De kunst van Mona Hatoum kan grimmig zijn – maar is gewoon niet zo vaak in deze tentoonstelling
In het begin is er een lichaam, haar lichaam, dat van de kunstenaar Mona Hatoum (1952) geboren in Libanon en woont in Groot -Brittannië. Haar lichaam kruipt over de vloer, wordt aan tafel geserveerd, in verband gebracht en cellofaan en bedekt met iets dat op bloed lijkt. Soms is dat lichaam opgesloten in een transparante kast – het lijkt erop dat het voor iedereen stikt. Op andere momenten struikelt de op blote voeten door een drukke winkelstraat, een paar hoog lederen Dr. Martens -laarzen met veters bevestigd aan de kleurplaatsen.
Ze maakt een naam voor dit lichaam.
De jonge Hatoum vluchtte in 1975 naar Londen vanwege het uitbreken van de bloedige burgeroorlog in Libanon. In Londen ging ze naar de Art Academy, tussen 1980 en 1987 maakte ze een aantal verpletterende, soms misselijke uitvoeringen. Ze keek van dichterbij naar haar eigen, vaak letterlijk geobjectiveerde lichaam. Er is altijd de associatie met geweld, bedreiging, intimidatie, gevangenisstraf (van het vrouwelijk lichaam) en in de achtergrond-een magere westerse politiek die bijdraagt aan de oorlog in het Midden-Oosten.
In Kunsthal Kade in Amersfoort vormen die oude uitvoeringen – gedocumenteerd op video, foto en schriftelijk, en samengebracht in anderhalve kamer – nog steeds een bredere Clarion -hobbel. Het knappe ding is dat Hatoum de kijker zelf al laat geraden, zoals stukken steen die je verzamelt en in een stapel veegt. Keer op keer vraag je je af: wat zie ik? Nergens is de boodschap ondubbelzinnig.
Clip-and-ready visuele taal
Na 1987 stopte Hatoum die uitvoeringen en concentreerde hij zich op sculpturen, installaties en werken op papier. In het bijzonder werd ze succesvol. Haar werk is gehuisvest in een foundation die naar haar wordt vernoemd die tentoonstellingen over de hele wereld organiseert – alleen dit jaar in Kade, in het Barbican in Londen, White Cube in Seoul en meer. Drie kunststudenten ontvangen elk jaar een raster van de basis van 6000 pond.
In Kade zie je een grote selectie van haar oeuvre uit 1980. Vijf minuten lopen, in de Elleboogerk, is het nieuwste werk Web (2025) geïnstalleerd (meer daarover). De nadruk op Kade ligt op de figuratieve werken. Dat is jammer, omdat de minimalistische, abstracte werken van hatoum-monumentale rasters, steiger- en stapelbed-achtige constructies-de ongedefinieerde expressiviteit die ook zijn prestaties heeft. Ze lieten de bezoeker grijpen en raden waar de bittere hem is. En, niet onbelangrijk: ze houden de figuurlijke werken van Hatoum onder controle. Dat gebeurt nu niet, maar het is noodzakelijk, het verschijnt in Kade. In de latere decennia van haar carrière heeft Hatoum de neiging om, als een pop-art-kunstenaar, politieke berichten in clip-en-ready, gemakkelijke beeldtaal te formuleren. Het lichte spektakel Misbah (2006-2007) bestaat bijvoorbeeld uit een roterende koperen lantaarn die in een donkere kamer hangt. In de koperen dekking van de lantaarn worden figuren van lopende soldaten met wapens en sterren uitgesneden. Hun projecties wervelen op de muren, zoals met een sprookjeslantaarn boven een bed.
Foto’s: Peter Cox
Keukenmes
Het recente werk Stilleven (medisch kabinet) IV (2024) toont een witte, medische wandkast met kleurrijke glazen prints van handgranaten. Een leuke maar onschadelijke grap. Ook Zonder titel (rolstoel) (1998-2018, Hatoum maakt vaak series van hetzelfde beeld) heeft zo’n duidelijke woordspeling. Een roestvrijstalen rolstoel is roerloos in de museumkamer. Je kunt erin zitten, maar de verzorger die de stoel duwt, snijdt zijn handen op: de handgrepen van de rolstoel bestaan uit keukenmessen.
Hatoums zijn veel beter en minder ondubbelzinnig waarin ze blijkbaar ‘onschuldige’ huishoudelijke objecten grimmig worden in grimmige spanchers. Scherm (2008) is een plooi -uit -out kaasrooster gemaakt van zwart staal dat is opgeblazen tot de verhoudingen van een camerascherm. Een ander topwerk is Thuis (1990), een keukentafel met een vleesmolen, rasp, vergiet, oranje pers en meer. Corruser en klaar voor gebruik, maar pas op, alles is onder kracht. Thuis is een grimmige groet over de terreur en repetitieve schoonheid van huishoudelijk werk. Het is ook een waarschuwing: elk dagelijks keukengerei kan op elk moment in de geschiedenis onbereikbaar worden.
Gaza
Afgelopen november organiseerde Hatoum, samen met beroemde collega’s zoals Richard Long, Wolfgang Tillmans, Shirin Neshat en Subodh Gupta, een fondsenwerving in Londen voor artsen zonder grenzen in Gaza. Over de ‘echte’ oorlog van Israël in het Midden -Oosten, over de genocide tegen de Palestijnse bevolking, heeft Hatoum geen commentaar gegeven en wil geen commentaar geven. Dat is vrij opmerkelijk voor een kind van Palestijnse vluchtelingen aangedreven door Israël. “Kijk maar eens naar mijn werk,” is haar boodschap.
Het nieuwste werk van Hatoum hangt in de elleboogkerk in Amersfoort WebEen visnetachtige constructie van dunne staaldraad waaraan transparante glazen ballen zijn bevestigd. Ondanks de grootte, ongeveer de helft van het kerkplafond, Web Maar word niet indrukwekkend. Niet in vorm – omdat zo’n vissersnetwerk op het plafond duidelijk is. Noch in termen van betekenis. Volgens de kamertekst Web over ‘onderdrukkende gevangenisstraf’ en op ‘wederzijdse verbinding’. Maar met de bedoelingen ervan verdwijnt het transparante werk tegen de achtergrond van de witte whit -cut kerk.
Web Is mooi, maar mist de rand die Hatoum’s beste werken kenmerkt. Web Is sierlijk, maar er is geen kritische toewijding of het verlangen naar kritische afstand. Integendeel: Web Onthoud alles. Het is een frivoliteit, gemakkelijk -overbodig en overbodig.
Foto’s: Peter Cox
