gebakken lucht of roze wolk?

Ademen is iets waar je niet bij nadenkt, tot je je er bewust van wordt. De ademhaling gaat automatisch, maar toch is het iets dat je fout kan doen. Volgens velen heeft het een flink effect op je mentale en lichamelijke gezondheid, maar hoeveel waarheid zit daarin? We duiken diep in dit onderwerp en onderzoeken de kracht van ademhaling.

Mensen ademen wel zo’n 25.000 keer per dag, maar volgens een onderzoek van International Journal of Sports Physical Therapy ademt zo’n 60 tot 80 procent van de volwassenen op een verkeerde manier. Ze ademen te hoog vanuit de borst of te snel, wat kan leiden tot verschillende fysieke, maar ook mentale klachten. De oplossing voor dit probleem is misschien simpeler dan het lijkt: een ademcoach. Denk aan een fysiotherapeut, maar dan puur gericht op de ademhaling. Deze ‘ademtherapie’ kan worden ingezet bij fysieke klachten, maar het kan ook helpen bij mentale problemen zoals traumaverwerking of angststoornissen. Maar is ademcoaching wel echt zo ideaal als het op het eerste gezicht lijkt? Is het wel veilig?

Hoe werkt ademtherapie?

Voordat we dieper in dit onderwerp duiken, is het handig om te weten hoe ademtherapie precies werkt. Gelukkig weet Sanne Feiner hier alles van. Gezondheids- en ademcoach Feiner is mede-eigenaar van Gezondheidsarchitect, een bedrijf dat ze samen met haar vader runt. Nadat Feiner klaar was met haar opleiding technische geneeskunde en biomedical engineering, stapte ze in bij Gezondheidsarchitect, waar haar avontuur als ademcoach begon.

Twee jaar geleden begon ze met bewuster ademhalen. „Vroeger heb ik last gehad van hyperventilatie, ik was vaak snel gestrest. Als ik een ruimte binnenkwam, had ik de uitgang al gezien en had ik alle mogelijke rampscenario’s al doorgenomen. Ik stond continu aan, mijn zintuigen kwamen nooit tot rust.” Een ‘misplaatst’ angstgevoel is een van de signalen dat iemand verkeerd ademt.

Om te begrijpen hoe dit in zijn werk gaat, begin je bij het parasympatische zenuwstelsel. „Je kunt je zenuwstelsel opsplitsen in twee ‘categorieën’”, vertelt Feiner. „Je hebt je somatische zenuwstelsel, daarmee bestuur je bijvoorbeeld bewust de beweging van je handen en je voeten. Daarnaast heb je het autonome zenuwstelsel, daar wordt alles geregeld waar je niet over nadenkt. Neem bijvoorbeeld het kloppen van je hart, het verteren van je eten en je ademhaling. Het autonome zenuwstelsel is weer op te delen in het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel.

De ademhaling heeft invloed op het parasympatische zenuwstelsel. De manier waarop je ademt, zorgt ervoor dat je lichaam in ruststand kan komen (parasympatische activatie), maar het kan er ook voor zorgen dat onze ‘fight or flight’-stand wordt aangezet (sympatische activatie). Dit vechten-of-vluchten-instinct stamt af van de oermens, die altijd alert moest zijn om niet opgegeten te worden door roofdieren.”

Deze ‘fight or flight’ is vaak de boosdoener van onze stressniveaus. „In de moderne maatschappij hebben we geen leeuwen meer op de loer, maar de stressmodus werkt hetzelfde. Wanneer we veel prikkels ervaren, staan we continu aan.”

Lichaam in fight or flight-modus

De fight or flight wordt veroorzaakt door het stresshormoon cortisol. Te veel cortisol kan leiden tot verhoogde bloeddruk, overgewicht, dunnere huid, blauwe plekken, verlies van spierkracht en spiervolume, verhoogde bloedsuiker en osteoporose. Wil je allemaal liever niet, toch? Hoe jij ademhaalt, heeft effect op je parasympatische zenuwstelsel. Een juiste ademhaling kan helpen om het lichaam terug in een ruststand te brengen.

Feiner legt uit hoe dat werkt: „Door langzaam te ademen, door je neus en via je buik, activeer je het parasympatische zenuwstelsel. Je laat het lichaam weten, door middel van langzame ademhaling, dat er geen gevaar aanwezig is. Zo kun je langzaam maar zeker je stresspatroon doorbreken. Het begint met oefeningen, maar het uiteindelijke doel is om je dagelijkse adempatroon aan te passen. De ademhaling is als een knop om aan te draaien, dat probeer ik mijn cliënten ook mee te geven. Je kunt er zo veel resultaten mee behalen!” Andere kwalen die kunnen worden opgelost door een rustigere ademhaling zijn de regulering van de hartslag, de zuurstofopname in je bloed en het concentratievermogen. 

