Knieschijf-rappers redden de Ierse taal met liedjes over drugs; de jongens spelen zichzelf in de gelijknamige film
“Er zijn dertig woorden voor gazon in het Iers”, zegt Rich Peppiatt, directeur van Knieschijfin een hotelkamer in Gent. “Maar niet één voor recreatieve drugs. Want dat was er nog niet één neuken als mensen die taal spraken.”
Met andere woorden: het Iers was een uitstervende taal, met naar schatting veertig- tot tachtigduizend voornamelijk oudere sprekers in Ierland, en nog minder in Noord-Ierland. “Maar toen was ik bij een optreden van [rapgroep] Knieschijf”, vervolgt Peppiatt. “En 900 jongeren rapten alles in het Iers – zelfs het nieuwe Ierse woord voor ketamine.” Peppiatt had het onderwerp gevonden voor zijn nieuwe film.
Knieschijf volgt de opkomst van de gelijknamige rapgroep in Belfast, Noord-Ierland. Mo Chara, Móglaí Bap en DJ Próvaí spelen uitvergrote versies van zichzelf: luidruchtige jongens met de ‘Troubles’ – de rellen in Ierland tussen 1968 en 1998 – vers in het geheugen, samengebracht door hun liefde voor drugs, rap en haat tegen de Britten ‘ liniaal’.
De film, “bedoeld om een klein Iers succes te worden” in de woorden van Peppiatt, won dit jaar een publieksprijs op het Sundance Film Festival en is de Ierse inzending voor de Oscars van dit jaar. Of zoals Chara zegt: “We hebben een Oscar gewonnen.”
Op het filmfestival van Gent zijn de jongens van Kneecap de antithese van de in drugs gemarineerde chaos van hun film en muziek. Ze lijken soms op missionarissen die het Woord van de Ierse taal verspreiden. Korte lachbuien over ketamine of pornocategorieën daargelaten.
Kogel voor vrijheid
Chara: “We willen het verhaal van de Ierse taal, van de natie en van Belfast vertellen in onze muziek en met de film. Het irriteert ons dat elke film over Belfast begint met explosies. Dat willen wij niet meer. Onze oorlog is nu niet gewelddadig, maar cultureel. We willen nog steeds een verenigd Ierland, maar wat heeft dat voor zin als we onze cultuur niet behouden?”
Zoals in de film wordt gezegd: “Elk gesproken Iers woord is een kogel naar de vrijheid.” Sinds de eerste single ‘CEARTA’ (Irish for Rights) uit 2017 is het de bedoeling om de Ierse taal nieuw leven in te blazen door te rappen over wat jongeren interesseert: rebellie, anarchisme, drugs. Nummers als ‘Get your Brits Out’ en ‘Fenian Cunts’ (de tekst is een mix van Engels en Iers) volgden, gevolgd door de albums 3 kooi (‘drie medeklinkers en een klinker’ of MDMA) en dit jaar Fijne kunst – de zinsnede “Je bent een gekke kut, Mo Chara!” zit vast in de hoofden van miljoenen luisteraars.
Die luiken gaan dicht en ik gooi granaten naar iedereen die ze lastig valt
Knieschijf werd naar de top geholpen door een indrukwekkende lijst controverses. Nummers werden van de radio afgewezen vanwege verwijzingen naar drugs. DJ Próvaí verloor om dezelfde reden zijn baan als Ierse leraar. En omdat hij tijdens een optreden zijn blote billen liet zien met het volgende geschreven: “Brits Out.” Ondanks dat hij zijn gezicht verborg in een bivakmuts in de Ierse driekleur.
Kneecap klaagt momenteel de Britse regering aan. Voormalig minister van Economie Kemi Badenoch weigerde de groep een subsidie te geven. Een woordvoerder noemde het ‘niet echt verrassend’ dat een groepering die ‘tegen Groot-Brittannië’ is, geen belastinggeld ontvangt. Volgens Kneecap is het discriminatie.
“Waar wij vandaan komen, is controverse een goede zaak”, zegt Mo Chara. “Ons bestaan is controversieel. Wij komen uit een land dat nog steeds door de Britten wordt geregeerd. We spreken een taal die ooit door de Britten in ons land verboden werd. Ons bestaan en ons woordenboek mogen niet politiek zijn, maar zo is het wel.”
“En als niemand ooit beledigd zou zijn,” voegt DJ Próvaí toe, “zouden we allemaal met hetzelfde rondlopen neuken avocado lattes. Controverse is goed voor ons. Het houdt ons op de voorpagina’s.”
