Meer bedrijven experimenteren met het loslaten van een exact aantal vakantiedagen: een medaille met twee kanten
Het klinkt veelbelovend. Werknemers van KPN hebben sinds begin dit jaar meer vrijheden bij het opnemen van vakantiedagen. Zo staat het maximumaantal vakantiedagen dat ze per jaar mogen opnemen niet meer exact vast.
Maar dat betekent niet dat ze onbeperkt vakanties kunnen boeken om, zeg, een maand of drie aan het strand te liggen. Werknemers krijgen, zoals KPN het uitdrukt „meer regelruimte en autonomie”. Meer ruimte, binnen bepaalde grenzen.
Als richtlijn houdt KPN aan dat iemand met een voltijds contract 27 vakantiedagen heeft. „Dit kan het ene jaar iets meer zijn en het andere jaar iets minder”, zo is vastgelegd in de cao. „Het ene jaar bijvoorbeeld 25 dagen, en het andere jaar 29”, licht een woordvoerder toe.
Volgens KPN, waar zo’n 10.000 mensen werken, is de nieuwe verlofregeling onderdeel van zijn beleid gericht op „een gezonde work-life balance” voor medewerkers.
De werknemer hoeft de vakantiedagen niet meer aan te vragen in het daarvoor bestemde digitale administratiesysteem. „Je bepaalt in overleg met je manager en je collega’s wanneer en hoeveel vakantieverlof je opneemt”, stelt de cao. „Het gaat om vertrouwen, je moet het samen doen”, aldus de woordvoerder. „Er is geen geautomatiseerd systeem meer, maar mijn leidinggevende zal vast wel even turven hoe vaak ik weg ben.”
Noodzaak
De noodzaak om een administratie bij te houden van wie er wanneer en hoelang met vakantie gaat, blijft bestaan, zegt arbeidsrechtadvocaat Morgane Veenhuizen, ook als het digitale systeem is afgeschaft. „Het lijkt misschien alsof een bedrijf hiermee de hele administratie hiervan kan loslaten, maar enige vorm van registratie en toezicht blijft nodig. Er moet namelijk wel op worden toegezien dat de twintig vakantiedagen waar medewerkers wettelijk recht op hebben, hun ook toekomen.”
Als dat minimumaantal dagen niet wordt opgenomen, moet de medewerker alsnog gewaarschuwd worden, zegt Veenhuizen. „Anders wordt het juridisch gezien vrijwel onmogelijk om te weten wie waar nog recht op heeft.”
Bij KPN verdwijnt met de invoering van deze nieuwe regeling de mogelijkheid om, als een jaar is afgelopen, niet-opgenomen vakantiedagen in geld uitgekeerd te krijgen. „Vakantieverlof is bedoeld om te herstellen, niet om extra geld op te bouwen”, aldus de woordvoerder.
Maar ook hier blijkt het bijhouden van enige administratie toch onmisbaar. Want als iemand om welke reden dan ook onvoldoende vakantie heeft kunnen opnemen, stelt de cao, kan hij of zij aan de werkgever vragen om het verlof dat niet opgenomen kon worden toch te laten uitbetalen. Er worden dan maximaal vijf vakantieverlofdagen uitbetaald.
Experiment
Meer bedrijven stappen over op een systeem waarbij werknemers enige vrijheid hebben bij het opnemen van vakantieverlof. Maar het is nog te vroeg om van een trend te spreken, zegt voorzitter Piet Fortuin van de vakbond CNV. „Een aantal bedrijven is er wel mee aan het experimenteren. Vooral in de dienstensector, eigenlijk niet in productiebedrijven.” Ook de regeling die is afgesproken in de cao voor KPN, waarbij CNV betrokken was, noemt Fortuin „een experiment”. „Het is geen doorbraak in de arbeidsvoorwaarden.”
Fortuin vindt het belangrijk dat goed wordt bijgehouden hoe de nieuwe verlofregeling in de praktijk uitpakt. „De medaille heeft twee kanten. Het kán aantrekkelijk zijn voor mensen met veel autonomie en regelcapaciteit, die hun eigen werk kunnen inrichten.” Dat zijn meestal mensen met hogere lonen, mensen die „hoog in het loongebouw” zitten, zegt Fortuin. „Maar aan de onderkant van het loongebouw hebben mensen vaak minder autonomie en mogelijkheid zelf hun werk in te richten. Voor hen kunnen de werkdruk en stress door zo’n regeling toenemen.”
De toegenomen vrijheid om vakantie op te nemen kan ook tot spanningen leiden, erkent Fortuin. „Dat een collega zegt: ‘Ga je nu alweer op vakantie?’ ”. Ook zullen sommige werknemers mogelijk minder snel naar hun werkgever durven stappen om vakantiedagen aan te vragen dan assertievere collega’s.
Arbeidsrechtjurist Veenhuizen voorziet dit probleem eveneens. „Wanneer er druk staat op een afdeling en iemand op vakantie is, kan er onderling wrijving ontstaan bij degenen die er wél zijn. Want door deze situatie kunnen zij niet op vakantie én hebben zij meer werk te doen.” Om dit tegen te gaan moeten volgens Veenhuizen de spelregels binnen een bedrijf voor iedereen duidelijk zijn, zodat er geen misverstanden ontstaan.
Voor bedrijven is het aantrekkelijk om het opnemen van vakantieverlof aan te passen zoals KPN dat heeft gedaan, zegt Fortuin. „Niet-opgenomen vakantiedagen staan op hun balans, die zijn een financiële last, een verplichting aan de werknemer waar ze op enig moment aan moeten voldoen. Dat is onaantrekkelijk voor bedrijven, omdat er zo ‘stuwmeren’ aan vakantiedagen ontstaan. Verdwijnen met een nieuwe regeling zoals bij KPN de aanspraken wegens niet-opgenomen vakantiedagen, dan hebben ze dat probleem niet meer.”
