Danseres Courtney May Robertson: ‘Om authentiek te zijn, moet ik weten waarom ik beweeg’

Ze is een beetje dwangmatig, geeft performer en (dans)maker Courtney May Robertson (32) toe. Voordat ze daadwerkelijk tot het lichaam komt in de solo’s die ze tot nu toe voor zichzelf heeft gemaakt, graaft ze zich een weg door een berg bronmateriaal. “Het begint meestal met literatuur. Dan raak ik geobsedeerd door een thema of boek. Dan werkt het als een olievlek. Ik lees boeken die door de auteur worden genoemd en bekijk de films waarnaar hij verwijst. De eerste zes maanden van het maakproces zijn dan ook kijken, lezen, luisteren, bronnen verzamelen. Pas dan begint het visualiseren. Al die informatie bij elkaar bepaalt de manier waarop ik mijn lichaam gebruik. Ik werk graag langzaam en kan nooit zomaar bewegingen maken. Om authentiek te zijn, moet ik weten waarom ik beweeg.”

Ook voelt ze de ruimte om zichzelf te zijn als danseres bij Jan Martens, de Belgische choreograaf met wie ze regelmatig samenwerkt. Hij is een van de Europese makers met wie Robertson graag samenwerkt. Ook met een radicale feministische shockchoreografe als Florentina Holzinger bijvoorbeeld, en binnenkort te zien op de Nederlandse podia in Kiekeboe van Maxime Dreesen, een voorstelling over de wereld als seksspeeltuin waar de personages ongebreideld kunnen experimenteren en zichzelf opnieuw kunnen uitvinden. “Ik hou van artiesten die tot het uiterste gaan. Dat wil ik ook.”

Van een paard afstappen

De drie solo’s die ze tot nu toe maakte verschillen qua vorm enorm. het plezier van het afstappen van een paard terwijl het op volle snelheid beweegt (2020) is een multimediale mix met poëzie, dans, zang, homevideo’s, YouTube-afbeeldingen, documentaires en oude films, waarin de drang tot controle voldoet aan het verlangen naar wilde zelfexpressie. Het korte werk leverde haar een plek op bij Aerowaves’ Twenty22, het Europese promotieplatform dat jaarlijks twintig aanstormende talenten selecteert en zorgt voor een aantal internationale optredens.

In DE VROUW VERNIETIGD (2022) onderwerpt ze zichzelf aan een digitaal script dat ze met een compositieprogramma op de computer heeft geschreven. De uiterst precieze, strak afgemeten bewegingen die daarin worden voorgeschreven verstikken elke individualiteit, maar langzaam neemt ze de regie over door live op het podium ontwrichtende teksten in het programma te typen. Opnieuw ging het over discipline en onderwerping versus verzet, hier in het bijzonder tegen een patriarchale samenleving.

Al die repetitieve thema’s – controle, macht, overheersing, discipline, verzet, feminisme – zijn terug te voeren op haar jeugd in Schotland. Daar groeide ze op in het kleine kustplaatsje Arbroath, vlakbij de Royal Marines-basis waar haar vader, een marinier, was gestationeerd. “Dus voorbeeldige discipline was binnen handbereik en er werd volop aan fysieke training gedaan groot in mijn familie. Als kind ging ik met mijn vader naar de sportschool op de basis. Van hem heb ik geleerd koppig en toegewijd te zijn. Maar ik was van jongs af aan ook geïnteresseerd in punk en de underground muziekscene. Doordeweeks discipline, in het weekend helemaal los, ik schommel nog steeds tussen die uitersten.”

Ik hou van artiesten die tot het uiterste gaan. Dat wil ik ook

Ook andere lijnen vinden hun oorsprong in haar jongere jaren. Net toen ze op twintigjarige leeftijd naar Nederland kwam voor stage, kwam haar moeder in de terminale fase van kanker terecht. Robertson keerde terug en bleef tot aan zijn dood in Schotland. “Zo raakte ik gefascineerd door rouw, trauma door verlies en het zieke, aftakelende lichaam. Dat proces en die emoties hebben mij gevormd.”

Het katholieke milieu waarin zij opgroeide heeft zijn sporen nagelaten, vooral de weerstand tegen het beeld en de verwachtingen ten aanzien van genderrollen die door de Kerk worden gepropageerd. “Als vrouw moest je jezelf klein maken en vooral beleefd, welgemanierd en gehoorzaam zijn. Dat is iets waar ik altijd moeite mee heb gehad.”

Transsubstantiatie

Als kind hield ze van de rituele aspecten van de Kerk, de gemeenschap, het zingen, de biecht, de theatraliteit. Vooral de transsubstantiatie intrigeerde haar; het moment waarop de priester tijdens de communie de woorden ‘lichaam van Christus’ uitspreekt bij het uitdelen van de hostie. “Ik denk dat het een romantisch idee is dat hij zijn lichaam heeft gegeven en dat wij het opeten. Het is waarschijnlijk een van de dingen die mijn interesse in horror en subversieve thema’s hebben aangewakkerd.”

In haar laatste solo Jager (2024) komen alle lijnen samen. Het is een gedurfde creatie vol ongemakkelijke beelden. Robertson treedt op met een dubbelgangerpop, net als zijzelf gekleed in het zwart en met blauwzwart haar in een paardenstaart. Wat begint als een tedere ontmoeting, ontwikkelt zich tot een complexe relatie (met het Zelf), waarin Robertson verschillende taboes rond lichamelijkheid en erotiek aankaart met gedurfd intense beelden: het plezier en de rust die de pijn van BDSM biedt, het plezier over lichaamsbeheersing in een wederzijdse ‘deepthroattraining’ (testen in hoeverre iemand de hand van een ander in de mond kan verdragen zonder een kokhalsreflex te krijgen), de sappen die door en uit ons lichaam stromen. Voor Jager zij ontving de Mimeprijs van de Vereniging voor Theater- en Concertgebouwmanagement. De jury omschreef de solo treffend als een “verkenning van schoonheid in het perverse” waarin Robertson “het publiek laat navigeren tussen walging en fascinatie.”

“In mijn werk voel ik me veilig om al die lijnen in mezelf te deconstrueren. Jager is heel persoonlijk, maar heeft ook een sterke theoretische basis. Dat functioneert als een beschermende muur voor het persoonlijke. Vaak zeggen mensen achteraf: ‘wat dapper!’ Maar zo voelt het niet. Ik heb geen moment getwijfeld over wat ik wilde laten zien.”

NRC presenteertDe rijzende sterren van 2025

Om te delen





E-mail de redacteur