Deze popmuzikanten zijn positief over AI: ‘De toepassingen zullen steeds gekker worden’

Op de website van Myvox kun je een fragment van je eigen stem of een bestaand liedje uploaden en de zangstem laten aanpassen. Er is keuze uit meerdere stemmen, bijvoorbeeld Dahlia, alter ego van de Iraans-Nederlandse wereldster Sevdaliza. Ik laad een fragment van ‘Love Me Do’ van The Beatles en luister even later naar deze bijzondere ‘samenwerking’: de licht schorre stem van Sevdaliza geeft het nummer een bluesachtige ondertoon.

Myvox biedt de mogelijkheid tot ‘timbre transfer’: door gebruik te maken van AI-modellen die zijn ‘getraind’ op vele uren materiaal. Hierdoor kunnen de eigenschappen van de ene stem worden vervangen door de klank, intonatie en timbre van een andere: Elvis, je moeder, een kikker. Alles is mogelijk.

Sevdaliza construeerde kloon Dahlia om een ​​persoonlijke reden: haar zangstem kon nu zelfs gebruikt worden als ze moe, ziek of onderweg was. Twee jaar geleden besloot ze haar AI-stem met anderen te delen. Iedereen kan nu een nummer maken met Sevdaliza als zanger, de eventuele opbrengst wordt 50/50 verdeeld. De Amerikaanse metalband Bad Omens is te horen op Spotify met Dahlia als zanger, in hun nummer ‘Bad Decisions’.

Ik klik verder, naar de website Holly+, gemaakt door zangeres Holly Herndon. Herndon stelt haar stem ook via deze site beschikbaar voor iedereen die dat wil. Daarnaast ontwikkelde Herndon een rendering in realtimevia een microfoon met ‘haar’ stem. Haar man/collega Mat Dryhurst is te zien op een video, eerst praat hij met zijn eigen stem, dan wisselt hij van microfoon, begint te zingen en je hoort de heldere, dreunende stem van Herndon, precies synchroon met de beweging van Dryhursts mond.

Koorzang

Muzikanten als Holly Herndon en Sevdaliza omarmen de mogelijkheden van AI. Misschien als reactie op de onheilspellende omringende technologie (AI zou muzikanten de kost geven), verkondigen ze graag hun positieve ideeën. AI kan creativiteit ‘democratiseren’, zegt Sevdaliza, en de samenwerking tussen mensen bevorderen, zegt Herndon.

Vanuit haar huis in Berlijn vertelt Herndon, die computermuziek studeerde aan Stanford University, via Zoom over haar visie. “Er woedt nu een cultuurstrijd over AI, je bent voor of tegen. Dat doet afbreuk aan de complexiteit van het onderwerp. Ik ben een grote klant van AI-toepassingen. Maar dat betekent niet dat ik het eens ben met de manier waarop grote AI-bedrijven hun modellen ontwikkelen: data worden gebruikt zonder auteursrechten te betalen, of ‘webscraping’.”

Herndon, die de afgelopen tien jaar als soloartiest optrad, onder meer op het Rewire Festival voor elektronisch experiment in Den Haag en in 2016 als voorprogramma van Radiohead in Afas Live, concentreert zich al acht jaar volledig op AI. Dankzij de software kan ze op nieuwe manieren met anderen samenwerken. “Dankzij de modellen. Mijn modellen zijn getraind op bijdragen van verschillende oorsprong. Dat maakt het aantrekkelijk om anderen ermee te laten werken. De interactie van de modellen leidt tot samenwerking tussen jezelf en anderen.”

Het concrete resultaat hiervan is momenteel te zien en te horen op een tentoonstelling van Herndon en Dryhurst in de Serpentine Gallery in Londen, genaamd De oproep. Hiervoor werkte het tweetal samen met vijftien koren uit Engeland. Ze namen de stemmen van de koren op en lieten de opnames ‘herinterpreteren’ door een AI-model. Het resultaat is een aantal prachtige composities waarin zowel de originele stemmen als de licht ontwrichtende invloed van ‘het model’ te horen zijn. In de tentoonstellingsruimte worden de liedjes gepresenteerd door een surroundsysteem van 27 speakers.

Herndon heeft bewust koorzang als uitgangspunt gekozen, zegt ze, ‘om AI menselijker te maken.’ “Het koor vertegenwoordigt ook de kracht van samenwerking: het vermogen van mensen om samen iets te creëren dat groter is dan de som der delen.”

Aan de andere kant ziet ze het koor als symbool voor AI. “Want, in tegenstelling tot wat mensen soms denken, is AI dat niet vreemdeling die net op onze planeet is geland. ‘Machine learning’ is een vorm van collectieve intelligentie. Elke dataset is het resultaat van de inspanningen van grote groepen mensen.”

Zo werken muzikanten momenteel, soms zonder het te weten, met bekenden en vreemden: Sevdaliza met The Beatles, de Britse koorleden met de leden van veertien andere koren, Herndon met de gebruikers van Holly+.

Met zijn eigen brein

Ook de Nederlandse techno-dj Reinier Zonneveld is positief over de mogelijkheden van AI, waarmee hij in 2019 via een vriend kennis maakte. Afgelopen augustus trad Zonneveld op tijdens een festival dat hij organiseerde in Spaarnwoude. Zijn optreden werd aangekondigd als ‘Reinier Zonneveld B2B [back to back/ om de beurt] met zijn eigen brein’.

Dat ‘brein’ is een AI-kloon die is getraind op Zonnevelds eigen muziekcatalogus: ruim 80 dagen aan opnames. “Ik vond het belangrijk dat het uitsluitend mijn eigen muziek was”, zegt Zonneveld. “Ik beschouw het trainen op de muziek van anderen als stelen.”

