Een spookverhaal voor Kerstmis: Woman of Stone recensie – dit E Nesbit-verhaal is absoluut niet The Railway Children | Televisie
I heb de associatie van spookverhalen met Kerstmis nooit begrepen. Is het omdat het nog steeds een deels heidens feest is? Is het omdat we onszelf niet graag al te gelukkig laten zijn? Of is het omdat waarschijnlijk het hele gezin thuis is en je jezelf eraan moet herinneren dat er meer kwaadaardige krachten kunnen zijn dan hierbinnen, ongeacht de giftige dynamiek? Misschien komt het omdat het zo vroeg donker wordt.
Wat de reden ook is, hier is nog een rilling van een half uur van Mark Gatiss, deze keer niet aangepast aan de uitvoer van zijn geliefde heer Jamesmaar uit een meer onverwachte bron. A Ghost Story for Christmas: Woman of Stone is gebaseerd op een kort verhaal genaamd Man-size in Marble van E Nesbit. Ja, die E Nesbit! De spoorwegkinderen E Nesbit! Ze was een productief schrijver van romans en korte verhalen, voor zowel volwassenen als kinderen; Man-size in Marble werd in 1893 gepubliceerd als onderdeel van haar Grim Tales-collectie (voor volwassenen).
Gatiss omlijst zijn versie rond Nesbit, gespeeld door Celia Imrie, in bed en lijdend aan de longkanker waaraan ze in 1924 het leven zou kosten, maar nog steeds de glamoureuze, sociale en hypnotiserende figuur die ze altijd was. “Ik lig liever in bed Old Virginia te roken en fantomen in de lucht te maken”, zegt ze tegen de jonge dokter Zubin (Mawaan Rizwan), die hem dagelijks bezoekt. Hij heeft alleen The Railway Children gelezen, dus vertelt ze hem een van haar andere verhalen en stopt hem erin. “Elk spookverhaal zou een rationele medische man moeten hebben om de onzin te compenseren…”
En daar gaan we de wereld van de pasgetrouwde Lorimers in, 40 jaar geleden. Jack (Éanna Hardwicke, verwijzend naar de dreiging waarvoor hij zorgde Het zesde gebod vorig jaar), een kunstenaar, en Laura (Phoebe Horn), een schrijver, hebben een chalet genomen om een nieuwe start te maken na een aantal obscure onaangenaamheden in Londen en om Jack zich te laten concentreren op zijn schilderen.
In de buurt staat een 14e-eeuwse kerk – waar geen enkele zittende kerkgenoot lang heeft kunnen blijven – met een paar tombes met daarop beeltenissen van de ridders die erin liggen. “Lichamen op mansgrootte uitgetrokken in marmer”, zoals de huishoudster van het echtpaar, mevrouw Dorman (Monica Dolan), het verwoordt, voordat ze de plaatselijke legende vertelt.
Er staat dat op kerstavond (Halloween in het origineel, wat – zie openingsparagraaf – veel logischer is) de cijfers opstaan en naar het buitenland lopen. Waar gaan ze heen? Wel, naar het huisje van het echtpaar, zo wordt gezegd – gebouwd op het terrein van een oud huis waar de ridders naar terugkeren om de vrouwen te straffen waarvan hen (ten onrechte) werd verteld dat ze hen ontrouw waren terwijl ze in oorlog waren.
“De manier van leven in de wereld, nietwaar, mevrouw?” zegt mevrouw Dorman, die lang voordat de blauwe plekken op Laura’s pols zichtbaar zijn, heeft afgeleid wat de reden is voor de abrupte overstap van de Lorimers van Londen naar het isolement op het platteland. Jacks te zware hand op Laura’s schouder en de kleinering van haar werk en meningen vertellen hun eigen verhaal. “Het is hun wereld, mijn arme lammetje”, zegt de huishoudster. ‘Het is aan hen om te bezoedelen en te vernietigen – ridders, jouw echtgenoot, de mijne. Of het nu vlees of steen is, alles als één.”
In het verhaal van Nesbit zijn de Lorimers een gelukzalig stel, maar in haar werk voor volwassenen zijn ze een zeldzaamheid. Meestal is er sprake van huwelijksdisharmonie, vervreemding of schandaal. Zoals Gatiss in de slotscènes zinspeelt, wanneer we terugkeren naar het ‘huidige’ Nesbit, is het niet moeilijk voor te stellen waar ze haar inspiratie vandaan haalde; Haar huwelijk met Hubert Bland, die veel zaken had, hield in dat ze onbewust zijn onwettige kind adopteerde en zijn langstzittende minnares als huishoudster in dienst nam. Het is een mooie thematische verdikking. (Nesbit was veel gelukkiger in haar tweede huwelijk. In een brief aan een vriendin, geschreven toen ze 59 was, zei ze dat ze eindelijk wist “wat het was om het hele hart van een man te hebben”.)
De ontknoping draait om de rationaliteit van Dr. Zubin en de heldere visie van mevrouw Dorman op ware gerechtigheid – een draai aan het origineel om straf uit te delen waar die nodig is, maar die, onbevredigend genoeg, ook de onschuldigen niet toestaat te ontsnappen. Dat gezegd hebbende, rechtvaardige wraak en de kracht van zusterschap zijn toevoegingen aan het seizoen van goede wil waar ik achter kan staan. En als het de familie een halfuur lang bezig houdt terwijl jij de aardappelen schilt en vloeken over de spruitjes mompelt, wie kan er dan nog meer vragen?