Kolom | De mama breit een superman-trui. Voor wie is het bedoeld?

In het Singer Museum, waar Hans den Hartog Jager een lawine van hedendaagse kunst doorlaat, blijf ik hangen bij een bronzen beeld van Maria Sibande. Ze steelt meteen mijn hart. De manifestatie ze wordt ‘De verschijning’ genoemd. Ze heeft haar rug naar mij toe, ik zal mijn best moeten doen om haar te leren kennen. Maar één blik op die achterkant is genoeg. In haar enorme blauwe rokken en hoofddoek is ze een zogenaamde ‘mammy’, het stereotype van het zwarte Amerikaanse kindermeisje uit de zuidelijke staten. Geliefd als toegewijde moederfiguur, volledig ondergeschikt aan ‘haar’ familie. Hoe dan ook, denk na Weg met de wind en jij hebt het idee.

Eh… Weg met de wind? In haar lezenswaardige essay in deze krant over het probleem met politieke normen voor het beoordelen van kunst beweert Jolande Withuis dat ze ‘nooit van een seksistisch of racistisch werk zal houden’. Weg met de wind (1949) is beide, en ook niet zo zuinig. Toch lijkt het alsof ik niet kan ophouden hem te willen zien.

Hemelen, wat een film. Gedateerd. Grandioos. En met de Afro-Amerikaanse Hattie McDaniel in een semi-hoofdrol als karikaturale moeder, inclusief taalgebruik (kinderachtig dialect), uiterlijk (rond) en gedrag (luid). Dat is allemaal onaanvaardbaar, maar de film negeren alsof deze niet is gebeurd, helpt niet. Hij bestaat, en Hattie McDaniel speelde haar rol zo goed dat de – racistische – filmindustrie niet om haar heen kon, ze won een Oscar. Ja, dat kan Weg met de wind uitvlakken. Maar dan verwijder je haar.

De Zuid-Afrikaanse kunstenaar Mary Sibande wist niets uit. Integendeel, voor haar is de moeder een thema. In vele vormen herhaald, zet ze zich in voor postkoloniale kritiek.

De felgekleurde manny breit een superman-trui. Voor wie breit ze die trui? Voor zichzelf, zegt de man naast mij. Hij bedoelt: ze is nu zelf Superman, ze breit niet meer voor koloniale racisten. Ik weet het gewoon niet. Ik zeg: voor Superman, en zij zal de trui weer zien als hij er als een held in uitziet. Dat is cynisch, maar ik kan er niets aan doen, want het prachtige beeld van Sibande doet me automatisch denken aan een Italiaanse sweatshop-naaister. Ik ontmoette haar binnen Gomorrahet documentaire meesterwerk dat Roberto Saviano schreef over sloppenwijken in Napels in de berenval van de Camorra. Hij beschrijft hoe de naaister tv kijkt. De Oscar-ceremonie. En daar ziet ze een actrice in de haute couture-jurk die ze steek voor steek aan elkaar heeft genaaid – in opdracht van de camorra, met een groot Milanees modehuis als klant.

Welke interpretatie van Sibande’s moeder is correct? Is zij zelf Superman? Ja, gewoon vanwege de manier waarop ze zich staande hield en vasthoudt. Is ze nog steeds voorstander van Superman? Ook. Beide.

Om te delen





E-mail de redacteur