Na een uitgebreide tour door Mexico zit de populaire technomuzikant, zoals altijd met zijn pet achterstevoren op zijn lange haar, vanmiddag achter een tafel vol apparatuur in zijn studio in Amsterdam-West om te praten over de mogelijkheden maar ook de beperkingen van een AI-model.

Hij gebruikt geen AI in de studio, zegt Zonneveld, wijzend op zijn TR-909-drummachine en SH-101-synthesizer, beide van Roland, gemaakt in de jaren tachtig. “Ook niet voor trucjes in het productieproces. Ik vind het te leuk om alles zelf te doen.”

Zijn AI-kloon is het geesteskind van goede vriend en collega ‘Cas’ (achternaam blijft onbekend, “anders krijgt hij te veel hulpverzoeken”). “Rond 2019, toen niemand het nog over AI had, vertelde Cas over de mogelijkheden en maakte mij enthousiast.” Cas bouwde vervolgens een ‘supercomputer’, met extra rekenkracht, en trainde de kloon.

“Gelukkig hadden we daar veel materiaal voor. Omdat een model een groot volume, duizenden en duizenden liedjes nodig heeft om patronen te leren herkennen. Anders klinkt het houten. Als je een model op tien liedjes zou trainen, zou je complete delen van de originele liedjes horen. Sinds ik muziek begon te maken, heb ik alles bewaard. In eerste instantie was ik wat minder handig, maar die tracks zijn ook handig om te trainen. Het is mijn vingerafdruk.”

Ze besloten dat Zonneveld de kloon zou gebruiken voor liveshows. In tegenstelling tot veel DJ’s die bestaande opnames draaien, speelt Zonneveld tijdens optredens grotendeels live, op zijn elektronische instrumenten. Daarom werd ook de geschiedenis van de liveshows van Zonneveld aan het model toegevoegd. “Ik improviseer live op mijn liedjes. Dus hebben we de kloon honderden opnames van optredens gegeven. Zodat hij leert hoe mijn optredens in elkaar zitten.”

En toen was het bijna 17 augustus, de dag van het festival. In de aanloop hiernaartoe werden Cas en Zonneveld geconfronteerd met een nogal essentieel probleem. AI blijkt moeite te hebben met het herkennen van de BPM (aantal beats per minuut) in een muziekstuk. Zonneveld kijkt twijfelachtig. “Dat is het verschil tussen een mens en AI: een mens voelt het ritme feilloos aan. Maar AI herkent het niet, het begrijpt niet waar de beat precies valt.”

Ze besloten een korte vertraging in te bouwen, zodat ze de bpm indien nodig handmatig konden aanpassen. “Maar ik dacht dat dat een vorm van bedrog was.” Een paar weken voor de festivaldatum vond Cas een oplossing. Zonneveld lacht. “Maar ik ga niet zeggen hoe. Dat is vrij uniek voor ons model.”

Gebarsten

Nog een eigenaardigheid van de AI-kloon: hoe specifieker de ‘prompt’ (opdrachtbeschrijving), hoe extremer de uitkomst. “Bij een ingewikkelde opdracht is de kans groot dat deze extreem goed of extreem slecht wordt.” Met ‘slecht’ wordt vooral de geluidsweergave bedoeld, er kan ruis of gekraak optreden.

Uiteindelijk kozen ze ervoor om de kloon binnen te gaan voortzetting modus Kortom: AI reageert op wat het Zonneveld hoort doen. “Hij maakte een vervolg in ‘real time’.” Zonneveld speelt een opname van zijn lied en het ‘antwoord’ daarop: de zangstem verandert, de ritmes krijgen een ander patroon. “Ik heb bewust de nummers gespeeld die mijn fans goed kennen, zodat ze duidelijk konden horen wat de AI ervan maakte.”

Op de ochtend van het festival, een warme zomerdag, raakte de container waar Cas en de supercomputer oververhit raakten. Er moest een gat in het dak worden gesneden en er moest een airconditioning worden geïnstalleerd. Maar uiteindelijk was Zonneveld “zeer tevreden” met het resultaat. Toch is acteren met AI voorlopig ingewikkeld. Om de computer mee te nemen op reis, bijvoorbeeld: “Stel dat ik in Las Vegas ben, het is 40 graden.” De volgende samenwerking zal dan ook pas te horen zijn op zijn volgende eigen festival, in augustus 2025, in Spaarnwoude.

Hij kijkt er nu al naar uit. Het spannende eraan, zegt Zonneveld, is de onverwachte interactie: “Wat ik hoor klinkt als mijn eigen muziek, maar ik heb geen idee wat er gaat gebeuren.”

De ‘vrijheid van het onbekende’ is ook hoe Holly Herndon haar aantrekkingskracht tot technologie omschreef. Op de vraag hoe zij denkt dat AI zich in de toekomst zal ontwikkelen, zegt Herndon: “Ik verwacht dat de toepassingen steeds gekker zullen worden. En niet voorspelbaar en gestandaardiseerd, als het aan mij ligt. AI heeft het vermogen om mensen te laten samenwerken en communiceren. Ik hoop dat we manieren vinden die voor iedereen gunstig zijn.”

Als ik wil weten of ze op dit moment tevreden is over de toepassingen van AI, lacht ze: “Dat vraag ik me eigenlijk nooit af. Ik ben vooral nieuwsgierig.”

Holly Herndon en Mat Dryhurst: De oproep. Serpentine Gallery, Londen, tot 2 februari 2025. R² festival van Reinier Zonneveld: 16 augustus 2025, Spaarnwoude.

Om te delen





E-mail de redacteur