateurs ontvangen daar ongeveer hetzelfde bedrag als in Nederland en zijn niet anoniem, waardoor kinderen later contactgegevens kunnen opvragen.
Jolanda’s reis begon in Nederland. Twee vrouwen uit haar omgeving waren bereid te doneren en zij ontving eieren van de bank in Leiderdorp. Vanuit drie processen zijn er twee overdrachten geweest, die beide fout zijn gegaan. Het echtpaar had op dat moment hun drie terugbetaalde pogingen al uitgeput. “Eigenlijk hadden we de hoop al verloren, dus we dachten: wat willen we nog meer proberen voordat we onze kinderwens kunnen verwezenlijken? En dat was in het buitenland. Daarom hebben we toen de stap naar Portugal gezet.”
Dat land sprak hen vooral aan omdat hun kind later de gegevens van de donor kon opvragen. Zij mochten de intake ook online doen, maar besloten naar Portugal af te reizen. “Mijn man moest daarheen om zijn zaadcellen in te leveren en ik moest een echo laten maken. Zo konden we meteen de kliniek bezichtigen. Dat bezoek gaf voor ons de doorslag, omdat het er allemaal goed en professioneel uitzag.”
Op basis van hun wensen gaat de kliniek op zoek naar een match. “Je kunt aangeven wat je graag wilt: oogkleur, haarkleur, lengte, gewicht en opleidingsniveau. Zelf hadden we niet veel wensen, behalve dat we wilden dat de donor rood haar had. Ik heb dat ook en vond het een geweldig idee dat ik het hopelijk aan een kind kon doorgeven.”
Jolanda en haar man wijzen verschillende voorstellen af voordat ze de juiste match vinden. “Dat voelde heel vreemd, want in Nederland zijn we gewend dat donoren zo schaars zijn dat je eigenlijk geen keus hebt.” Vijf maanden na de intake krijgt ze de eerste transplantatie van een donor met rood haar. De tweede vervanging is een schot in de roos. “Dat was heel bizar, ik had nooit verwacht dat het nog zou werken. 24 weken lang geloofde ik eigenlijk niet dat ik echt zwanger was. Mijn zwangerschap verliep nooit zorgeloos, ik was altijd bang dat ik haar zou verliezen. Ik was zo blij toen ze eindelijk arriveerde.”
Deel in Nederland
In de zomer van 2023 is de Vruchtbaarheidskliniek Twente een samenwerking aangegaan met Ferticentro: een Portugese kliniek met een volledig Nederlandse website. Dit betekent dat embryo’s die zijn ontstaan na behandeling bij een eiceldonor in Portugal, kunnen worden teruggeplaatst naar Hengelo. Een jaar geleden gebeurde dit voor het eerst.
“We weten dat veel patiënten genoodzaakt zijn op zoek te gaan naar alternatieven omdat er in Nederland niet genoeg eiceldonoren zijn”, zegt gynaecoloog en oud-directeur Marieke Verberg. Zij leidde de kliniek toen de samenwerking met Portugal tot stand kwam. “Een van de redenen dat er vanuit de medische wereld weerstand was tegen eiceldonatie in het buitenland is dat de regelgeving niet in alle landen hetzelfde is. Maar toen dit in Portugal helemaal hetzelfde werd als in Nederland, verdween die barrière eigenlijk.”
Paren starten het proces in Portugal en doen de overdracht alleen in Nederland. “Het is niet heel revolutionair, maar omdat wij een deel van de reis faciliteren, hoeven mensen minder vaak heen en weer naar Portugal.” En daar is genoeg animo voor. “We hebben het altijd superdruk, maar voor ons is dit proces niet erg tijdsintensief. Als er met Portugal de juiste afspraken zijn gemaakt, is het de bedoeling dat mensen relatief kort bij ons blijven.”
Janssen van Kinderwens Buitenland zette vier jaar geleden de eerste lijnen voor deze samenwerking uit. “Het is minder stressvol om voor het laatste stuk naar Hengelo af te reizen dan terug te gaan naar Portugal”, bevestigt ze. Toch kiest de helft ervoor om het hele proces in Portugal te doen. “Meestal komt dat omdat ze al meerdere vruchtbaarheidsprocessen hebben ondergaan en de ervaringen in Nederland niet zo goed waren.”
Als u nog recht heeft op verzekerde vruchtbaarheidsbehandelingen, kan een deel van de buitenlandse reis vergoed worden. Indien dit niet het geval is, verschillen de bedragen per land. Terwijl je in de VS al snel 40.000 euro betaalt voor de garantie van twee vervangingen, kost dit in Spanje zo’n 10.000 euro. In Portugal ligt het bedrag rond de 7.500 euro.