Daarnaast kan een juiste ademhaling zelfs helpen met een paar extra kilo’s kwijtraken. Feiner helpt mensen met afvallen door het inzetten van de ademhaling. „Ook je voedingspatroon en hoe makkelijk je gewicht kwijtraakt, gaat hand in hand met het adempatroon. Het autonome zenuwstelsel komt hier weer bij kijken. Wanneer je gestrest bent, verteert je lichaam je eten niet goed. Daarnaast zorgt de stress voor ‘cravings’, oftewel een greep naar snelle suikers. Wanneer je fight or flight aanstaat door de manier waarop je ademt – snel, via de mond en met de borst, ben je alert. Snelle suikers zorgen ervoor dat je alert blijft. Wanneer je de stress elimineert door je adempatroon aan te passen, zal het lichaam ook niet meer vragen om de snelle suikers. Je hebt ze dan niet meer nodig omdat je fight or flight niet meer actief is.”

Helaas kun je jezelf niet helemaal slank ademen, je voedingspatroon zul je ook moeten aanpassen. Het afvallen en bouwen aan je gezondheid gaat in ieder geval hand in hand met de ademhaling, doordat je met behulp van de ademhaling stress kunt verminderen. Op die manier is het allemaal met elkaar verbonden.   

Ademcoaching steeds populairder

„Ik heb al zo veel verschillende ‘gevallen’ gehad”, vertelt Feiner. „Het verbeteren van de ademhaling heeft veel van die cliënten met specifieke problemen geholpen. Een sporter die minder snel buiten adem wil raken, een ouder die te snel kwaad wordt op haar kinderen, een jonge vrouw die net is begonnen met werken en nu al helemaal op is. Mensen die willen afvallen, mensen die niet kunnen slapen, mensen die zich continu opgefokt voelen. Al deze dingen zijn te verbeteren of zelfs te verhelpen met je adempatroon aanpassen. Ik ben zelf wandelend bewijs, ik zit sinds ik ben begonnen met bewuster ademen een stuk lekkerder in mijn vel. Ik kan rustig ergens gaan zitten en een gesprek met iemand hebben zonder snel in paniek te schieten. Daarnaast ben ik fitter, slaap ik beter en ben ik een aantal kilo’s kwijtgeraakt. Allemaal ‘gratis en voor niets’ eigenlijk, want uiteindelijk doe je het zelf.“

Ademcoaching heeft de afgelopen jaren aardig wat media-aandacht gekregen, omdat het steeds vaker opduikt in de topsport. Dat ging ook niet voorbij aan Alfons Sampsted, een IJslandse profvoetballer. Momenteel speelt hij in de verdediging bij FC Twente. „Ik heb in februari 2023 een TED-talk bijgewoond over de kracht van ademhaling, en toevallig werd die gegeven door Sanne (Feiner, red.). Na de TED-talk heb ik haar aangesproken met de vraag of ze mij zou willen coachen, en nu zijn we meer dan een jaar verder. Ik ben bijna klaar met ons traject, ik heb binnenkort mijn laatste sessie.” 

Sampsted vertelt dat hij voor zijn kennismaking met Feiner niet heel veel van ademtherapie af wist. „Een paar jaar geleden heb ik een boek gelezen over hoe je meer zuurstof in je lichaam kunt krijgen, omdat ik last had van astma. Voor de rest wist ik vrij weinig van het onderwerp af. Tijdens mijn eerste sessie hebben Sanne en ik het vooral gehad over wat ik graag uit de sessies wil halen en hoe we dat gaan doen. Ze heeft geanalyseerd hoe ik ademhaal en hoe ik dat kan verbeteren. Kennelijk haalde ik te hoog vanuit mijn borst adem en mijn schouders bewogen te veel tijdens het ademen. Ik adem nu meer vanuit mijn middenrif en mijn schouders zijn stabiel.”

Goed ademen heeft effect op dagelijks leven

„Sommige dingen geven minder snel resultaat”, vertelt Sampsted. „Ik ben nog steeds bezig met wat oefeningen waar we vorige zomer mee zijn begonnen. Ik ben nu bijvoorbeeld bezig met hoe ik meer door mijn neus kan ademen tijdens een intensieve training. Maar ik was er een tijdje iets té goed in, waardoor ik niet genoeg door mijn mond ademde. Daardoor werden mijn prestaties juist slechter, ik kreeg niet genoeg zuurstof omdat ik te gefocust was op mijn neusademhaling. Het is een fragiele balans, maar wel een heel leuk leerproces.” 

„Ik heb erg veel aan de ademcoaching gehad, ik denk niet dat ik in mijn eentje deze resultaten had kunnen behalen”, vertelt Sampsted. „Mensen die de ademtraining willen gebruiken voor de mentale voordelen, zouden het denk ik misschien wel zelf kunnen doen. Ik ben niet zo’n gevoelig persoon, dingen grijpen me niet snel aan. Als je meer één bent met je emoties zou je kunnen proberen om dit zelf met behulp van de ademhaling te reguleren. Ik gebruik het voor het verbeteren van mijn voetbalprestaties, dat trainingstraject duurt langer en is wat complexer.”

Sampsted vertelt dat hij ook in zijn dagelijkse leven veel heeft aan de ademsessies. „Soms zit ik ’s avonds op de bank een film te kijken en wil ik over een half uurtje slapen. Ik begin dan alvast met het reguleren van mijn ademhaling zodat mijn lichaam al in de ruststand komt. Ik gebruik het ook wanneer ik aan het golfen ben, kennelijk kun je ook je ademhaling gebruiken om je motoriek en focus te optimaliseren. Dat soort dingen heb ik echt van Sanne geleerd.”

