‘Hoe word je miljonair in crisistijd?’

De mondkapjesaffaire houdt de gemoederen in ons land al een paar jaar bezig. Vandaag is dat niet anders, wat heet. De rechtbank deed een eerste uitspraak over de miljoenen die Sywert van Lienden en companen hebben ‘buitgemaakt’. Op tv verschijnt een reconstructie van dat wat allemaal rond de mondkapjesdeal speelde in – vooral – het eerste coronajaar 2020.

Sywert van Lienden en zijn zakenpartners Camille van Gestel en Bernd Damme moeten van de rechtbank Amsterdam, zo bleek vanmorgen, 20,7 miljoen euro terugbetalen aan de Stichting Hulptroepen Alliantie. Hun advocaten beraden zich op een hoger beroep. Daarmee zijn we er nog niet. Het ministerie van Volksgezondheid (VWS) claimt ook nog 20 miljoen. Die zaak volgt later. Hulptroepen Alliantie wil de nu te vorderen miljoenen trouwens schenken aan een goed doel, bijvoorbeeld aan de stichting Long COVID.

Vastbijten in de mondkapjesaffaire

Vandaag is op NPO Start de reconstructie Het Mondkapjesgoud verschenen (vanavond ook op tv). Onderzoeksjournalisten van KRO-NCRV, die vorige maand met De Restaurantmoord ook al diepgravend werk afleverden, hebben zich in de mondkapjesaffaire vastgebeten. Metro bekeek een gedeelte voor tv-rubriek Blik op de Buis. We kunnen concluderen: wat een toestand en gedoe allemaal. Samengevat zijn de vragen die over de mondkapjesaffaire in de docu-reeks worden gesteld: hoe kon een belofte om zonder winstoogmerk mondkapjes te leveren uitmonden in miljoenenwinsten? En: hoe word je miljonair in crisistijd?

Nobel streven werd de mondkapjesaffaire

In april 2020 gilde zo’n beetje de hele zorg om mondkapjes om coronapatiënten op een veilige manier te kunnen helpen. Groot probleem: dat deed de hele wereld, dus er was een ernstig tekort. Plotseling stonden Sywert van Lienden (die we onder meer kenden van 56 optredens in De Wereld Draait Door), LED-lampjesproducent Camille van Gestel en Bernd Damme, een ondernemer die op z’n 16e al handelde in zonnebrillen, op om vanuit China 40 miljoen mondkapjes te regelen. Om niet, hoe nobel kun je zijn?

Dat mondde, zo werd later duidelijk, uit in de mondkapjesaffaire. De middelen voor de zorg werden niet geleverd vanuit de non-profitorganisatie Stichting Hulptroepen Alliantie, maar vanuit een commerciële bv. Mondkapjesmiljoenen verdwenen in de diepe zakken van Van Lienden, Van Gestel en Damme.

Het meest gehate drietal

„Het meest gehate trio in coronatijd”, zegt Jacob Derwig, voice-over van Het mondkapjesgoud. Achteraf vallen daar nog wel meer namen bij te bedenken, maar na het bekend worden van de mondkapjesaffaire was dat het geval. De drie moesten ‘hangen’, was de gemiddelde mening. „Dat vond u toch ook?”, zegt Derwig. „Of lag het toch een beetje anders?”

Ja, dat lag het, hoewel de miljoenen wel degelijk in die diepe zakken belandden. Reconstructies van de mondkapjesaffaire door KRO-NCRV en onlangs ook Follow The Money, plus de rechtszaak die de afgelopen tijd speelde, maken namelijk nog meer duidelijk. De overheid maakte het achter de schermen niet uit of men met weldoeners of commerciële lui in zee ging en zo een deal van 100 miljoen euro afsloot. De paniek in Nederland was gewoon groot, maar je hebt dan toch een ander verhaal.

Eén van de drie voor de camera

Het mondkapjesgoud bestaat uit een mix van een gedramatiseerde reconstructie van het dossier (met echte teksten van audiofiles, chatberichten en e-mails) en gesprekken met tal van betrokkenen. Dat Camille van Gestel ook uitgebreid voor de camera zit (Van Lienden en Damme niet), is op z’n minst stoer te noemen. Hij schoof ook al eens aan bij Eva Jinek en had het in haar talkshow behoorlijk zwaar. Je kunt er van alles van vinden, maar hij doet zijn verhaal tenminste.

We zien onder meer ook Nienke Nieuwenhuizen, specialist ouderengeneeskunde, Amsterdam UMC-inkoper Rob van der Kolk en parlementair journalist Peter Kee. Jacqueline van der Klis was in de zwaarste coronatijd verpleegkundige voor dementerende ouderen. Zij werkte in een verzorgingshuis waar 25 van de 32 dementerenden stierven. Het geeft maar weer eens aan wat voor tijd het was.

Overheid maakt weinig kans

Ook Erik Gerritsen doet een boekje open. Hij was van 2015 tot en met 2021 de hoogste ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid en dus ook tijdens twee coronajaren. Gerritsen zegt eerlijk: „De claim van het ministerie om 20 miljoen terug te vorderen bij Sywert van Lienden en zijn zakenpartners, maakt weinig kans. Het zou me niet verbazen als er strafrechtelijk of anderszins weinig uitkomt. Dat heet dan een overwinningsnederlaag. Als je dan verliest, heb je in ieder geval het maximale gedaan om het geld nog terug te krijgen.”

Wat bij deze zeer uitgebreide docuserie bij de kijker misschien een beetje blijft hangen: bij de mannen die vandaag in de rechtbank zaten en achter de schermen bij de overheid, was het uiteindelijk allemaal wel duidelijk hoe het met de mondkapjesaffaire zat. Maar wij als kijkers thuis, de gewone mannen en vrouwen op straat, hadden geen idee en konden alleen maar roepen hoe groot de schande was. Goed dat Het mondkapjesgoud de boel alsnog blootlegt.

Aantal blikken uit 5: 4

Drie delen van Het mondkapjesgoud zijn nu op NPO Start te zien. Bij KRO-NCRV is de reeks over de mondkapjesaffaire vanaf vandaag (5 februari) op woensdagen om 21.30 uur op NPO 1 te zien. Er volgt op een later moment nog meer, nu de rechter uitspraak in de zaak heeft gedaan.

Ben je benieuwd naar meer (goed gelezen) afleveringen van Blik op de Buis? Lees dan:

• Zes jongeren, toen tieners, stellen jarenlang onterecht te hebben vast gezeten voor wat in Nederland bekend werd als de beruchte Restaurantmoord.
• Gilles de la Tourette is natuurlijk allesbehalve prettig. In Baylen Out Loud zie je hoe een jonge meid er echter het beste van probeert te maken.
• Sinds het Oorlogsarchief in Nederland werd opensteld, is deze veel besproken. Wie heulde er met de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog en wie niet? Zou jij het van je voorouders willen weten?
• We kunnen allemaal boos zijn op de overheid door een tekort aan huizen en verder niets doen, maar je kunt ook creatief bij woningnood zijn. Woonhop!g laat dat zien.
• De plattelandsserie Woeste Grond is door meer dan een miljoen kijkers in de armen gesloten. Nog dit jaar volgt een tweede reeks.

Reacties