Kolom | Niet: sorry dat ik besta, maar: hier ben ik, zoals de kunsten in Venetië zeggen

Het is al een wonder om naar de opera in het theater La Fenice in Venetië te gaan. Om achter een deur in een van die legendarische vergulde dozen plaats te nemen met je ellebogen op je eigen balustrade en te denken: misschien was Casanova hier ook wel. Maar dan komt er een sopraan binnen in een prachtige roze jurk, een trotse poederdons tussen de ravenzwart gekostumeerde orkestleden. Geen idee wat ze gaat doen, het programma is veranderd, ik begreep niet hoe of wat. Ze begint te zingen. Wat een stem! “Eet mij”, begrijp ik, “drink mij”, hoor ik. Ha! Wonderland is compleet, dit is Alice. Het meesterlijke solostuk is van Unsuk Chin. De sopraan heet Siobhan Stagg en zij voegt haar silhouet toe aan de bekende Alice-illustraties van John Tenniel. Hangende haren. Schouders naar achteren, kin omhoog, rug als een plank – aanval is beter dan verdediging. Ik ben bang, maar kom maar op. Geheel in lijn met de Biënnale van Beeldende Kunst die, net als Alice, de stad domineert. Niet: sorry dat ik besta, maar: hier ben ik.

Iedereen die de landenpaviljoens van de Biënnale ‘doet’ heeft een favoriet. De mijne is Oostenrijk. Dit wordt vertegenwoordigd door de politieke vluchtelinge Anna Jermolaewa uit Sint-Petersburg, terwijl in Oostenrijk extreemrechts triomfantelijk rondzoemt.

Met een scherp oog voor de poëzie van de repressie begon Jermolaewa te werken aan de absurditeiten van verdediging en onderdrukking. Zo ironiseert ze, met de hulp van vier Oekraïense ballerina’s, het Russische misbruik van Het Zwanenmeergereduceerd tot een visuele fopspeen op tv. Rusland leidde ook tot haar installatie van verboden westerse popmuziek. Technici kopieerden subversieve lp’s op het celluloid van röntgenfilms die ze uit de vuilnisbakken van ziekenhuizen visten. Elvis onder een gebroken bot, Roxy Music achter een röntgenschedel, het is een prachtige weergave van de totalitaire angst voor kunst en cultuur.

Oostenrijk is ook de volgende. Jermolaewa’s sneden diep Onderzoek naar slaaphoudingeneen video waarvoor ze 24 uur slaap zocht op de stationsbank waar ze haar eerste week als vluchteling doorbracht. Ze gooit, ze hangt, ze slaapt. Ze slaapt niet omdat haar bench veranderd is. Er zijn nu armleuningen in het midden om mensen zoals zij buiten te houden. Vergeet nooit dat slaapgebrek een vorm van marteling is.

Kunst, zelfs de meest persoonlijke, reageert op wat de wereld te bieden heeft. Die wereld verkeert in chaos en oorlog, en de Biënnale 2024 zit boordevol ongeverfd artistiek commentaar op wat macht doet met het klimaat, emigranten en racisme. Het mooie is dat het zo vrolijk gebeurt; Ik zie melancholische, wijze, grappige, slimme en superesthetische kunst. Zelden agressief, altijd scherp. De confrontatie met de gevolgen van jouw tirannie is waarschijnlijk ondraaglijk als je vindt dat jij de leiding moet hebben. Dat is de reden waarom heel wat politici af willen van de kunsten en hun publiek daarbij willen betrekken. Ze zullen niet slagen.

“Stil!” roept de Hartenkoningin. Alice groeit en groeit. Ze lacht en de koningin waait weg.

Om te delen





E-mail de redacteur