Hoe groot is de invloed van Elon Musk en wat merken wij daarvan?

Elon Musk is een van de rijkste en machtigste mannen op aarde. Hoe komt hij aan al dat geld, welke invloed heeft hij in de Verenigde Staten en wat betekent dat (mogelijk) voor Nederland? Metro vroeg het aan Amerika-deskundige Kenneth Manusama. 

Sinds de overwinning van Trump zijn er veel vragen over de rol van Musk. 

Vragen en antwoorden over Elon Musk

1. Wie is Elon Musk en hoe werd hij rijk? 

Elon Reeve Musk (geboren op 28 juni 1971 in Pretoria, Zuid-Afrika) is een Zuid-Afrikaans-Canadees-Amerikaans ondernemer en investeerder. Hij is onder meer de drijvende kracht achter Tesla en ruimtebedrijf Space X.

Musk wordt weleens afgeschilderd als selfmade miljardair, of als de oprichter van Tesla, maar dat klopt niet. „Hij was van tevoren al niet arm”, legt Manusama uit. „Maar hij is wel zelf begonnen met Space X, dat is echt zijn passie.” Met name met Tesla heeft Musk een groot deel van zijn vermogen binnengeharkt. „En geld maakt geld.” 

Tegenwoordig kennen we hem natuurlijk ook als baas van X. In oktober 2022 nam Musk het social mediaplatform, dat toen nog Twitter heette, voor 44 miljard dollar over. Meteen werd de ene na de andere verandering er pijlsnel doorheen gedrukt. Vlak na de aankoop ontsloeg hij grofweg de helft van het personeel. Niet veel later voerde hij de beruchte naamswijziging door (naar X) en nam hij afscheid van het kenmerkende blauwe vogeltje. 

„Met X heeft hij vooral veel geld verloren. 44 miljard dollar was al een veel te hoge prijs en het draait eigenlijk alleen maar verlies. Maar dat is ook geen ondernemersproject, maar een politiek project.” 

2. Wat is Musks relatie met Trump?

Musk en Trump zijn goede vrienden. Dat was lang niet altijd zo. Eerder stemde Musk naar eigen zeggen nog op Democratische presidentskandidaten en had hij niet bepaald een goede band met Trump. Hij noemde hem in het verleden een ‘stone-cold loser’ en te oud om nog president te zijn. Trump had het andersom ook niet bepaald op Musk en zei dat hij onzin uitkraamt. 

Maar in 2022 veranderde dit. In november van dat jaar zorgde Musk ervoor dat Trump weer welkom was op X, nadat hij in 2021 permanent was verbannen van Twitter. 

Ook bleek destijds dat Musk politiek gezien naar rechts was opgeschoven. Op X schreef hij: „In het verleden stemde ik ook op de Democraten, omdat ze de vriendelijkste partij waren. Nu zijn ze de partij geworden die draait om het zaaien van haat en verdeeldheid, dus kan ik hen niet langer steunen.” Na de aanslag op Trump sprak Musk zijn steun voor hem uit en later verscheen hij met hem op het podium tijdens een campagnebijeenkomst.

Tijdens de verkiezingen zette Musk zijn rijkdom in om Trump van Kamala Harris te laten winnen. Zo verlootte hij elke dag een miljoen dollar onder ondertekenaars van een petitie ter ondersteuning van de Amerikaanse grondwet. Ook zei hij dat hij elke geregistreerde stemmer in Pennsylvania die de petitie ondertekende, 100 dollar zou geven.

In oktober werd bekend dat Musk in drie maanden tijd ongeveer 75 miljoen dollar (68,9 miljoen euro) heeft gedoneerd aan America PAC. Dat is een politiek actiecomité dat geld mag spenderen ten gunste van politieke kandidaten, in dit geval Trump. „In totaal heeft hij geloof ik 200 à 250 miljoen dollar ingezet om Trump verkozen te krijgen.” 

Politieke ruk naar rechts

Waarom Musk politiek zo’n ruk naar rechts heeft gemaakt, blijft altijd een beetje gissen. „Ik denk dat persoonlijke omstandigheden daar een belangrijk aandeel in hebben gehad”, zegt Manusama. Hij wijst daarbij op een kind van Musk, dat transgender is. De multimiljardair heeft geen contact meer met dit kind. Dat is volgens Manusama mogelijk een van de redenen dat hij zo ‘anti-woke’ is geworden. 

Zijn devotie aan Trump komt niet alleen maar voort uit zakelijke belangen, stelt de Amerika-kenner. „Er zit wel degelijk een ideologie achter. Veel miljardairs bereiken op een gegeven moment een punt waarop ze in hun financiële macht denken dat ze de wereld kunnen gaan veranderen. Zeker als het gaat om techmiljardairs. Die hebben een soort rechtse versie van de maakbaarheidssamenleving voor ogen.” 