Ademcoach als hulpmiddel voor voetbalteam

FC Twente, de club waar Sampsted voetbalt, heeft inmiddels ook een ademcoach ingeschakeld voor het hele team. „Het is niet verplicht om mee te doen, maar toch doet vrijwel het hele team mee aan de oefeningen. Ik heb veel teamgenoten doorgestuurd naar Sanne, ik heb zelfs mijn familie aan de ademoefeningen gekregen. Het is echt een mooi iets om jezelf te leren. Niet iedereen zal er dezelfde resultaten uit halen, de een zoekt de spirituele kant op en de ander wil gewoon lekkerder slapen. Iedereen ademt elk moment van de dag, waarom zouden we er niet wat over leren?”, vertelt Sampsted.

„We hadden ongeveer om de drie weken een sessie, in de drie weken waarin we elkaar niet zagen, deed ik de oefeningen die Sanne meegaf. Ze heeft me eerst ‘downregulation’ geleerd, waardoor ik sneller terug in ruststand kan komen na een training.” Downregulation is een oefening waarmee je je hartslag verlaagt en het parasympatische zenuwstelsel activeert. Een andere oefening die Sampsted meekreeg van Feiner was om zijn mond dicht te tapen wanneer hij ging slapen.

„Ze raadde me aan om tape over mijn mond te plakken tijdens het slapen, zodat ik mezelf kon aanleren om meer door mijn neus te ademen. In het begin vroeg ik me af of ik de nacht wel door zou komen, het was best stressvol”, grapt Sampsted. „Het duurde een paar weken tot ik de resultaten van de tape begon te merken, maar ik raakte eraan gewend. Ik word nu minder vaak wakker ’s nachts en ik ben ’s ochtends minder moe.” De mond afplakken tijdens het slapen heeft zeker voordelen, maar het is niet zonder risico’s. Zo heeft een neusademing voordelen, bijvoorbeeld het verminderen van snurken, maar kan het afplakken van de mond ook zorgen voor een te laag zuurstofgehalte. Raadpleeg daarom altijd een arts of professional voordat je met dit soort ‘extremere’ ademhalingstactieken begint.  

Brein in oermodus

Of je nu ademcoaching gebruikt voor enkel het verbeteren van je sportprestaties, je zenuwstelsel heeft ook impact op je psyche. „Ik weet niet of iedereen dit ziet als iets nadeligs, maar ik stond er zelf in het begin in elk geval niet zo voor open. Sanne had me voordat we aan de sessies begonnen al gewaarschuwd dat het goed zou kunnen dat ik tijdens de oefeningen ‘spirituele’ openbaringen zou kunnen krijgen. Ik vond het een beetje gek en ik schoot altijd in de lach wanneer Sanne me iets over het mentale aspect probeerde te leren. Dit veranderde toen ik tegen een probleem in mijn privéleven aanliep, dat ik graag wilde oplossen. Ik heb Sanne om hulp gevraagd en die heeft me geholpen door de juiste vragen te stellen terwijl ik bezig was met een ademoefening.”

Wanneer je je parasympatische zenuwstelsel activeert, gaat je brein terug in een soort oermodus, vertelt Sampsted. „Door minder zuurstof naar je brein te laten gaan, kun je je logische kant even uitschakelen. Het enige wat er dan overblijft zijn gevoelens, waar je soms meer vragen mee kunt beantwoorden dan met logica.”

Mentaal en spiritueel aspect van ademhaling

Iemand die veel ervaring heeft met de ademhaling gebruiken voor het verbeteren van de psyche is ademcoach en winkeleigenaresse Annemary Hadders. Zij richt zich voornamelijk op het mentale en spirituele aspect van de ademhaling. „Als ademcoach houd ik me bezig met bewust verbonden ademsessies. Door die manier van ademhalen kom je vanuit je onderbewustzijn bij bepaalde stukken van jezelf die je zo beter kan doorleven en voelen.”

De bewust verbonden ademhaling is een specifieke ademtechniek, die niet te verwarren is met begeleide meditatie. „Bij begeleide meditatie adem je juist heel langzaam, op een rustige manier. De verbonden ademhalingstechniek is actiever. Je haalt als het ware de pauzes uit je ademhaling weg. Je doet dit liggend op een bedje, terwijl een ademcoach je door het proces begeleidt.”

Hadders is in aanraking gekomen met de verbonden ademhaling door een klant in haar winkel, die ademcoach-opleider bleek te zijn. „Ze nodigde me uit om eens mee te doen, ik was geïntrigeerd dus ik ging samen met een vriendin naar een van haar sessies. Ik was zo verrast over wat de ademhalingstechniek met me deed en wat er allemaal naar boven kwam. Ik moest huilen tijdens de sessie, maar ik voelde me ook opgelucht. In mijn leven heb ik al verschillende therapieën uitgeprobeerd met psychiaters en maatschappelijk werkers. De sessie bracht mij zoveel meer dan de ellenlange gesprekken die ik heb gehad tijdens de ‘traditionele’ vormen van therapie. Ik ben na de sessie de opleiding gaan volgen en nu ben ik zelf ook coach.”

