In Nederland bestaat de dienstplicht nog steeds op papier, hoewel de opkomstplicht sinds 1997 is opgeschort. Terwijl de geopolitieke spanningen wereldwijd toenemen, is het de vraag of Europese landen, waaronder Nederland, de opkomstplicht opnieuw zouden moeten invoeren. De huidige wereldsituatie, zoals het stopzetten van de steun van de VS aan Oekraïne, maakt de discussie relevanter dan ooit.
Vechten aan het front of het besturen van tanks lijkt misschien ver weg, maar in een tijd van verhoogde dreigingen is het belangrijk na te denken over hoe een moderne dienstplicht eruit zou zien. Wat voor rol zouden burgers spelen in een nieuwe oorlogssituatie, vooral als een conflict de grenzen van Nederland zou bereiken? Metro spreekt hierover met defensiespecialist Patrick Bolder.
Opkomstplicht herinvoeren
De eerste stap van de herinvoering van de opkomstplicht zou volgens Bolder het werven van vrijwilligers zijn die soldaat willen worden. „In de brief die jongeren krijgen als ze 17 worden, staat dat ze in dienst zouden kunnen gaan, maar in werkelijkheid word je dan niet echt opgeroepen. Maar eigenlijk is het een eerste stap richting de dienstplicht weer invoeren.”
Een herinvoering van de opkomstplicht is volgens Bolder op dit moment niet realistisch: „Twee maanden geleden heeft het Ministerie van Defensie onderzoek gedaan naar wat er allemaal nodig is, als de dienstplicht wel wordt ingevoerd en er een leger opgebouwd moet worden. Daar kwam uit dat dat heel moeilijk gaat worden. We hebben namelijk te weinig kazernes, oefenterreinen en te weinig spullen. We zagen toen geen actie, maar het bleef stil. Met deze spanningen zou je toch wel echt stappen moeten gaan nemen om dat wel mogelijk te maken.”
Wie worden opgeroepen voor dienstplicht?
Wie zouden opgeroepen worden, als de opkomstplicht opnieuw wordt ingevoerd? Bolder: „Eigenlijk gaat dat om alle mannen en vrouwen vanaf de 18. De eerste stap in het opbouwen van een leger zou waarschijnlijk een enquête zijn, daarin mag je bijvoorbeeld aangeven waar je interesses liggen en waar je motivatie voor het leger ligt. De mensen die daar dan positief op reageren, hebben de grootste kans opgeroepen te worden, want niet iedereen kan in een keer worden opgeroepen.”
Als het gaat om de training van nieuwe, opgeroepen soldaten, is er niet echt sprake van een ‘moderne dienstplicht’, zegt Bolder. „Dat gaat eigenlijk net als vroeger. Je krijgt een datum en een tijdstip waarop je je moet melden, er worden pasfoto’s gemaakt voor je defensiepas, je krijgt kleding uitgereikt, een plaats uitgewezen waar je moet slapen in de kazerne en je wordt in een groepje ingedeeld, met een instructeur. Je krijgt dan echt de principes van het leger mee, zoals de aanspreekvormen, marcheren en het omgaan met je wapen.”
Wel zijn er aspecten van moderne oorlogsvoering waarmee meer rekening mee wordt gehouden, ten opzichte van vroeger. „Het gebruik van de ruimte speelt een veel grotere rol. Heb je bijvoorbeeld veel ervaring in het gebruik van drones, is dat wel een waardevolle aanvulling in het leger.”
De taken van een dienstplichtige
Maar is het zo dat iedereen naar het front wordt gestuurd, als het nodig is om meerdere mensen op te roepen? Bolder zegt daar volmondig nee op. „Om iemand op te roepen en zonder opleiding naar het front te sturen: dat is onmenselijk. Dat doe je mensen niet aan, maar dat wil je voor je land ook niet. Je wil mensen sturen die de beste overlevingskansen hebben.”
Hij vervolgt: „De soldaten aan het front die echt de vijand tegenhouden, zitten in grote voertuigen die ze moeten kunnen besturen. Daarnaast zijn er veel verschillende taken, zo zijn er mensen die de bommen bedienen, mijnenvelden en bruggen aanleggen of slopen, of gewonden verzorgen, en dan heb je natuurlijk de landmacht nog.”
Bolder zegt dat het allemaal niet zo zwart-wit is: „Echt maar enkele functies bevinden zich aan het front, je wordt niet zomaar in een loopgraaf gezet. Dat zou je in die situatie ook zeker kunnen aangeven, wat jouw voorkeur is.”
Bolder benadrukt dat het maandenlange training vergt voordat iemand daadwerkelijk een wapen in zijn of haar handen krijgt. „In zo’n situatie komt er ontzettend veel op je af. Om alles goed te begrijpen en een stevig netwerk binnen het leger op te bouwen, zijn ook dienstplichtigen nodig. Simpelweg omdat we op dit moment veel te weinig mensen hebben.”
Moderne dienstplicht realistisch?
Aan het begin van een conflict zouden bij voorkeur alleen vrijwilligers worden opgeroepen, maar als de situatie volledig uit de hand loopt, zou volgens Bolder nieuwe wetgeving nodig zijn om een grotere groep mensen op te roepen voor dienst. „Russische tanks zullen hier niet snel door de straten rijden, maar een ‘hybride oorlog’ is wel een reëel scenario”, zegt hij. „Het is goed mogelijk dat we eenheden moeten sturen naar de Baltische Staten of Polen. Tegelijkertijd zijn er hier in Nederland mensen nodig om de uitgezonden troepen te ondersteunen, bijvoorbeeld met logistiek en bevoorrading. Op den duur moeten deze mensen rouleren, en daarvoor zijn dienstplichtigen onmisbaar.”
Hij vervolgt: „Hoewel in Oekraïne alleen nog mannen worden opgeroepen, is in Nederland alles wel echt geëmancipeerd”, zegt Bolder. Ook qua leeftijd zie je dat de situatie in Oekraïne anders is: de jongste mensen hoeven namelijk nog niet naar het front. „Dat snap ik wel, ze willen eerst dat de jonge mensen een gezin stichten, en daarna pas naar het front gaan. Dan heb je in ieder geval de voortzetting van de bevolking zekergesteld. Dat klinkt heel hard, maar het is nu eenmaal een land in oorlog.”
Weigeren
Stel je weigert de dienstplicht, bijvoorbeeld omdat je tegen geweld bent of om persoonlijke redenen, dan zouden er waarschijnlijk nog andere opties zijn die je kunt doen om je land te helpen. Dat heet ‘burgerdienst’. Bijvoorbeeld in een bejaardentehuis werken. Dat was vroeger volgens Bolder ook het geval. Het zal dus niet zo snel gebeuren dat je bijvoorbeeld een gevangenisstraf krijgt als je militaire dienst weigert.
5 vragen over je eerste belastingaangifte: hoe zit het met crypto en wat kun je terugkrijgen?
Misvattingen over lage rugklachten en hoe te herstellen – bewegingswetenschapper legt uit
