Na de sluiting gingen oud-medewerkers op zoek naar trots en het familiegevoel zoals Nedcar dat bood

Ritjes van en naar Zuid-Limburg over de A2 zijn niet meer hetzelfde sinds VDL Nedcar een jaar geleden stopte met de grootschalige productie van auto’s in Born. Weg is de auto geflankeerd door twee oranje robots op een sokkel langs de snelweg. Net als de tekst daaronder: „Mini. Proudly built by VDL Nedcar.”

Een klein deel van de oude fabriekshallen van VDL Nedcar is nog in gebruik. Het bedrijf assembleert er batterijmodules voor BMW, bouwt auto’s om en controleert en herstelt auto’s die vanuit allerlei hoeken van de wereld naar Europa komen en soms beschadigd zijn. „Dit biedt zo’n tweehonderd mensen werk”, vertelt Miel Timmers, woordvoerder van het concern.

In de aanloop naar de sluiting in februari vorig jaar kwamen zo’n vierduizend medewerkers van VDL Nedcar op straat te staan. Hoe verging het hen sindsdien?

Voormalig personeel is weinig bereid om hierover te praten. Ze hebben bij VDL Nedcar een vaststellingsovereenkomst getekend, waarin ze beloven niets negatiefs over het bedrijf te zeggen. Eén vijftiger wil wel iets vertellen, als zijn naam uit NRC blijft. Zijn gezin kwam in de jaren zestig vanuit Brabant naar Limburg, omdat zijn vader als werkmeester bij Daf ging werken. „Daar waren wij allemaal trots op. Als kinderen hadden we sinterklaasfeesten en uitstapjes van het bedrijf. Het was één grote familie, al werkten er toen zo’n tienduizend mensen.”

Zelf ging hij in 1995 bij Nedcar aan de slag. „Ik had even bij defensie gewerkt. Daar moesten toen erg veel mensen weg. Bij Nedcar begon ik bij het badlokaal. Uitgifte van overalls en andere kleding, en zo. Uiteindelijk kwam ik terecht bij het centrale magazijn. Het familiegevoel en de trots waren er steeds, ook in tijden dat het spannend was voor het bedrijf.”

Laatste auto’s voor BMW

Het einde kwam niet onaangekondigd. Tussen de aankondiging van BMW dat het concern niet langer auto’s wilde laten produceren in Born, en 16 februari 2024, toen de laatste auto’s voor het Beierse bedrijf van de band rolden, zaten veertig maanden. In die tijd voerde VDL Nedcar verkennende gesprekken met potentiële nieuwe klanten. Er circuleerden namen als het Chinese BYD, het Britse Gordon Murray Automotive en het Amerikaanse Canoo en Rivian. Opdrachten van enige omvang bleven echter uit.

Stilaan werd duidelijk dat de productielijn in de fabriek stil zou komen te liggen. De geplande tweede productielijn kwam er uiteindelijk nooit. Voor die lijn is een aanpalend natuurgebied, het Sterrebos, gesneuveld, ondanks fel protest van actievoerders. De grootschalige autoproductie, die in 1968 naar Limburg was gehaald om een deel van het banenverlies op te vangen na het sluiten van de mijnen, confronteerde de regio opnieuw met massaontslag.

In de aanloop naar de sluiting in februari vorig jaar kwamen zo’n vierduizend medewerkers van VDL Nedcar op straat te staan.

Foto Chris Keulen

De verwachting was dat de roep van werkgevers om personeel snel zijn werk zou doen. Alleen al bij de installatie van zonnepanelen waren vele handen nodig, was het verhaal. Maar de vraag naar zonnepanelen kelderde. „Vanaf de zomer werd ook een kleine kentering in de arbeidsmarkt zichtbaar”, zegt Lia Meeus, bestuurder duurzame inzetbaarheid bij FNV Metaal. „Juist in technische sectoren, waar oud-medewerkers van VDL Nedcar terecht zouden kunnen, was opeens sprake van reorganisaties en verplaatsing van productie naar elders in de wereld .”

