Kinderarts Nico van der Lely strijdt tegen misbruik alcohol onder jongeren

Proost! Zijn eerste patiënt op de Alcoholpoli, een meisje van 13, had anderhalve liter Pisang Ambon gedronken. Onverdund. Kinderarts Nico van der Lely trekt verwoed ten strijde tegen alcoholgebruik onder jongeren. „Op Bol kun je gewoon het spel Zuip-o-poly bestellen. We zijn compleet krankzinnig in dit land.”

Zijn nieuwe boek is getiteld Stop met alcohol voor jongeren. Waar zijn vorige boeken nog neutraal-informatief Onze kinderen en alcohol en De alcoholvrije puber heetten, is de toon van de titel nu van een strenge gebiedende wijs. Hoe vaak moet hij het nog zeggen? Stop.Met.Alcohol.Voor.Jongeren. Punt.Uit.

„Mijn eerste patiënt, 13 was ze, had anderhalve liter Pisang Ambon in haar lijf en was nagenoeg comateus”, zegt Nico van der Lely, kinderarts en pionier in Nederland van de bestrijding van alcoholgebruik onder jongeren. „Dat was 20 jaar geleden, maar we zien op onze poli’s nog steeds kinderen die bij wijze van spreken in Sinterklaas geloven en zich in een coma hebben gezopen.”

Zuipspelletjes

„We hebben al veel bereikt, maar nog lang niet genoeg. Bij Bol kun je heel eenvoudig zuipspelletjes als Zuip-o-poly en Alcoholly bestellen. Bij de HEMA vind je glaasjes voor shots tussen de schoolspullen. Allemaal bedacht door mannen in pakken en stropdassen in hoge gebouwen. Aldus word je op jonge leeftijd aangezet te ‘atten’: lekker stoer in één teug een drankje achteroverslaan. We zijn compleet krankzinnig in dit land.”

Nico van der Lely richtte in 2006 in Delft de eerste polikliniek voor Jeugd & Alcohol in ons land op. Sindsdien telt Nederland twaalf van deze poli’s, waaraan tevens pedagogen en psychologen zijn verbonden. Bovendien reist hij onvermoeibaar stad en land af voor voorlichtingsbijeenkomsten.

De politiek, het onderwijs, de sport, gemeenten – de kinderarts draagt overal zijn klemmende boodschap uit. Zijn toon is vechtlustig, dringend en dwingend, maar nooit verkrampt puristisch of chagrijnig.  „Ik ben voor niemand bang. Behalve voor mijn eigen moeder. Maar die leeft niet meer.”

Coma

Hij zette destijds in Delft in het Reinier de Graaf Gasthuis de afdeling Kindergeneeskunde op. In de praktijk viel hem op hoeveel jongeren met ernstige alcohol-gerelateerde klachten/letsel zich in het ziekenhuis meldden – in een ambulance, een politieauto of doodziek op de ondergekotste achterbank van de auto van hun ouders.

Van der Lely stond aan de wieg van de Stichting Jeugd en Alcohol (preventie, onderzoek, voorlichting). Zijn belangrijkste wapenfeit: het verhogen van de leeftijd van 16 naar 18 jaar voor alcoholconsumptie. Ook wist hij te bewerkstelligen dat er voor negen uur ’s avonds geen drankreclames op televisie worden uitgezonden.

„Alleen… kinderen kijken geen tv meer, hè? Wel zitten ze dagelijks op social media, op Tik-Tok waar de drankindustrie volop adverteert. Influencers, betaald door diezelfde industrie, prijzen onschuldig ogende drankjes aan. In mijn presentaties laat ik die link zien.”

België

In België, dat kampt met een hoger percentage alcoholdrinkers onder jeugdigen, is Van der Lely hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen. „Net als hier heb ik bij de buren poli’s opgezet en poog ik bewustzijn te kweken. Het probleem is daar twee keer zo groot. Bovendien hebben wij last van de Belgen – de minimumleeftijd is er nog altijd 16 jaar. Hele busladingen jongeren vertrekken ‘s avonds uit Eindhoven om over de grens te gaan zuipen.”

„Op hun beurt hebben de Belgen last van ons: onze kinderen gaan knokken in Knokke. Er spelen zich drama’s af: een jongen besluit terug te waggelen naar Nederland en verdrinkt in een slootje met 20 centimeter water. Maar het gaat lukken om die alcoholgrens in België op te hogen, hoor. Dat gaan jij en ik nog meemaken.”