‘Ik kan door een ademsessie beter met mijn pijn zijn’

Volgens Hadders werkt de ademhaling op drie niveaus: fysiek, mentaal en spiritueel. „Ik heb reuma, dat heb ik al mijn hele leven en dat is niet even ‘weg te ademen’. Wanneer ik last heb, helpt de ademhaling mij enorm. Ik kan door een ademsessie beter met mijn pijn zijn, ik vang de pijn op door mezelf er doorheen te ademen.” Hadders geeft aan in het verleden ook veel last te hebben gehad van paniekaanvallen. „Ik had een hele hoge ademhaling, een stress breath heet dat. Ik adem dan hoog vanuit mijn borst, in plaats vanuit mijn buik. Door mijn manier van ademhalen te veranderen, veranderde ik mijn angstpatroon. Ik heb, door te ademen vanuit mijn middenrif in plaats van hoog vanuit mijn borst, veel minder paniekaanvallen.” 

Hadders merkt op dat sommige mensen tijdens haar sessies een verloren dierbare voor zich zien, of een antwoord krijgen op een vraag waar ze al een tijd mee worstelen. „Deze openbaringen zijn vaak het resultaat van voldoende zuurstof in je lichaam, gecombineerd met de rustmodus waar je je in begeeft. Soms zien mensen kleuren of voelen ze sterke emoties, maar het kan ook zomaar zijn dat grotere vraagstukken opeens helder worden. We zetten vaak voor we beginnen aan een sessie een intentie. Deze mag gedeeld worden, maar je mag hem ook voor jezelf houden. De intentie is vaak iets waar je in je dagelijks leven geen helderheid over krijgt of iets wat je graag wilt bereiken, maar je weet niet goed hoe. Denk bijvoorbeeld aan hoe je meer van jezelf kunt houden of het verwerken van een nare gebeurtenis. Dat is dan het spirituele deel van de sessies.”

Verbonden ademsessies

Iemand die hier ook een ervaring mee heeft gehad is Judith de Jong. Ze heeft in de herfst van 2023 een traject van verbonden ademsessies gedaan, en deze sessies hebben haar leven positief veranderd. „Ik was niet tevreden met mezelf, ik had steeds het gevoel dat er iets ontbrak. Ik denk vaak te veel na over allerlei dingen, vooral over wat anderen van me willen en wat ik allemaal nog moet doen. Destijds vond ik het moeilijk om rust te vinden en erachter te komen wie ik nou eigenlijk écht ben, waar ik sta in het leven en waar ik heen wil. Een van mijn collega’s deed een opleiding tot ademcoach, ik ben bij haar begonnen met een ademtraject.”

De eerste verbonden ademsessie is even wennen, vertelt De Jong. „Het was eerst een beetje ongemakkelijk. Je wordt aangemoedigd om geluiden te maken om je adem zo goed mogelijk uit te blazen, dus dan lag je daar te kreunen en te steunen. Ik sta wel altijd open voor alles, dus ik wilde het niet meteen afschrijven. Gelukkig was de setting verder heel fijn, je ligt lekker op een bedje en er is rustgevende muziek. Zodra ik over het ongemak heen was, voelde het alsof ik een soort van uit mijn eigen lijf kon treden. Het fijne was dat ik mijn ervaringen met mijn coach mocht delen, maar het hoefde niet. Ik hoefde niet alles gelijk in woorden te zetten, het was een hele fysieke ervaring.”

Emotioneel zware sessies

De sessies waren emotioneel zwaar voor De Jong. „Ik had voorafgaand aan een sessie vaak totaal geen zin om te gaan. Het is best zwaar, voor zowel je lijf als je psyche. Zwaar voor je lijf omdat je heel actief en heftig aan het ademen bent, zwaar voor je psyche omdat je geconfronteerd kunt worden met lastige gebeurtenissen uit het verleden. Toch voelde ik wanneer de sessie klaar was elke keer die opluchting, euforie bijna. Ik moest mezelf elke keer weer even over de drempel heen tillen, maar het was het elke keer waard.”

Er zijn meer emotionele dingen naar boven gekomen tijdens de sessies dan ze had verwacht. „In 2006 is mijn vader overleden, al heel wat jaren geleden dus. Ik had niet verwacht dat dit onderwerp tijdens de sessies omhoog zou komen, maar ik vond het achteraf eigenlijk wel logisch. Ik zag heel duidelijk zijn gezicht voor me tijdens een sessie, het voelde heel erg echt. Toen heb ik zo hard gejankt, maar ik had dat kennelijk nodig. Het was heel fijn om zijn gezicht zo voor me te zien, ik voelde me gezien. Ik heb mijn vader tijdens het traject twee keer gezien, daarnaast heb ik veel gevoeld en elke sessie gehuild.”