Toch valt ook zeker niet te ontkennen dat Musk baat heeft bij het presidentschap van Trump. „Het is een gelegenheidshuwelijk. De agenda’s komen overeen. SpaceX is verbonden met de Amerikaanse overheid en krijgt veel subsidie om dingen de lucht in te schieten. Die subsidies richting Space X zullen nu alleen maar doorgaan.” 

Ook gunstig voor Musk: minder regelgeving voor de techsector. „De techsector wil innoveren en daarvoor moeten ze van regeltjes af. Tech is heel milieuonvriendelijk, het kost veel energie.”

3. Welke invloed heeft Elon Musk in de Verenigde Staten? 

Doordat Trump de Amerikaanse verkiezingen won, kreeg Musk nog meer macht dan hij al had. „Hij is de voorzitter van DOGE, Department of Government Efficiency. Wat niet echt een ministerie is, maar eerder een soort adviesorgaan. Heel veel beslisbevoegdheid heeft hij niet.”

De grootste kracht van Musk zit hem volgens Manusama dan ook niet in zijn officiële rol. „Hij kan mensen achter de schermen min of meer dwingen om voor de Trump-agenda te blijven stemmen. Met al zijn geld kan hij politieke gezagsdragers, senatoren en congresleden onder druk zetten. Als zij iets doen of stemmen wat hij en Trump niet willen, dan kan hij zeggen: bij de volgende verkiezing financieer ik je tegenstander.”

In de Verenigde Staten mag dat allemaal, legt hij uit. „Er wordt kwistig gestrooid met geld voor politieke campagnes in Amerika. Als je de rijkste man ter wereld bent, kun je het helemaal makkelijk doen.”

Tot slot heeft Musk met X de nodige impact. „Hij heeft daarmee veel invloed op de politieke mening, niet alleen in de Verenigde Staten, maar over de hele wereld.”

4. Zijn de Verenigde Staten nu een oligarchie?

De Amerikaanse Joe Biden waarschuwde er in zijn afscheidstoespraak al voor. „Er ontstaat een oligarchie in Amerika. Een kleine groep mensen met extreme rijkdom, macht en invloed vormt een bedreiging voor onze hele democratie.”

Is de Verenigde Staten nu een oligarchie? „Ik ben het er wel mee eens”, zegt Manusama. „Je zou kunnen zeggen dat het altijd al een oligarchie was, vanwege het gebrek aan regels rondom donaties aan campagnes. Maar nu treden ze wel meer op de voorgrond. Ik vind het verontrustend hoe dicht ze nu bij de politiek staan, omdat ze zo direct invloed kunnen uitoefenen. Ze zijn niet democratisch verkozen, dus alle democratische processen kunnen worden omzeild.” 

5. Wat is de impact op Nederland? 

In Europa, en dus ook in Nederland, merken ‘we’ Musks macht ook. „In landen zoals Duitsland en Engeland ondersteunt Musk radicaalrechtse groeperingen. Hij was prominent aanwezig bij een bijeenkomst van AfD (een Duitse radicaalrechtse partij, red.) en heeft daar zijn steun uitgesproken en radicaalrechtse dingen gezegd”, legt Manusama uit.

Ook is zijn invloed hier via X te voelen. „Met X heeft hij een grote stem in hoe het politieke debat tegenwoordig wordt gevoerd. Als we dit niet tegenhouden, zal zijn invloed alleen maar groter worden, ook in Europa.”

Manusama denkt er een clash tussen Musk en Europa aankomt. „Er wordt hier gelijk gedacht aan aanpakken en regels stellen. Europa wil dat Musk ervoor zorgt dat de content die op X staat, enigszins gemodereerd is. Dat is juist het kenmerk van Musk, hij wil alle contentmoderatie de deur uit, net als Mark Zuckerberg voor Facebook. Musk heeft bovendien de Amerikaanse overheid achter zich, dus als we Musk en X willen aanpakken in Europa, dan krijgen we te maken met een reactie van de federale overheid in Amerika.”

De roep om X te verbieden klinkt in Europa steeds luider, maar Manusama vraagt zich of dat nu de oplossing is. „Dat lijkt me erg lastig en niet helemaal wenselijk. Verbieden lijkt me een stap te ver. Volgens mij gaat het überhaupt niet goed met X, dus misschien lost het probleem vanzelf op.”

Nieuws van de Dag peilt kennis over Holocaust en Auschwitz onder tieners: ‘Alles hieraan is schokkend’

‘Extinction Rebellion bij wet behandelen als relschoppers, niet als demonstranten’

Reacties