Na slechts een interview van twee minuten raakt acteur Crispin Glover de grote vragen van het leven aan. “Wat is precies een ‘zelf’? Je bent niet dezelfde zelf als je thuis of in de supermarkt een kat aait, of boos bent op je moeder. Mensen zijn verschillende dingen op verschillende momenten.”
In een gesprek van dertig minuten drijven alle antwoorden van Glover uiteindelijk als stuurloze vlotten weg in onbekende wateren. Het is wat je verwacht, en misschien wel wilt, van een interview met een van de meest excentrieke en getalenteerde acteurs van Hollywood. In de jaren tachtig schopte hij presentator David Letterman bijna met een plateauschoen in het gezicht. Interviews gaan over zijn fascinatie voor ratten en de operatietafel in zijn woonkamer.
Ook zijn karakters zijn ‘ongebruikelijk’. Glover werd bekend als de onhandige George McFly Terug naar de toekomstmaar gedurende zijn hele carrière dreef hij steeds verder van de norm af. Regisseurs als David Lynch, Dennis Hopper, Milos Forman en Oliver Stone wisten wel raad met zijn eigenzinnigheid. Hij was een moordenaar (Wild van hart), assistent van een pornograaf (Het volk versus Larry Flint), en Andy Warhol (De deuren).
Nu zit hij in het serrehotel in Amsterdam. Herkenbaar als altijd, met zijn ijskleurige ogen, clowneske jukbeenderen en lange scherpe kin. Hij draagt een zwart pak ‘als teken van respect’, ‘om fotografeerbaar te zijn’ en ‘zodat mensen mij niet verwarren met mijn personages.’ Glover is hier omdat hij zijn nieuwste excentriekeling speelt in een Nederlandse film, De heer K. als de titulair K. (naar Kafka): een reizende goochelaar die belandt in een tentaculair oud hotel. Gasten en personeel hebben zich georganiseerd in een 19e-eeuwse klassenmaatschappij. Alleen K. zoekt een uitweg.
“Voordat ik als tiener Dostojevski las, was Kafka mijn favoriete schrijver”, zegt Glover over de film waaraan regisseur/scenarioschrijver Tallulah Schwab twintig jaar werkte. “Ik heb een kasteel in Tsjechië. En het grappige is, en ik kan dit zeggen omdat ik Tsjechische roots heb: tot op de dag van vandaag begrijp je precies waar Kafka op reageerde. Er is iets dat moeilijk is om mee om te gaan. De cultuurschok houdt nooit op.”
Het is moeilijk om er echt achter te komen wat Glover in de film interesseerde. Hij noemt en prijst “het scenario”, “een pdf-bestand vol visuele inspiraties” en een zoomgesprek met Schwab: “Ik kon zien dat het een goede film zou worden.
“Wat ik leuk vond aan de film is dat hij interpreteerbaar is. Dat wilde ik monitoren. Ik denk dat films vaak te veel regisseren in wat je moet vinden. Zelfs de goede bedoelingen van filmmakers bevatten een autoritaire dictatuur. Als mensen kunnen interpreteren, zullen ze deelnemen aan de kunst.”
Schaken met Polanski
Het is de rode draad in de carrière van Glover: strijd tegen conventies, Hollywood en ‘bedrijfsmedia”. De reden dat hij acteren de afgelopen 25 jaar als een ‘ambacht’ is gaan zien. Kunst, dat zijn zijn eigen projecten.
Crispin Glover groeide op in Hollywood. “Mijn vader was acteur en mijn moeder een gepensioneerde danseres.” Hij herinnert zich dat zijn vader schaakte met Roman Polanski op de set Chinatown. “Ik zag van dichtbij hoe de filmindustrie werkte. Ik dacht dat dit ook iets was dat ik kon doen.”
Hij ‘zag de filmindustrie niet noodzakelijkerwijs als kunst’ totdat hij de films van ‘New Hollywood’ tegenkwam. “Ik begreep dat er in Hollywood ook geweldige kunst werd gemaakt die levensvragen stelde. Maar toen ik in de jaren tachtig echt ging acteren, was dat al voorbij.”
Glover begon energiek: McDonald’s-commercials, soapseries, pilots voor televisieshows. Hij trok de aandacht met zijn maniakale, komische energie, bestuurde een taxi uit de jaren veertig en droeg op warme dagen ook dikke wollen pakken uit dezelfde tijd. Hij werd beschouwd als de artistieke outsider van de ‘brat pack’, de getalenteerde groep jonge acteurs in een tijd dat Hollywood weer tienerfilms begon te maken: Emilio Estevez, Rob Lowe, Sean Penn en Demi Moore. Glover en zijn beste vriend Nicolas Cage – toen vooral als acteur ingezet als gespierde dumbass – concurreerden met elkaar in excentriek gedrag.