De sessies bleken naast mentaal pittig ook soms fysiek een uitdaging te zijn. „Tijdens de sessies merkte mijn coach op dat ik soms heel hard mijn vuisten bal, of dat ik opeens helemaal begon te trillen. Ik had dit dan zelf helemaal niet door.” Deze fysieke bewegingen tijdens de sessies zijn gelinkt aan het zenuwstelsel dat als het ware wordt ‘platgelegd’. „Soms krijg je tijdens het ademen een steek, wat niet zo gek is, want je ademt best intensief”, vertelt De Jong. „Mijn coach drukte dan op de plek waar het pijn deed, zodat je gaat focussen op de pijn. Door de focus op de zere plek te leggen, adem je het eigenlijk weg.”

De trance-staat waarin je je begeeft tijdens een verbonden ademsessie kan ervoor zorgen dat de ademhaling in delen van je lichaam komt waar deze normaal gesproken niet uit zichzelf heen gaat. De coach begeleid dit adempatroon door op deze plekken te drukken. „Mijn coach vertelde dat dat vaak een teken is dat er daar een drukpunt in je lichaam zit, en dat je dat aan het ‘verwerken’ bent wanneer het pijn doet. Soms gaf ze tips, bijvoorbeeld om dan mijn benen op te trekken zodat de pijn makkelijker passeert. Dat gedeelte maakte echt het echt een coachingsessie, er zat veel fysieke begeleiding bij.” 

‘Meer vertrouwen in mijn lijf’

De Jong vertelt dat ze veel nuttige dingen uit de ademtherapie heeft gehaald. „Ik kreeg meer vertrouwen in mijn lijf, je voelt dat je zelf je problemen oplost en verwerkt. Tijdens de sessies gaf mijn coach me positieve affirmaties, dat ik gezien en gehoord mag worden en dat mijn innerlijke kind naar buiten mocht. Het waren precies de dingen die ik nodig had, de woorden in combinatie met de rustgevende muziek maakte de hele ervaring compleet. Ik was na mijn traject zo enthousiast dat ik zelfs twee vriendinnen naar mijn coach heb doorgestuurd. Een traject duurt meestal zo’n vijf sessies, niet zo lang dus. Er is altijd een mogelijkheid om er weer opnieuw in te stappen, in tegenstelling tot ‘normale’ therapie.”

Als je een doorverwijzing naar een GGZ-instantie wil hebben, moet je normaal gesproken eerst langs je huisarts. Daarna kom je op een wachtlijst, dan heb je een intake, vervolgens kom je vaak opnieuw op een wachtlijst. Het hele proces van beginnen met traditionele therapie kan zo soms wel meer dan een jaar duren. Dat is bij ademcoaching niet het geval. „Ademtherapie is veel laagdrempeliger en je hoeft niemand iets te vertellen. Je moet bij een intaketraject van een psycholoog vaak je verhaal als je pech hebt wel drie keer vertellen, en steeds aan iemand anders. Bij een ademsessie hoef je niet je hele levensverhaal op tafel te leggen, het mag wel, maar niks moet.”

„Ik heb in het verleden wel ‘normale’ therapieën gehad, maar dat was me eigenlijk te zwaar. Ik kon geen goede klik vinden met mijn therapeut, en diegene geeft dan ook af en toe zijn mening over dingen. Daarom was ik op zoek naar iets wat echt voor mijzelf was. Ik ben nog bij een magnetiseur geweest, maar dat paste ook niet bij mij. Uiteindelijk heb ik het meeste uit ademtherapie gehaald.” Het ‘probleem’ waar De Jong voor kwam is niet opgelost, maar wel verbeterd. „Ik heb door de sessies mezelf leren accepteren voor wie ik ben. Het probleem is niet opgelost, en dat zie ik ook niet gebeuren. Ik heb geleerd mezelf de ruimte te geven om er te zijn en mijn gevoelens de ruimte te geven. Ik stopte vaak emoties weg, dat doe ik nu niet meer.”

De Jong is nu klaar met haar coachingstraject, nu moet ze haar geleerde kennis thuis toepassen. „Ik neem weleens een koude douche om mijn adempatroon tot rust te brengen of ik doe een ademhalingsoefening op mijn bed. Voorheen ‘vergat’ ik soms adem te halen, dan was ik een verhaal aan het vertellen en was ik na het praten helemaal buiten adem. Ik neem nu wat vaker een adempauze. Je ademt de hele dag onbewust, maar het is goed om er af en toe even bij stil te staan en je lichaam wat extra zuurstof te geven. Ik ben wie ik ben, en ik geef mezelf de ruimte om er te zijn. De ademsessies hebben mij de rust en ruimte gegeven die ik nodig had.”

Kosten van ademtherapie

Allemaal hele positieve ervaringen dus, maar hoe zit het met het kostenplaatje? „Ademtherapie wordt niet vergoed uit de basisverzekering omdat het niet voldoet aan de strenge criteria voor effectiviteit en doelmatigheid die door de Rijksoverheid worden gesteld aan behandelingen die wel in het basispakket zitten”, vertelt Marlies Verhoef, woordvoerster van zorgverzekeraar Menzis.

