Hoe cultuur het conservatieve verhaal in de Verenigde Staten voedt
“Er is een oorlog gaande tegen onze manier van leven”, zegt het personage John Dutton (gespeeld door Kevin Costner) terwijl hij zich kandidaat stelt voor het gouverneurschap van Montana in de neowesterse wereld. Geelsteen. Met een cowboyhoed op en de schorre stem die hem de authenticiteit van de nuchtere, hardwerkende man zou moeten geven, vervolgt hij: “De vuile waarheid is dat ze ons land willen. Het zal nooit meer op ons land lijken. Dat is wat vooruitgang vandaag betekent. Dus… als dit de vooruitgang is die je wilt, stem dan niet op mij.”
Deze scène uit de populaire serie Geelsteen – waarvan deel twee van seizoen vijf is sinds vorige week te zien – laat er geen twijfel over bestaan: deze patriarch, van een ranch die al zeven generaties lang eigendom is van de familie Dutton, is de juiste kandidaat. Hij is niet uit op macht, maar wil het gebied redden van corrupte politici en ondernemers die het willen omvormen tot luchthaven- en casinostad. Het is duidelijk wie dat een aansprekend verhaal vindt: de correlatie tussen een Republikeinse stem en het kijken naar een tv-serie was in 2020 nergens zo sterk als bij Geelsteen.
De blanke man, die na de hoogtijdagen van Toppistool in Indiana Jones verdween naar de achtergrond, maar wordt de laatste jaren nadrukkelijker omarmd of terug op het scherm gebracht. Veel Amerikaanse series houden ervan Station 19, De bewoner, FBI in 911 van 911-Eenzame ster De afgelopen jaren, zeker na de Black Lives Matter-protesten, vertelden zij vooral het verhaal van politieagenten, artsen en brandweerlieden die midden in een diverse samenleving staan. Ze gaan niet alleen over helden van de hulpdiensten die mensen redden, maar tonen tussen de verhaallijnen ook de gevolgen van institutioneel racisme, of patiënten die zich geen zorgverzekering kunnen veroorloven en politieagenten die uitleggen dat het dragen van een kort rokje geen uitnodiging tot verkrachting is. Veel afleveringen gaan ook over de kwade kant van politiegeweld. De reddingsteams zijn vaak een voorbeeld van diversiteit.
Geelsteen vertelt een ander verhaal. Deze serie past binnen een conservatieve stroming in de Amerikaanse cultuur die de onzekerheid thematiseert die identiteitspolitiek met zich meebrengt. Dat gebeurt niet alleen op tv: er wordt ook meer aandacht besteed aan traditionele waarden in film, comedy, muziek en beeldende kunst, die gevierd worden als tegenhanger van globalisering en diversiteit. Waar een serie zoals Bridgerton was ongekend divers Geelsteen een heroïsch verhaal van de onafhankelijke witte held: de dagen van John Wayne lijken terug te zijn.
Cultuuruitingen zijn van oudsher een belangrijke indicator van het heersende gevoel in een samenleving, en kunnen ook gebruikt worden om een verhaal over de samenleving te regisseren. Republikeinse makers weten dit ook en spelen hierop in, waarbij de opkomende Republikeinse stem in de komedie het meest in het oog springt, maar ook andere cultuuruitingen laten zien hoe de Republikeinse kiezer de wereld ziet.
‘Diversiteitslaag’
Geelsteen is een interessant geval. Ruwe-bolster-witte-steen Kevin Costner heeft (net als in de beroemde Dansen met wolven) heeft zeker oog voor de belangen van inheemse Amerikanen met betrekking tot het grondbezit. Deze serie gaat echter vooral over loyaliteit en Amerikaanse waarden die bedreigd worden door de capriolen van buitenstaanders. Dat inheemse Amerikanen die het verhaal ondersteunt, geeft de serie een eigen ‘diversiteitslaag’.
In tegenstelling tot publiekslievelingen zoals de vele politieseries nemen de hoofdpersonen het over Geelsteen het recht in eigen hand. Waar series leuk vinden Law & Order: Speciale Slachtoffereenheid of de FBI Uiteindelijk leven de personages in met de goede bedoelingen van de instellingen Geelsteen gedwongen zelf actie te ondernemen. De overheid wordt gezien als de vijand.