Op 21-jarige leeftijd kreeg hij zijn grootste rol tot nu toe als (latere) vader van de held Marty McFly in Terug naar de toekomst. Volgens scenarioschrijver Bob Gale maakte hij zich die rol zo eigen “dat ik niet eens meer wist wat we wilden toen we die schreven.” Maar Glover raakte in conflict met regisseur Robert Zemeckis. De personages werden uiteindelijk beloond met voorspoed in plaats van liefde. Een te kapitalistisch sentiment, vond Glover.
In de vervolgfilm keerde hij daarom (naar verluidt ook vanwege een salarisgeschil) niet terug. Zemeckis en producer Steven Spielberg vervingen hem door een mix van archiefmateriaal en een acteur met kin- en jukbeenprothesen. Dat was destijds nog toegestaan in Hollywood, maar Glover klaagde een rechtszaak aan en ontving $ 756.000 als schikking. De Guild of Actors (SAG) bepaalde dat de gelijkenis van acteurs niet langer op deze manier mocht worden gebruikt.
Sindsdien besloot Glover alleen films te maken waar hij achter stond: in de jaren negentig met David Lynch (en Nicolas Cage), Hopper, Forman, Boorman en Stone. Voordat hij zich daar ook niet meer in bevond. Hij begon zich te concentreren op zijn eigen films.
Glover kan ermee leven dat hij zijn roem nog steeds te danken heeft Terug naar de toekomst. Hij heeft een licht ongemak met roem, zegt hij in een lange monoloog. Drastisch ingekort: “Het is een beetje verontrustend als iemand je herkent, maar jij herkent hem niet. Zoals Sherlock Holmes zei toen het hem overkwam: “Nu heb jij de overhand!” […] Een vriend – veel herkenbaarder dan ik – zei tegen mij: de reden dat ik in het openbaar een zonnebril draag is niet dat ik niet herkend wordt, maar dat ik vreemden niet in de ogen hoef te kijken.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126592942-b989f3.jpg|https://images.nrc.nl/TocspbycPGmUkrjiI7xgBZaoyA8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126592942-b989f3.jpg|https://images.nrc.nl/6BXpnnU_ZnsclrxgWF43SeU-q2s=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126592942-b989f3.jpg)
Foto Merlijn Doomernik
Ik vind dat films vaak te veel regisseren. Maar als mensen kunnen interpreteren, zullen ze deelnemen aan de kunst
Vaudeville
Als Glover nog steeds ergens in de mainstream opduikt… Charlie’s Angels, Hottub-tijdmachineTV-serie Amerikaanse goden – dan is het vooral om zijn eigen werk te subsidiëren, films die hij vertoont op zijn “eigendom” in Tsjechië. Voornamelijk de ‘it-trilogie’ die in 2005 uitkwam Wat is het? begon, over een jongen met een racistisch ‘id’ en een cast vol kinderen met het syndroom van Down, al gaat de film daar niet over. Deel twee was in 2007: Het is prima! Alles is in ordeover een schrijver met hersenverlamming en een fetisj voor meisjes met lang haar. Deel drie volgt.
“Ik heb vijftien jaar met die films getourd”, zei Glover. Hij gaf vier uur lang live-optredens, waarbij hij de films vertoonde, met het publiek sprak of uit zijn boek voorlas Ratvangend: teksten over rattenvangst uit de 19e eeuw opnieuw geïnterpreteerd. “Dat was tussen 2005 en 2020. Sinds de pandemie ben ik bezig met de afronding van mijn nieuwe film, elf jaar geleden ben ik begonnen met filmen in Tsjechië. Ik wil er volgend jaar mee toeren. Maar wacht, je vroeg me… iets…’
Zijn nieuwe film wordt de eerste waarin hij samen met zijn inmiddels 92-jarige vader Bruce schittert. De film zal niet meer in de bioscopen of op streaming te zien zijn dan zijn andere films. Alleen live zijn ze veilig voor piraterij en Glover zegt dat hij ook deel uitmaakt van een traditie van vaudeville-optredens.
Wanneer hem wordt gevraagd naar de staat van Hollywood, is Glover hard en vaag. “Zelfs in de jaren tachtig werden er meer bijzondere films gemaakt dan nu. Bedrijfsmedia zijn nog homogener en autoritairder dan toen.” Het liefst kijkt hij uit naar zijn komende tournee. “Ik ben opgewonden omdat er nu meer dan 8 miljard mensen op aarde zijn. Als ik een klein percentage van hen naar mijn shows kan lokken…’
