Met de oproep Europese waar te kopen en met een verruiming van staatssteunregels, wil de Europese Commissie de klimaatdoelen halen en tegelijkertijd de eigen industrie een impuls geven. Dat blijkt uit uitgelekte plannen voor de Clean Industrial Deal. Dit is de langverwachte opvolger van het industriebeleid dat door toenmalig Eurocommissaris Frans Timmermans werd opgesteld.
“Het is goed dat de commissie woensdag met dit pakket maatregelen komt”, zegt Hans Grünfeld van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) waarbij fabrieken die veel energie verbruiken zijn aangesloten. “De industrie in Europa staat onder gigantische druk, de investeringen blijven weg en zo komen we economisch op achterstand en verzwakken we onze strategische positie.”
Structurele zwakke punten
Precies die zorgen uitte Mario Draghi, oud-president van de Europese Centrale Bank, vorig jaar in een lijvig rapport. Daarin zette hij de structurele zwakke punten van de Europese economie uiteen: hoge energiekosten, het falen om innovaties op de markt te brengen en de lage arbeidsproductiviteit.
Mede door die zwakke punten groeide het werkelijk besteedbare inkomen van Amerikanen tussen 2000 en 2020 twee keer zo hard als dat van Europeanen, schreef Draghi. Vergeleken met Amerikanen worden Europese burgers dus steeds armer.
Dat wringt in een samenleving die zichzelf wel hoge doelen stelt, zoals ook de nieuwe Europese Commissie doet. Die houdt vast aan het voornemen om in 2050 de eerste volledig klimaatneutrale economie te zijn. En ook het tussendoel blijft gehandhaafd: 90 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2040. Dat lijkt ver weg, maar is al over vijftien jaar. Zoveel zomervakanties zijn dat niet.
Voorrang bij aanbesteding
Volgens de Commissie is er per jaar 480 miljard euro extra nodig om de doelen te halen. Dat geld is nodig voor het verduurzamen van de energievoorziening, de industrie- en transportsector. Dat de Europese Unie een deel van dat bedrag wil opbrengen is duidelijk, maar hoeveel, dat staat nog niet in het voorstel. Wel staat er dat het ‘cruciaal’ is om privaat kapitaal op te halen.
Om investeerders extra zekerheid te bieden wil de Commissie de staatssteunregels versoepelen. Daarnaast krijgen overheden de mogelijkheid om Europese bedrijven voorrang te bieden bij aanbestedingsprocedures. De oproep aan nationale overheden is dus ‘koop Europese waar’ – al heet dat in EU-jargon dat ‘lokale inhoudsbepalingen’ worden toegestaan.
Bij infrastructuurprojecten kunnen overheden dan bijvoorbeeld eisen dat er ‘groen’ staal uit Europa gebruikt wordt, zegt D66-Europarlementariër Brigitte van den Berg. “Hiermee kunnen we bedrijven een flink stuk zekerheid bieden dat ze hun investeringen in vergroening kunnen terugverdienen.”
Hoge energieprijzen in Europa
Voor een bedrijf als Tata Steel zou dat goed nieuws kunnen zijn, denkt Grünfeld. Tata wil de steenkolen vervangen door aardgas en dan later door groene waterstof. Daarvoor wil het bedrijf steun van de Rijksoverheid, via een maatwerkovereenkomst. Maar omdat Tata in eerste instantie zou overstappen op aardgas, een fossiele brandstof, paste het plan waarschijnlijk niet onder de staatssteunregels. “Door de wijziging die de Commissie nu voorstelt, is de kans groter dat het plan van Tata uitgevoerd kan worden”, zegt Grünfeld.
Een woordvoerder van Tata wil voor de officiële presentatie van de plannen nog niet reageren. Wel hoopt hij dat er snel een oplossing komt voor de hoge energieprijzen in Europa. Volgens Draghi is elektriciteit in Europa 2 tot 3 keer duurder dan in de VS, en aardgas 4 tot 5 keer duurder. Dat komt omdat Europa veel energie moet importeren. Tata Steel maakt zich ook kwaad over de hoge netwerkkosten in Nederland vergeleken met Duitsland, België en Frankrijk. Daar moet een gelijk speelveld komen, vindt de fabrikant.
En precies op het vlak van die energiekosten is Grünfeld nog niet tevreden. De Europese Commissie heeft het veel over elektriciteit. “Maar 80 procent van de energie komt nog uit fossiele bronnen en daar lees ik maar weinig over”, zegt Grünfeld. “Ik heb dus een wat gemengd gevoel.” Van het als Europese Unie gezamenlijk inkopen van lng verwacht hij niet zoveel. “Dat heeft tot nu toe niet zoveel effect gehad.”
Lees ook:
Na de vernieuwing kan Tata Steel in één klap de grootste gasverbruiker van Nederland zijn
De waterstofdroom is uitgesteld, want voorlopig is dit groene gas te duur. De nieuwe fabrieken van Tata Steel zullen in 2030 op aardgas draaien.