Het werkt. Toen regisseur Peppiatt Ierse lessen volgde, was “de helft van mijn klas” daar vanwege Kneecap. “En dat was vijf jaar geleden. Dat is echte culturele invloed. De Britse taal voegt jaarlijks slechts zo’n vijf nieuwe woorden toe. Kneecap bedenkt er drie op één avond bij een pint Guinness.”
Wapenstilstand generatie
Het was geen vanzelfsprekendheid dat de film Knieschijf daar kwam. Vanaf het moment dat Peppiatt ‘the lads’ zag optreden duurde het productieproces vijf jaar. Het was moeilijk om geld te vinden. Peppiatt: “Een verhaal over een twee jaar oude rapgroep zonder album of platencontract in het Iers – dat schreeuwt niet bepaald om een Hollywood-kaskraker.”
En dan was er Peppiatts visie op de film: “Het kan me geen fuck schelen, ik doe het op mijn manier. De luiken zullen gesloten zijn en ik zal granaten gooien naar iedereen die mij stoort.” Hij wilde een film zoals de muziek; “snel, grappig, overal”. Vol verwijzingen naar andere films: Treinspottenmaar ook naar Amélie (seksscènes), Haat (medicijnen) en Het leven van Brian (de zielige oude verzetsgroepen zien er zo uit volkerenfront van Judea).
“Alles moest in samenwerking met Kneecap gebeuren. Het zijn geweldige verhalenvertellers. Bovendien exploiteren de Britten de Ieren al zo’n 800 jaar, ik wilde niet ook hun verhalen stelen.”
Het duurde ook een tijdje voordat Kneecap zelf het roer omgooide, zegt Chara. Als Brit had Peppiatt niet meteen hun vertrouwen. Peppiatt: “Het duurde een maand. Ze zeggen graag dat het zes maanden of zelfs een jaar was, alsof ik op mijn knieën aan de deur stond te bedelen. Maar toen ze wisten dat ik voor de drankjes zou betalen, veranderden ze snel van gedachten. En eerlijk: na zo’n vijf pinten Guinness kun je ze van alles overtuigen. Het hielp ook dat ik ze op de hoogte kon houden over drugs – een test die ik niet graag herhaal. Wij zijn een gevaarlijke combinatie. Knieschijf voelt zich erg op zijn gemak bij controverses, maar ik ook.’
Tabloidjournalist
Tien jaar geleden werkte Peppiatt als tabloidjournalist De dagelijkse ster: “De vuile hoek van de journalistiek.” Totdat hij genoeg kreeg van de ‘anti-moslimpropaganda’. Hij schreef een open ontslagbrief waarin hij de eigenaar beval terug te gaan “naar het publiceren van pornografische tijdschriften” omdat “de rotzooi” uit “uw penthouse” naar beneden klotst. Het was zijn start in de filmindustrie: Hugh Grant (beruchte vijand van de roddelbladen) en Steve Coogan vroegen hem een film te maken over zijn tijd in de roddelbladen. Peppiatt weet dus hoe nuttig controverse kan zijn: “Als Knieschijf maakt mensen boos: gewoon prachtig!”
Knieschijf lijkt de film te zijn van de generatie van een staakt-het-vuren: de generatie die opgroeide tijdens de ‘vrede’ van het Goede Vrijdagakkoord uit 1998. Een generatie die lijdt aan intergenerationeel trauma, zegt Mo Chara. “Achthonderd jaar kolonialisme zit in je genen. Maar onze generatie kan humor gebruiken om een brug te slaan tussen verschillende gemeenschappen.”
Wat verklaart het internationale succes? Knieschijf is heel Iers. Het is voor een buitenstaander onmogelijk om alles te begrijpen. Zoals hoe oude verzetshelden bewust op een zielige manier worden gepresenteerd, omdat Knieschijf wil duidelijk maken dat vrouwen de ruggengraat van de samenleving vormden. Volgens Peppiatt ligt daar de kracht: “Ik hou van films waarop je je moet concentreren. Ik wilde de film neuken moeilijk maken. Mis één moment en je begrijpt niets meer. Een soort masochisme, daar houdt het publiek van.”
Mo Chara denkt dat er nog een reden is: “Na onze shows in het buitenland komen Mexicanen naar ons toe, en aboriginals naar Australië. Ze identificeren zich met ons verhaal van een natie en een cultuur die onderdrukt wordt. Of een taal die verboden is. Dat maakt een Iers verhaal ook tot een internationaal verhaal.”