„Zorg die vergoed wordt vanuit de basisverzekering moet voldoen aan eisen op het gebied van wetenschappelijke onderbouwing, kosteneffectiviteit en maatschappelijke noodzaak. Dat betekent dat er overtuigend wetenschappelijk bewijs moet zijn dat de behandeling effectief is bij het verbeteren van de gezondheid van een brede groep patiënten. Hoewel ademtherapie voor sommige mensen nuttig kan zijn, is er niet genoeg wetenschappelijk bewijs dat het op grote schaal effectief is bij de behandeling van medische aandoeningen op een manier die voldoet aan de eisen van de basisverzekering. Hierdoor wordt ademtherapie beschouwd als complementaire of alternatieve zorg, waarvoor mensen zelf moeten betalen of waarvoor ze eventueel een aanvullende verzekering kunnen afsluiten.” 

Het is echter niet onmogelijk dat ademtherapie in het basispakket wordt opgenomen. „De inhoud van het basispakket wordt jaarlijks door de overheid herzien, waarbij nieuwe behandelingen kunnen worden toegevoegd of verwijderd op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten en maatschappelijke overwegingen”, aldus Verhoef. 

Ook bij de aanvullende verzekering is ademtherapie niet aanwezig. Nicole Segboer, woordvoerster van Zilveren Kruis, legt uit hoe dit zit. „De aanvullende verzekering is voor zorg waarvan je van tevoren niet goed weet of je er behoefte aan gaat hebben, maar die op het moment dat het zich voordoet wel heel belangrijk is – en soms ook heel duur kan zijn. De aanvullende verzekering is er juist ook voor onvoorziene toekomstige zorg. Momenteel ligt er geen overweging om ademtherapie op te nemen in het aanvullend pakket. Uiteraard blijven wij dit in de toekomst monitoren. Elk jaar wegen we zorgvuldig af wat we opnemen in de aanvullende verzekering.” 

Aanvullende verzekering

Waarom ademtherapie nu niet bij de aanvullende verzekering hoort, ligt aan de klantvraag en de hoogte van de premie. Verzekeraars streven ernaar de premie zo laag mogelijk te houden en wanneer er iets aan de aanvullende verzekering wordt toegevoegd, zal de premie ook omhoog gaan. Er is nog te weinig vraag naar ademtherapie, vandaar dat het niet bij de aanvullende verzekering is inbegrepen. Zoals het er nu voor staat betaal je een sessie dus vanuit eigen zak. Wat je precies betaalt voor een ademsessie verschilt per coach, de prijzen liggen tussen de 80 en 250 euro per sessie. Het verschil in prijs zit hem in wat je precies gaat doen tijdens de sessie, de locatie en hoe gewild de desbetreffende coach is. 

Hoewel het dus niet wordt verzekerd, gelooft Feiner dat ademcoaching voor iedereen is weggelegd. Je moet er alleen wel voor openstaan. „Je hebt verschillende vormen van ademcoaching. Ik heb veel ademcoach-collega’s die zich focussen op verschillende vlakken. De een doet burn-out-coaching, de ander focust zich op het verbeteren van sportprestaties en je hebt zelfs speciale ademtherapie voor traumaverwerking. Ik geloof dat iedereen er wel iets uit kan halen. Wanneer ik over straat loop en ik goed ga letten op de mensen om me heen, kan ik er vaak al zo tien uitpikken die niet optimaal ademen. Ze ademen met hun mond open of ze bewegen hun schouders met elke ademhaling. Dat zou eigenlijk niet hoeven. Ik wil iedereen aanmoedigen om eens stil te staan bij je ademhaling en hoe je je daarbij voelt.”

Feiner vermeldt er wel bij dat het niet verstandig is om zomaar bepaalde oefeningen te gaan doen als je niet zeker weet of ze wel goed voor je zijn, bijvoorbeeld als iemand zwanger is of een chronische ziekte heeft. „Wanneer je al ademklachten hebt is het misschien niet slim om bijvoorbeeld de Wim Hof-methode te gaan doen, waarbij je de ademhaling versnelt. Bij twijfel is het verstandig om te overleggen met je huisarts of een andere professional. Je kunt jezelf altijd beschadigen door iets op de verkeerde manier of met de verkeerde hoeveelheid te doen, dat gaat ook op voor de ademhaling.”

‘Ademgemeenschap groeit’

Ook als het aan Hadders ligt, wordt ademcoaching op grotere schaal aangeboden. „Ik zie het momenteel ook gebeuren, de ademgemeenschap groeit. Het is te vergelijken met yoga, toen dat nog in opkomst was, dachten mensen dat het iets was voor hippies. Nu doen er duizenden mensen aan yoga en kijkt niemand er nog raar van op. Met ademhaling is dat hetzelfde, er wordt nu zelfs al een ademcoach ingezet voor de voetballers van Feyenoord om hun prestaties te verbeteren”, vertelt ze. „Helaas is er geen ‘one size fits all’ voor ademhaling. De een kampt met fysieke klachten, de ander zoekt verruiming van de geest. Wel is het doel van de ademsessies ongeveer hetzelfde. Je streeft naar een gezonder adempatroon, waarbij je genoeg zuurstof in je hoofd krijgt en meer energie hebt gedurende de dag. Hoe dit zich manifesteert tijdens de sessies is voor iedereen anders.”