‘Vooruitgang heeft jouw toestemming niet nodig’, krijgt Dutton bijvoorbeeld te horen als hij bezwaar maakt tegen toekomstige plannen voor het gebied. Volgens hem is de buitenwereld erop uit om ‘het gezin uit de toekomst te wissen’ en ‘elk bewijs dat het gezin daar ooit heeft gewoond’ ongedaan te maken. Aziatische bezoekers die op het land staan en niet begrijpen dat één man zoveel land in zijn eentje kan hebben, worden weggejaagd met geweerschoten en de boodschap: “Dit is Amerika, we delen ons land niet.” Iedereen die er anders over denkt, wordt in het beste geval in elkaar geslagen of bedreigd, en in het slechtste geval verpletterd, zonder enige gevolgen.
‘Wie is Hitler hier nu?’
Of het nu gaat om films, series, komedie, beeldende kunst of muziek: het verwijt dat de Republikeinen politiek incorrect zijn, wordt steeds vaker teruggedraaid. “Als de Democraten het zo belangrijk vinden dat een vrouw de eerste president wordt, waarom benoemen ze Kamala Harris dan niet de komende twee maanden tot president? Dat kan, maar dat doen ze niet. Zijn ze misschien zelf racistisch? Wie is hier eigenlijk Hitler?” Dat zei Greg Gutfeld in zijn komische nieuwsshow Gutfeld!die wordt uitgezonden op Fox News. De show is bedoeld als tegenwicht voor populaire satirische nieuwsprogramma’s zoals De dagelijkse show op Comedy Central, en doet denken aan de late shows van Jimmy Kimmel en Stephen Colbert: eerst actuele kwesties bespreken, en dan in gesprek gaan met een gast. Waar Colbert vice-president Kamala Harris als gast ontving en vooral dagelijks de maat van Trump nam Gutfeld! Donald Trump is te gast en Harris wordt gemeten.
Gutfeld gaat ook in op de ‘leugens’ die volgens hem door de media worden verspreid. Vooral Trump is inclusief, kijk maar naar de vele Latino’s die op hem hebben gestemd. De plannen van Trump voor de toekomst worden volgens hem te somber neergezet, terwijl er niets aan de hand is: er zullen alleen maar goede veranderingen komen. “Winkeldieven moeten betalen voor hun boodschappen. En bendes van de migranten zal op zoek moeten naar een nieuwe makelaar.”
Lees ook
De populaire podcaster Joe Rogan hielp Trump jonge mannen te bereiken
Waar komedie doorgaans een meer links-liberaal uitgangspunt had en de Republikeinen het lange tijd moesten doen met de mopperende Archie Bunker uit de jaren zeventig-komedie Alles in de familieHet conservatieve Amerika is bezig met een inhaalslag. Steeds meer conservatieve cabaretiers zoeken de spotlight. De populairste podcastmaker is Joe Rogan – hij heeft 14,6 miljoen volgers op streamingdienst Spotify, 18,4 miljoen op YouTube en wordt ‘de Oprah Winfrey voor mannen’ genoemd. Hij ontving in zijn drie uur durende podcast niet alleen Donald Trump, maar ook cabaretiers die ‘identiteitspolitiek’ aan de kaak stellen en waarschuwen voor de annuleringscultuur.
Tony Hinchcliffe vertrekt in zijn podcast Dood Tony conservatieve komieken spreken. De onderwerpen zijn de open grens met Mexico, democratische ‘agenda’s’, Aziaten en homoseksualiteit (met grappen die aanvoelen als een tijdreis naar de jaren vijftig). Zijn opmerking tijdens de bijeenkomst van Trump in New York over Puerto Rico als vuilnis eilandwas niet verrassend voor degenen die naar zijn shows luisterden. „Bedankt voor het herstellen van de witte trots”, luidt een reactie van een luisteraar onder een show, en dat is precies de bevestiging en opluchting die je hoort tijdens de shows.
‘Rechts land’
Terwijl bekende namen uit de muziek vooral Harris steunden – Beyoncé, Taylor Swift, Bruce Springsteen – zijn er genoeg zangers die geprezen worden door Republikeinse politici: de ‘rechtse countryhits’volgens nieuws- en opiniewebsite Vox. Deze muziek gaat over de authenticiteit van de blanke zanger die tegen de achtergrond van de Amerikaanse vlag het geluid van ‘vrijheid’ speelt. In de – zeker niet uitsluitend conservatieve – plattelandswereld – mannen als Morgan Wallen, Jason Aldean en Oliver Anthony nadrukkelijk omarmd.
