Hormonale migraine, wat is het en wat kun je ertegen doen? ‘Invloed van hormonen wordt onderschat’

Migraine is een van de meest voorkomende neurologische aandoeningen en treft vooral vrouwen. Dat is geen toeval, want hormonen spelen een cruciale rol in het ontstaan van migraineaanvallen. Toch wordt hormonale migraine nog vaak onderschat en onvoldoende behandeld. Metro spreekt met hoogleraar Neurologie Gisela M. Terwindt over dit probleem. Zij doet al jaren onderzoek naar de invloed van hormonale schommelingen op migraine en pleit voor meer aandacht en betere behandelmogelijkheden.

„Bij twee op de drie vrouwen met migraine zien we een duidelijke link met de menstruatie”, legt Terwindt uit. „Deze menstruele migraine treedt meestal op in de dagen vóór en tijdens de menstruatie. De aanvallen zijn vaak heftiger, duren langer en reageren minder goed op standaardmedicatie. Toch wordt er in de behandeling nog te weinig rekening mee gehouden.”

Vrouwen hebben drie keer vaker migraine dan mannen

Er zijn verschillende soorten hoofdpijn, elk met diverse oorzaken. Dat migraine vaker vrouwen treft, is een feit: vrouwen hebben drie keer zoveel last van de ziekte als mannen. Dit verschil ontstaat rond de puberteit en blijft door alle levensfases heen zichtbaar. De meest kwetsbare momenten zijn de menstruatie, de overgang en soms de zwangerschap, het laatste met name voor een bepaalde type migraine.

De oorzaak ligt grotendeels in de hormonale schommelingen die vrouwen gedurende hun cyclus doormaken. „We denken dat vooral een daling van oestrogeen, en mogelijk ook progesteron, vlak voor de menstruatie migraineaanvallen uitlokt”, zegt Terwindt. „Maar waarom een daling in vrouwelijke seks-hormonen bij de ene vrouw wel en bij de andere niet tot een aanval leidt, blijft een raadsel. Daarom zoeken we dat nu uit in een samenwerking tussen het Leids Universitair Medisch Centrum en het Erasmus MC met professor Maassen van den Brink.”

Hormonale migraine wordt vaak niet goed behandeld

Vrouwen met hormonale migraine krijgen regelmatig te maken met ineffectieve behandelingen. Een veelvoorkomend probleem is dat zij triptanen voorgeschreven krijgen, maar dat deze niet lang genoeg werken omdat ze te laag worden gedoseerd. Triptanen zijn een groep medicijnen die vaak gebruikt wordt bij de behandeling van migraine of clusterhoofdpijn.

„Veel vrouwen moeten de medicatie meerdere dagen achter elkaar nemen, omdat hun aanval blijft terugkomen”, zegt Terwindt. „Hierdoor kunnen ze ongemerkt te veel nemen, wat juist leidt tot chronische migraine. Dat is een groot probleem, want vrouwen ontwikkelen vaker chronische migraine dan mannen. Ze worden simpelweg niet goed genoeg behandeld.”

Terwindt pleit voor een betere bewustwording bij huisartsen. „We moeten huisartsen echt beter opleiden in het herkennen van hormonale migraine. Vrouwen krijgen te vaak te horen dat ze ‘er maar mee moeten leren leven’, terwijl er wél effectievere behandelopties zijn.”

Kan hormonale therapie helpen bij migraine?

Omdat hormonale schommelingen een belangrijke trigger zijn voor migraine, zou het logisch lijken om deze schommelingen te stabiliseren. Toch is hormonale therapie voor migraine nog omstreden.

„Er is veel discussie over het gebruik van de anticonceptiepil of andere hormonale behandelingen bij migraine”, vertelt Terwindt. „We doen momenteel de grote WHAT!-studie waarin we kijken of het stabiliseren van oestrogeen kan helpen. Voor deze studie worden vrouwen geloot voor de anticonceptiepil of vitamine E. Deze studie is echt noodzakelijk om bewijs te krijgen voor de effectiviteit van hormonale behandeling. Het is een ‘proof-of-principle’ studie. Als we hiermee aantonen dat het gebruik van de pil kan werken, kunnen we op zoek gaan naar de meest optimale hormonale behandeling voor migraine-aanvallen.”

Het  WHAT!-team ziet ook veel weerstand, vooral bij jonge vrouwen. „Door social media en met name TikTok hoor je steeds vaker dat de pil ‘slecht voor je is’“, zegt Terwindt. „Jonge vrouwen zijn veel huiveriger om hormonale behandelingen te proberen dan oudere generaties. Maar dat maakt het onderzoek juist zo belangrijk: we moeten goed uitzoeken voor wie het werkt en voor wie niet.”