Van der Lely wordt sterk gedreven door een ideaal. Een arts, vindt hij, heeft meer dan anderen een verantwoordelijkheid voor de samenleving. „Als je gelovig bent, doe je iets voor de kerk of de moskee. Ga desnoods knotwilgen knotten, maar dóe iets voor de maatschappij. Ik sta bekend als Mister Anti Alcohol. Prima. Dat zal ik blijven, en met trots. Alcoholgebruik onder jongeren begint epidemische vormen aan te nemen. En dankzij mijn witte jas heb ik de aandacht.”

„Drank is, anders dan roken, salonfähig. Het zit in de nerven van onze samenleving. Vroeger kreeg je op je lazer als je dronken thuiskwam en de boel onderkotste. Nu niet meer. Kinderen die drinken zijn nu jonger, komen niet meer thuis en hebben een veel hoger promillage in hun bloed.”

Alcoholvergiftiging

„Met mijn nieuwe boek wil ik kinderen, ouders en beleidsmakers overtuigen. Elk jaar dat je later begint met drinken, daalt de kans op het veelvuldig gebruik van alcohol. We hadden afgelopen weekend weer drie alcoholvergiftigingen, alleen al in een plaatsje als Delft. Bizar. Geen overdrijving: de ambulances stonden in de rij. Drie kinderen van drie verschillende feestjes. Ieder kind dat we hier zien, vertegenwoordigt 10 kinderen. Wij kijken naar slechts het topje van de ijsberg. Het probleem is vele malen groter.”

Het achterland van Delft, het Westland, is een regio waar het drankgebruik en vooral alcoholmisbruik onder jongeren welig tiert. Maar ook, stelt Van der Lely, de Achterhoek, West-Friesland in Noord-Holland en Oost-Brabant behoren tot de streken waar reeds op jonge leeftijd buitensporig alcohol wordt geconsumeerd.

„Niet alleen daar hoor. Volendam en Urk zijn ook hotspots. En in sommige delen van Zeeland is het eveneens vaak raak. En weet je wat nou zo verbijsterend is? Negentig procent van de kinderen die bij onze poli’s terechtkomen, zeggen: ‘We kennen de risico’s niet.’ Dat komt: op school leren ze allemaal onzinnige zaken, maar over wat gezond voedsel is, een hypotheek, de gevolgen van overmatig alcoholgebruik – allemaal heel praktische dingen – krijgen ze niets te horen.”

Wodka’s

Om die reden bestookt Van der Lely ook geregeld het onderwijs. Daar houdt hij klassen en docenten voor dat alcohol in een onvolgroeid kinderlichaam fnuikend is. Het verlies van spiermassa en de ernstige consequenties voor het jonge brein – regelmatig drinken leidt niet zelden tot 10 à 15 puntenverlies van het IQ.

„De lichamelijke impact van alcoholintoxicatie is groot. Je lever en nieren krijgen telkens een enorme tik. Je blaas ook, want je plast na bier als een reiger. We zien dat jongeren veel meer écht sterke drank zijn gaan drinken. De wodka’s en zo. We kregen laatst een meisje van 14 binnen die zich te buiten was gegaan aan Goldstrike. Weet je wat dat is? Dat is een kaneellikeur met een percentage van 50 procent. Met hippe bladgoudsnippertjes in de fles.

Dat wordt echt niet door slimme marketingjongens voor bejaarden zoals jij en ik op de markt gebracht, hoor. Het is puur bedoeld om de jeugd te verleiden. Net als we tijdens het festivalseizoen op de poli’s meteen zien dat er, ik noem maar wat, gratis flesjes Jägermeister op het terrein zijn uitgedeeld”, aldus Van der Lely.

Wanneer een kind op een van de poli’s belandt (‘Als vader en grootvader drinken, is er 5 procent meer kans dat de (klein)zoon dat ook gaat doen’), wordt altijd urine afgenomen. Van der Lely: „Dat doen we om te kijken of er ook andere middelen zijn gebruikt. De combinatie met cannabis was vroeger 8 procent, nu 18. Ook heel ernstig.”

Hersencellen

Kinderen die op jonge leeftijd beginnen te drinken, weet hij, verliezen in sprinttempo hersencellen. „Het lichaam maakt elke dag nieuwe hersencellen aan, die vanaf de leeftijd van 16 jaar verbindingen gaan leggen. Dat duurt tot je 24^ste. Bij jongeren die veel, vaak en excessief alcohol tot zich nemen, wordt permanente schade aan dat proces toegebracht.”