Mannen over hun onvervulde kinderwens: ‘Als man voel je je soms wat nutteloos’
Anonieme eiceldonatie
Voordat de regelgeving in Portugal werd aangepast, was Spanje volgens Janssen het populairst. Het grootste verschil met Nederland is dat eiceldonatie daar anoniem is. Femke Wits (nu 46) was 36 toen ze haar partner leerde kennen. Ze hadden geen haast om kinderen te willen krijgen. “Pas op mijn veertigste besefte ik dat ik best laat was: ik had er eigenlijk nooit bij stilgestaan dat de kwaliteit van je eieren na je 34e enorm achteruit gaat.”
Na een bezoek aan de fertiliteitsarts proberen ze zowel ICSI als IUI, maar die pogingen mislukken. Op 43-jarige leeftijd krijgt Femke te horen dat eiceldonatie hun enige optie is. “Eerst wist ik niet of ik het wilde. Ik zou het kind dragen, maar genetisch gezien was het niet van mij. Hoe zou dat voelen?” Tot ze op Facebook ervaringen van andere vrouwen leest. “Ze zeiden: je draagt het zelf, dus het is biologisch gezien gewoon jouw kind, punt uit.”
Na online vooronderzoek reisden ze in 2022 af naar een Spaanse kliniek. “Anonimiteit was niet de reden dat we voor Spanje kozen. Ik was lid van een Facebookgroep waar mensen veel goede verhalen over Spanje deelden. Het voelde ook meteen goed tijdens onze intake. Mensen zeggen vaak: ‘Dit kun je je kind niet aandoen.’ Daar ben ik het niet mee eens, want het is niet opgegeven. Ik heb het zelf gedragen. Zolang we er eerlijk over zijn, denk ik niet dat het hem stoort dat hij mijn genen niet heeft.”
In de kliniek hebben ze een foto van haar gezicht gemaakt en in de donorbank gezocht naar een persoon die op haar leek, vertelt Femke. “Je kunt niet zeggen dat je een hoogopgeleide met bruin haar wilt. Zij vergelijken jouw profiel met dat van de donateur en zoeken naar een passende match.”
Een paar maanden later vonden ze een donor en de eerste overdracht was een succes. Op 45-jarige leeftijd beviel Femke van een gezonde zoon. “Tijdens de zwangerschap vergat ik soms dat ik met behulp van eiceldonatie zwanger was geworden. Het was inderdaad meteen mijn kind, punt uit. Sindsdien vind ik het bijzonder indrukwekkend dat vrouwen draagmoeders kunnen worden. Mijn zoon is inmiddels anderhalf jaar oud en ik herken mezelf zeker in hem: hij neemt nog steeds zaken van mij over. Ik praat veel tegen mezelf, hij maakt ook graag vreemde geluiden. Mijn vriend zegt altijd: ‘Dat heeft hij echt van jou.’”
Toekomst
Zullen er ooit zoveel eiceldonoren in Nederland zijn dat paren niet meer (zo vaak) naar het buitenland hoeven? “Ik denk niet dat dit snel zal veranderen”, zegt Janssen. “Nederlanders hebben een andere houding dan Portugezen en Spanjaarden. Ik zeg wel eens tegen jongeren: ‘Hé, je bent jong en je hebt al een dochter. Wil je geen eiceldonor worden?’
Het antwoord is: ‘Nee, want dan denk ik dat ik mijn kind op elke straathoek zie lopen.’ Wij hebben daar een heel ander gevoel over, ook al is het maar één van de miljoenen cellen in je lichaam. De situatie kan veranderen als we hier besluiten dat je toch eiceldonor kunt worden als je geen compleet gezin hebt, want dat is de grootste barrière.”
Bij de Vruchtbaarheidskliniek Twente denken ze ook dat hun samenwerking met Ferticentro voor de lange termijn is. “Die vraag hebben we onderling nooit besproken”, zegt gynaecoloog en huidig directeur Linde van Genugten. “Wij willen de samenwerking zeker voortzetten, zolang er niets verandert in de regelgeving en de patiënten tevreden blijven. Daarnaast verwacht ik niet dat er ineens zoveel eiceldonoren in Nederland zijn dat er geen wachtlijst meer is.”
Jolanda en Femke waren allebei bang dat ze zich misschien niet de echte moeder van hun kind zouden voelen. Achteraf bleek die angst ongegrond. “Het ei dat ik kreeg is een bouwsteen”, zegt Jolanda. “Dat maakt mij niet minder moeder.” Janssen krijgt vaak te horen dat koppels dankbaar zijn dat het om de eicel gaat en niet om de zaadcel. “Bij spermadonatie is er helemaal niets van de betrokken man. Bij eiceldonatie kan de vrouw het kind zelf dragen en levert de man het sperma, zodat er iets van beiden is.”
Dit artikel maakt deel uit van het LINDA-bestand. Meer weten?
Bestand: Verlangen om kinderen te krijgen
Voorkeur voor het geslacht van je (ongeboren) kind: ‘Na de echo kon ik niet meer stoppen met huilen’