Ademtherapie is wel een drempel waar sommige mensen overheen moeten, merkt Hadders. „Soms is die drempel wat hoger voor sommige mensen dan ‘normale’ therapie, omdat op ademtherapie nog een stigma ligt. Niet iedereen durft nieuwe, onbekende dingen te proberen. Ik vind dat we dit stigma moeten doorbreken, ademtherapie is niet iets engs of alleen maar heel spiritueel. Soms roept het sterke emoties op uit je verleden die je niet goed verwerkt hebt. Er gebeurt tijdens een sessie nooit iets wat je niet aankan en het is altijd helpend. Het is juist heel down to earth, ademhalen doen we tenslotte allemaal.” Wel benadrukt Hadders ook dat het verstandig is om eerst te overleggen met je huisarts als je kampt met gezondheidsproblemen.

Zelf aan de slag met ademsessies

„Ademsessies kun je ook thuis doen, er zijn genoeg podcasts en Youtube-filmpjes te vinden”, tipt Hadders. Toch zegt ze dat het wel fijner is om het te doen met een ademcoach die daarvoor is opgeleid. „Een coach voegt veel toe aan een ademsessie, die zegt bijvoorbeeld lieve affirmaties en let op je adempatroon. Je hebt iemand die jou persoonlijk begeleid.” De opleiding die Hadders heeft gevolgd, duurt zonder vertragingen anderhalf jaar, maar iedereen volgt de opleiding in zijn of haar eigen tempo. Na de opleiding kun je masterclasses volgen.

Ademcoach is een vrij beroep, iedereen kan zich een ademcoach noemen. Dat wil echter niet zeggen dat iedereen die deze titel claimt ook daadwerkelijk een opleiding heeft gevolgd, wat kan zorgen voor ongewenste resultaten of zelfs een verslechtering van het adempatroon. Controleer altijd of jouw ademcoach wel weet waar hij of zij mee bezig is, dit kan bijvoorbeeld door te vragen waar hij of zij is opgeleid en of die opleiding geaccrediteerd is. Dit is na te kijken bij onder andere The Breathwork Movement, hoewel niet alle geaccrediteerde coaches zijn aangesloten bij deze organisatie. 

Ademtherapie wordt ook ingezet binnen de ‘erkende’ zorg, denk aan ziekenhuizen en fysiotherapeuten. Ruim 1,2 miljoen mensen in Nederland heeft een chronische longziekte. Deze mensen zijn vaak in behandeling bij een longarts, bijvoorbeeld bij longarts Dr. Benjamin Tomlow van het Isala ziekenhuis in Zwolle. Het verbeteren van de ademhaling gebeurt op de poli longgeneeskunde onder andere met behulp van oefeningen. Deze oefeningen worden vooral ingezet bij bijvoorbeeld ouderen die matig op kunnen hoesten, COPDers die de ademhaling niet goed onder controle kunnen krijgen of mensen die een longoperatie moeten ondergaan.

„Door middel van ademhalingsoefeningen kunnen we de patiënten leren om pijn, benauwdheid, kortademigheid en angst op te vangen”, vertelt Dr. Tomlow. „Dit doen we door patiënten te leren door de neus in, en de mond uit te ademen. We leggen het herhaaldelijk uit en gebruiken plaatjes. Tegenwoordig is er ook digitale ondersteuning beschikbaar met instructievideo’s.”

Nadelen van ademtherapie

Dokter Tomlow is van mening dat de ademtherapie wel moet worden vergoed vanuit de verzekeringsmaatschappijen, maar wel afhankelijk van het doel. „Mindfullness is wat mij betreft te beperkt, maar mensen met een angststoornis, paniekaanvallen of ernstige longaandoeningen zouden er wel veel profijt bij kunnen hebben. Ook bij cardiale patiënten verwacht ik wel potentiële winst.”

Weer positief dus, maar zitten er ook nadelen aan het hele verhaal? Volgens dokter Tomlow wel. „In de basis is je lichaam gemaakt om zelfstandig te functioneren, ook het ademsysteem. Er zijn een boel kunstgrepen bedacht in de loop der tijd om inspanning en O2-deprivatie te verbeteren, bijvoorbeeld bij hoogteklimmers. Mijns inziens hangt het heel erg van het doel af. Bijvoorbeeld het afplakken van de mond tijdens de nacht, dat is wat mij betreft een slecht idee. Een patiënt kan aan elke situatie wennen, het moet alleen geen te snelle en gedwongen overgang zijn.

Neem als voorbeeld het langzaam stijgen van een luchtballon tot atmosferische hoogte. Als inzittende van de ballon zal je er eerst niet veel last van hebben, maar uiteindelijk word je door het zuurstofgebrek euforisch en op gegeven moment zal je komen te overlijden. Als je onder water wordt geduwd heb je van het ene op het andere moment geen zuurstof meer, waardoor je acuut benauwd wordt. Het lichaam probeert beide situaties anders op te vangen. Dat is vergelijkbaar met ademtherapie. Bewust ademen is iets wat je kunt trainen, maar wat mij betreft moeilijk kunt afdwingen.” 