Migraine en de menopauze: een nieuwe fase van hoofdpijn

Waar migraine zonder aura bij sommige vrouwen tijdens de zwangerschap juist verbetert, zien veel vrouwen tijdens de menopauze juist een verergering van hun klachten. „Migraine kan rondom de overgang volledig ontsporen”, zegt Terwindt. „Dat komt doordat de seks-hormoonspiegels meer schommelen.”

Veel vrouwen krijgen in deze fase van hun gynaecoloog hormoontherapie voorgeschreven om overgangsklachten te verminderen, maar er wordt niet altijd gekeken naar de invloed hiervan op migraine. „We zien dat vrouwen met migraine vaak hormoontherapie krijgen van de huisarts of gynaecoloog”, zegt Terwindt. „Maar er is nog te weinig samenwerking tussen neurologen en gynaecologen. Die samenwerking moet echt beter, zodat vrouwen met migraine niet tussen wal en schip vallen, maar er meer naar het geheel aan overgangsklachten gekeken gaat worden.”

Wat zijn de grootste triggers van hormonale migraine?

Naast hormonale schommelingen kunnen ook andere factoren een rol spelen. Slaapgebrek wordt door patiënten vaak genoemd als trigger voor een migraineaanval. „Een jetlag, nachtdiensten of gewoon te weinig slapen kan dan vrij direct leiden tot een aanval”, zegt Terwindt. Ook voeding wordt vaak genoemd, maar daar is geen hard bewijs voor. „Rode wijn is een vaak gemelde uitlokkende factor, maar waarom het bij de ene patiënt wél en de andere geen migraine veroorzaakt, weten we nog niet goed.”

Ook stress wordt genoemd als mogelijke oorzaak voor migraine, maar Terwindt denkt dat migraine juist tot uiting komt bij periodes van ontspanning, hoe vreemd dat ook klinkt. „Veel mensen krijgen niet tijdens een stressvolle periode een aanval, maar juist wanneer ze ontspannen na een stressvolle tijd. Dit staat bekend als de ‘weekend-migraine’”, legt Terwindt uit.

Nieuwe technologie: migraine voorspellen?

Een van de grootste uitdagingen in migraineonderzoek is begrijpen waarom iemand op een bepaald moment een aanval krijgt. Daarom wordt er steeds meer gekeken naar migrainezorg op maat, met behulp van technologie.

„We hebben een hoofdpijn-app ontwikkeld waarmee mensen hun migrainepatroon kunnen bijhouden”, zegt Terwindt. „Maar we willen nog verder gaan: samen met de TU Delft onderzoeken we of een badmuts die hersenactiviteit kan meten, kan voorspellen of iemand op het punt staat een aanval te krijgen. En we kijken met een speciale app naar type-gedrag op de telefoon. Als we per persoon kunnen voorspellen of er een aanval aan gaat komen, dan hebben we een doorbraak in de migrainezorg.”

Migraine is geen ‘smoes’, maar een serieuze hersenziekte

We kunnen het niet vaak genoeg benadrukken: migraine is geen hoofdpijn, maar een serieuze hersenziekte. Volgens Terwindt wordt migraine nog altijd te weinig serieus wordt genomen. „Er is nog steeds een groot stigma. Mensen denken vaak: ‘Ik heb ook weleens hoofdpijn’, maar migraine gaat zoveel verder. Je voelt je ziek, beroerd, en kan echt niet goed functioneren.”

Het is volgens de hoogleraar Neurologie belangrijk dat vrouwen (maar ook mannen) met migraine zich serieus genomen voelen en toegang krijgen tot de juiste behandeling. „Er zijn goede behandelingen beschikbaar, maar te veel mensen blijven ermee rondlopen omdat ze niet de juiste hulp vinden. We moeten migraine serieus nemen als hersenziekte en blijven zoeken naar persoonlijke oplossingen.”

„Met de nieuwste wetenschappelijke inzichten, hopelijk effectieve hormonale therapieën en technologische innovaties komt er steeds meer grip op deze ingrijpende aandoening”, zegt Terwindt.  „Er zijn nu ook al betere migraine-specifieke medicijnen beschikbaar, de zogenaamde CGRP-remmers. Daarom is nu al het belangrijkste advies: neem je migraine serieus, zoek hulp en laat je goed behandelen. Er zijn echt oplossingen.”

Ze wijst tenslotte op op de website van de Leidse onderzoeksgroep: www.hoofdpijnonderzoek.nl. Geïnteresseerden kunnen de Hoofdpijnpodcast luisteren. Recent is er een aflevering gemaakt over migraine en hormonen:

Hersenonderzoeker: als je je brein gezond wil houden, eet dan juist deze soort koolhydraten

Klinisch psycholoog schijnt ander licht op verslaving: ‘In de mens zit van nature een kwetsbaarheid: dopamine’

Reacties