„Als kinderen op de poli uit hun alcoholroes komen en nog aan het infuus liggen, begint meteen onze voorlichting. Dan is de ellende nog vers maak je de meeste indruk. Na 6 weken worden ze terugverwacht. En weer na een half jaar als blijkt dat hun drankprobleem structurele vormen aanneemt.”

Natuurlijk wordt hij er weleens moedeloos van. Niet zelden is het dweilen met de tap open. Die keer bijvoorbeeld dat hij op een voetbalvereniging voorlichting gaf en zag hoe 15-jarigen een biertje van hun trainer kregen. Of dat hij voor een klas stond die kort daarna op werkweek naar Londen vertrok en daar van de docenten aan de pinten Lager mochten.

Borstkanker

Dat Nico van der Lely inmiddels samenwerkt met KWF Kankerbestrijding, is bepaald niet verwonderlijk. Het verband tussen alcohol en kanker is onmiskenbaar. Niet langer krijgen 1 op de 9 vrouwen borstkanker door alcohol, maar 1 op de 7 – een rap groeiend cijfer. Maar ook mond- en keelkanker, lever- darm-, en slokdarmkanker zijn sterk alcohol-gerelateerd. Bekend is de levercirrose en de invloed die alcoholgebruik op de alvleesklier heeft. 

Van der Lely: „Alle investeringen die we nu doen in de gezondheid van kinderen, is winst voor later. De oorlog moet bovenal met de ouders worden gewonnen. Ik ben voor een strenge opvoeding. Als je kind om half twee ’s nachts thuiskomt en jij ruikt alcohol? Direct telefoon inleveren. Dat vinden ze erger dan doodgaan. Onlangs kregen we een 3-jarige op de poli. Die had een rondslingerend xtc-tabletje op het nachtkastje van z’n ouders ingeslikt. Wat zijn dat voor mensen?! Het is weliswaar geen drank, maar het zegt in deze tijd echt iets over het ouderlijk toezicht.”

Keiharde handhaving

Voor omstanders is het dikwijls moeilijk om bovenmatig alcoholgebruik bij jongeren te constateren. Wie zou het ook moeten doen, vraag Van der Lely zich af. „Je moet niet alleen preventief aan de slag, maar ook repressief. Ik ben voor keiharde handhaving, maar dat gebeurt in Nederland niet. Er is geen agent meer op straat te bekennen. En dat ligt niet aan de politiemensen.”

„Kinderen vallen om bij een alcoholpercentage van 1.8. Dan breekt er grote paniek uit, want ze halen heel oppervlakkig adem. Mensen om het kind heen denken echt dat het doodgaat. Dat komt ook omdat jongeren nauwelijks uiterlijke kenmerken van dronkenschap vertonen. Met een stevige borrel op, lopen wij volwassenen als Charlie Chaplin – kinderen stappen gewoon keurig rechtdoor.”

Hij vervolgt: „We kennen de ‘puber paradox’. Je weet dat het niet goed voor je is en toch doe je het. Dat hoort gewoon bij die leeftijd. Maar: dúrf nee te zeggen! Ook tegen de groepsdruk in. Jongens beginnen met bier, meisjes met wijn. Jongens worden agressief van alcohol, meisjes depressief. Ik mag het officieel niet weten, maar zelfdoding op jonge leeftijd heeft, helaas, een sterke connectie met alcoholgebruik.”

Bedreigingen

Zelf neemt de kinderarts heel soms een biertje (‘Hoewel ik heel gelukkig ben met 0.0’), maar nooit als hij dienst heeft of in de auto stapt. „Dan word je als de directeur van Veilig Verkeer Nederland aangehouden met een glas op. Lieve help, ik zou op elke voorpagina staan. Tot vreugde van sommigen, want menigeen ziet mij als een heel hinderlijk type dat een kruistocht voert tegen gezelligheid, waarmee alcohol hardnekkig wordt geassocieerd. Ik kan je melden dat ik meer dan eens ben bedreigd. Mijn positie is kwetsbaar.”

Maar: „We maken meters. Ook bij ouders. Die roeren zich steeds vaker. Een meisje werd buiten een kroeg wakker met haar slip op haar enkels. Dat café wordt nu aangeklaagd. Wist je dat er bij 90 procent van het seksueel overschrijdend gedrag in dit land alcohol in het spel is? Gezellig hè, alcohol?”

KWF wil waarschuwingslabel op alcohol: vergroot de kans op deze zeven soorten kanker

Niet meer rijden met alcohol op: groot deel Nederlanders pleit ervoor (en voor terugkeer strenge maatregel)

Reacties