Ook Sampsted vertelt dat er een ‘nadelige’ kant aan de ademtraining zit. „Soms ben ik me iets té bewust van mijn ademhaling. Dan lig ik ’s avonds in bed en probeer ik rustig adem te halen, en voor je het weet ben je er veel te erg op gefixeerd en begin je bijna te hyperventileren.” Als je begint met hyperventileren door de ademhalingsoefeningen is het goed om iets minder te focussen op je ademhaling en de oefening even los te laten.

Het is volgens dokter Tomlow dus verstandig om niet té radicaal te worden in het aanpassen in je adempatroon. Een rustige ademhaling kan al voor veel verbetering zorgen. 

Veel mensen ademen verkeerd

Hoe het kan dat veel mensen verkeerd ademen, komt volgens Hadders door een aantal factoren. „Als baby krijg je als je in de buik zit al dingen mee van de buitenwereld. Als dit stressvolle gebeurtenissen zijn, voel je dat dus al voordat je bent geboren. Je kunt in de baarmoeder al ‘traumaatjes’ oplopen, wat ervoor zorgt dat je een stress breath ontwikkelt. Als je wordt geboren, adem je automatisch vanuit je buik, naarmate je ouder wordt kan je omgeving ervoor zorgen dat je dit afleert. Denk aan een kind dat opgroeit in een omgeving waar veel geschreeuwd wordt, of dat een kind zich thuis niet veilig voelt. Dat zorgt voor stress, waardoor je hoger gaat ademhalen en je langzaam maar zeker je originele adempatroon verliest.” 

Een trauma kan niet altijd worden ‘opgelost’ met praattherapie. Trauma kan worden opgeslagen in het lichaam, wat invloed heeft op het zenuwstelsel. Dit kan leiden tot zowel mentale als fysieke klachten. Denk hierbij aan spierkrampen, geheugenproblemen, angst en depressie. Deze klachten hoeven natuurlijk niet veroorzaakt te worden door trauma. Als dit wel het geval is, kan het zomaar zijn dat het resetten van het zenuwstelsel, zoals Feiner eerder heeft uitgelegd, een enorm behulpzame methode zijn.

Wetenschappelijke kijk op ademhaling

Dokter Tomlow heeft een iets wetenschappelijkere kijk op deze vraag. „Het komt best vaak voor dat mensen verkeerd ademhalen. Een disfunctionele ademhaling, hyperventilatie en snelle ademhaling vanwege dyspnoe (benauwdheid) zitten dicht bij elkaar. De eerste twee zijn vaak verkeerde aansturing, de derde betreft een doel op zich. Het gaat erom of het daarna weer gecorrigeerd kan worden. Er zijn er ook veel post-covid patiënten die sindsdien een disfunctionele ademhaling hebben en daar last van hebben. Dat betreft dan een hoge ademhaling en te snel doorslaand.” 

Ruim 4 op de 10 werknemers geeft aan dat ze een te hoge werkdruk ervaren, wat mentale klachten met zich meebrengt. Zo’n 25 procent van de jonge werkenden tussen de 18 en 34 jaar oud heeft last van burn-outklachten, blijkt uit het meest recente onderzoek van TNO en het CBS. Volgens het CBS maakten in 2023 maar liefst 1862 mensen een einde aan hun leven, dat zijn gemiddeld ruim vijf zelfdodingen per dag. In Nederland krijgt ongeveer een kwart van de volwassenen van 18-75 jaar ooit in het leven te maken met een depressie (2019-2022), zo vermeldt Trimbos Instituut.

De cijfers liegen er niet om: de mentale gezondheid van de Nederlandse bevolking is niet optimaal. De gemiddelde wachttijd voor een behandeling in de ggz is op het moment van schrijven vijftien weken. Als je echt slecht in je vel zit, zijn vijftien weken erg lang. De voordelen van ademtherapie voor je psyche zijn inmiddels wetenschappelijk onderbouwd: het koppelt allemaal terug naar het parasympatische zenuwstelsel. Rust in je lijf staat gelijk aan rust in je hoofd. Toch is een depressie of angststoornis niet even zomaar ‘weg te ademen’.

Wat betreft de fysieke voordelen van ademtherapie zijn er nog twijfels over bepaalde ‘radicale’ methoden vanuit de medische wereld. Of je begint met ademtherapie en op welke manier is afhankelijk van je doelstelling. Het is sowieso altijd verstandig om een arts te raadplegen voordat je begint aan een ademtraject, wat je doel ook is. Verder is het kostenplaatje een afweging die je moet maken, gezien het feit dat ademtherapie niet vergoed wordt. Het ademnetwerk in Nederland groeit, misschien wordt het in de toekomst wel net zo toegankelijk als yoga. Wat denk jij?

Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).

Herken je jezelf in deze eigenschappen of dit artikel en wil je hier met een professionele hulpverlener over praten? Praat dan gratis en anoniem met MIND Korrelatie.

Beter slapen met de 10-3-2-1-0-methode: dag cafeïne en snoozen

Hoogleraar psychologie waarschuwt voor dit vroegtijdige signaal van dementie

Reacties