Nadat er een video was uitgebracht waarin Wallen dronken het n-woord vloekte, groeide zijn succes alleen maar. Aldean is vooral typerend voor de zijne ‘bro-land’-muziek. De teksten gaan over vrouwen, vrachtwagens en traditionele waarden van de man die hard moet werken voor de kost. Eén van zijn grote hits is ‘Probeer dat in een kleine stad’waarin hij de verdorvenheid van de grote stad contrasteert met de kleine stad op het platteland. ‘Urban’ versus ‘country’ is in Amerika al codetaal voor zwart versus wit, dus de tekst kreeg vooral in de tijd van Black Lives Matter een bijsmaak: “Nou, probeer dat eens in een kleine stad / Kijk hoe ver je het haalt / Hier in de buurt zorgen we voor de onze / Als je die grens overschrijdt, zal het niet lang duren / Om erachter te komen, raad ik je aan dat niet te doen ‘T.”
Het nummer werd controversieel vanwege de videoclip, die werd gefilmd voor het gerechtsgebouw in Columbia, Tennessee, waar in de jaren twintig een beruchte lynchpartij had plaatsgevonden. Smakeloos of racistisch? Hoe dan ook, na deze controverse steeg de populariteit van Aldean enorm.
Politieke schilderijen
Het conservatieve beeld culmineert in de schilderijen van Jon McNaughtondie sinds 2018 nog beroemder en controversiëler werd dankzij zijn Trump-schilderijen. Deze op Fox-nieuws vaak geprezen realistische schilder heeft een voorliefde voor romantische landschappen, maar ook voor politieke werken. Na de aanval op Trump kwam hij al snel met een geschilderde versie van de getoonde foto Troef steekt zijn vuist in de lucht met een bloedend oor.
Na zijn schilderkunst kreeg hij meer bekendheid ‘De vergeten mens‘ (2010) met afbeeldingen van alle presidenten tot en met Barack Obama. Op zijn werk staat Obama met zijn armen over elkaar. Hij staat met beide benen op de grond en hij heeft geen oog voor een wanhopige jongen op een bankje. Sommige Republikeinse presidenten zien de jongeman, kijken in zijn richting of wijzen Obama op de ‘vergeten man’ op de bank. Presidenten als JF Kennedy en Bill Clinton juichen de eigenwijze Obama toe.
@seanhannity Koop gewoon mijn schilderij The Forgotten Man en geef het aan president Trump om in het Witte Huis te hangen. pic.twitter.com/UmP6h1KPjI
— Jon McNaughton Kunst (@McNaughtonArt) 9 november 2016
Het werk kreeg veel nationale aandacht vanwege kritiek op Obama en in 2016 ging op Fox News het gerucht dat het werk in het Witte Huis zou hangen. Het werk werd in 2018 gepubliceerd door de Britse krant De Bewaker aangewezen als het werk dat het presidentschap van Trump moest uitbeelden, zoals de poster van Obama Hoop! deed dat in 2008.
McNaughton komt op voor traditionele christelijke waarden die bedreigd worden – hij noemt zijn werk niet politiek, maar patriottisch. Als kunstenaar is hij een outcast, maar in sociale zin loopt hij voorop in Amerika. In zijn schilderij Politiek incorrect we zien een man met een Bijbel in de ene hand en een AR-15 in de andere. Hij draagt een ‘Make America Great Again’-pet en een T-shirt met de tekst: ‘Make America Great Again’ ‘Alle levens zijn belangrijk’ staat. Zijn uitleg over dit werk kan gelezen worden als een samenvatting van de culturele renaissance die het nieuwe verhaal van de Verenigde Staten vertelt. Het is een pleidooi – dat symbolisch is voor veel conservatieve stemmen in de kunsten – om de wapenbeheersing en de Amerikaanse droom te beschermen, en eindigt met de woorden:ALL Lives Matter/ En je kunt niet de voorkeur geven aan ras / De grondwet is kleurenblind / Wokeness – een schande! // Er is een absolute waarheid / Onverdraagzame linksen vergeten altijd: / Je kunt mensen niet censureren / Of het politiek incorrecte.”