Milieudefensie zet rechtszaak tegen Shell door bij Hoge Raad

• 

  Rob Koster

  verslaggever Economie

Milieudefensie stapt naar de Hoge Raad in een poging Shell te dwingen de CO2-uitstoot met de helft te verminderen. Tot verbazing van vriend en vijand ging de rechtbank in Den Haag in mei 2021 met deze eis van Milieudefensie mee. Maar het gerechtshof in Den Haag vernietigde dit besluit afgelopen november.

Milieudefensie heeft de volle periode bedenktijd gebruikt voor de beslissing om naar de hoogste rechter te stappen. “We hebben lange gesprekken gehad met onze advocaten, omdat je ook veel kan verliezen in een cassatie-uitspraak”, vertelt Donald Pols, directeur van Milieudefensie.

Tot halverwege de uitspraak in november leek het erop dat het gerechtshof Milieudefensie in het gelijk zou stellen. Zo bleek het hof van mening dat een rechter wel degelijk een bedrijf kan dwingen klimaatmaatregelen te nemen die verdergaan dan huidige wetgeving. De rechters van het hof vinden ook dat Shell meer kan doen dan het nu van plan is.

Allemaal punten voor Milieudefensie, maar de einduitslag werd een teleurstelling. Shell kreeg van de rechter in 2021 de opdracht het “uiterste” te doen om ook de uitstoot van zijn klanten met de helft terug te brengen. Maar op dit punt volgt het hof de lezing van Shell: als de vraag naar olie en gas niet vermindert, maar Shell gedwongen wordt minder te leveren, dan stappen klanten over naar de concurrent. Ook kan de overgang naar gas in landen waar nu nog op kolen gestookt wordt, de wereldwijde CO2-uitstoot juist omlaagbrengen.

Op het belangrijkste punt: de verplichte halvering van de CO2-uitstoot van Shell in 2030, verliest Milieudefensie op punten. In theorie kan de rechter een percentage opleggen, maar in de praktijk is het volgens het hof onmogelijk om een precies percentage vast te stellen. Uiteindelijk werd de vordering van Milieudefensie in zijn geheel afgewezen.

In gewonemensentaal komt het erop neer dat Milieudefensie in potentie wel een zaak heeft, maar de verkeerde eisen heeft gesteld. Beter was het geweest om bijvoorbeeld te eisen dat Shell geen nieuwe olie- en gasvelden meer aanboort, suggereerde de voorzitter van het hof.

De eisen van Milieudefensie kunnen bij de Hoge Raad niet meer veranderd worden. De vraag is daarom of het niet kansrijker voor Milieudefensie is om een nieuwe rechtszaak te beginnen.

“Wat niet is kan nog komen,” zegt Donald Pols met een glimlach. “Maar wij zetten nu deze rechtszaak door. Uiteindelijk vragen we dat Shell de CO2-uitstoot vermindert in lijn met internationale klimaatafspraken. Dat is een vereiste voor alle grote vervuilende bedrijven, om te beginnen bij Shell.”

De uitspraak die de Hoge Raad moet gaan doen creëert jurisprudentie en heeft hierdoor invloed op toekomstige rechtszaken. “De uitspraak in Nederland zal dus gevolgen hebben voor grote bedrijven in de hele wereld”, aldus Pols. Volgens Milieudefensie lopen er wereldwijd inmiddels 236 rechtszaken tegen onder meer olie- en gasbedrijven. Zo wordt in Frankrijk Total Energies aangeklaagd, in Duitsland RWE en in Italië Eni.

Shell zegt zich geen zorgen te maken over de gang naar de Hoge Raad. “Wij geloven dat de beslissing van het gerechtshof de juiste is”, zegt Frans Everts, president-directeur van Shell Nederland in een reactie. “Wij zijn ervan overtuigd dat we ook bij de Hoge Raad in het gelijk gesteld worden.”

Het bedrijf wijst op de erkenning van het hof dat Shell zelf streeft naar een halvering van de CO2-uitstoot. Ook wijst Shell erop dat het steun heeft gekregen van het hof voor de redenering dat andere bedrijven meer gas en olie gaan leveren als Shell dat niet meer doet.

Milieudefensie sleept na Shell ook de grootste internationale bank in Nederland, ING, voor de rechter. Terwijl Europa en de Verenigde Staten klimaatbeleid deels terugdraaien, blijft Milieudefensie zich op deze twee bedrijven richten.

Volgens Donald Pols is dat logisch. “De lobbymacht van grote bedrijven is enorm. Onder druk van deze bedrijven laten overheden in sommige landen inderdaad klimaatbeleid los.” Pols denkt daarom dat een eventuele overwinning bij de Hoge Raad ook invloed heeft op overheidsbeleid. “Als wij ervoor zorgen dat Shell de verantwoordelijkheid neemt om de CO2-uitstoot te verminderen in lijn met internationale afspraken, dan volgen overheden en andere grote vervuilers.”