En Zuid-Limburg is al de enige van de 35 UWV-arbeidsmarktregio’s waar de werkgelegenheid afneemt: in 2024 en 2025 met respectievelijk 3.500 en 800 banen.

Toch lijkt er geen reden tot paniek. Ondanks de afnemende werkgelegenheid staat in Limburg een groot aantal vacatures open. In totaal zijn het er zo’n 20.000, waarvan 4.500 in de techniek en 2.000 in het segment transport en logistiek.

De meeste werknemers die eruit moesten bij VDL Nedcar hebben inmiddels dan ook een nieuwe baan. CDA-politicus Judith Bühler, wethouder van Middelen, Participatie en Bestaanszekerheid in de gemeente Sittard-Geleen, waar Born onderdeel van uitmaakt, zegt dat de regio enigszins voorbereid was op de sluiting. „Tijdens de coronacrisis dreigden veel mensen op straat te komen te staan. Denk alleen al aan de horeca. We zijn toen meteen gaan nadenken over wat ons te doen stond bij grote werkloosheid. Het viel uiteindelijk mee hoeveel mensen zonder werk kwamen te zitten, maar het zorgde er wel voor dat er al draaiboeken klaarlagen.”

Een gevolg was de oprichting van het Regionaal Mobiliteits Team (RMT), waarin gemeenten, onderwijs, UWV, werkgevers en werknemers samen probeerden de mensen van VDL Nedcar „van werk naar werk te brengen”. In Geleen kwam er een zogeheten Werkcentrum, dat mensen helpt werk te zoeken, trainingen geeft, workshops houdt en loopbaanadviezen verzorgt. Ook werkgevers kunnen er terecht voor het vinden van „de juiste match”. Minister Eddy van Hijum (NSC, Sociale Zaken en Werkgelegenheid) kwam er vorige week maandag kijken tijdens een bezoek aan Limburg.

En een banenmarkt in oktober vorig jaar werd een succes: 961 werkzoekenden en 150 werkgevers meldden zich.

Geen vaste contracten

Het valt Meeus van FNV Metaal wel op dat maar weinig oud-medewerkers van VDL Nedcar een vast contract bij hun nieuwe werkgevers kregen. „Dat laat zich lastig rijmen met het geluid dat bedrijven zo’n schrijnend gebrek aan vakkrachten hebben.”

Meeus signaleert ook dat ondernemingen vaak niet goed duidelijk maken wie en wat ze nodig hebben. Wethouder Bühler herkent dat: „Ik ben bij een pitch van een werkgever geweest voor een groep Nedcar-mensen. Bij de vraag na afloop wie alles had begrepen, gingen slechts enkele vingers omhoog. De rest snapte niet precies wat de werkgever had gezegd.

De wat hoger opgeleiden vinden over het algemeen vrij gemakkelijk werk, meent Ed Leunissen, bestuurder bij CNV Vakmensen. „Voor mensen met een korter cv is het lastiger. Voor hen geldt dat een verleden bij VDL Nedcar werkt als een soort stigma: sommige werkgevers denken bij ex-medewerkers van Nedcar aan ‘onvoldoende opgeleid’ en ‘alleen gewend aan lopendebandwerk’.”

Sommige werkgevers denken bij ex-medewerkers van Nedcar aan ‘onvoldoende opgeleid’ en ‘alleen gewend aan lopendebandwerk’

Bühler hoopt dat bedrijven over die vooroordelen heen stappen en inzien „dat deze mensen toch interessant zijn. Ze kennen de procesindustrie, kunnen omgaan met continue pogingen om efficiënter te werken en weten hoe ze onder hoge veiligheidseisen moeten werken.”

Volgens Meeus hebben de oud-werknemers last van de systematiek bij VDL Nedcar. „Veel van de mensen hadden een duidelijk afgebakende plaats binnen de productie. Er was sprake van learning on the job. Ze kregen wel nieuwe vaardigheden onder de knie, maar kunnen nu geen certificaten overleggen. Hoe ze een cv moeten maken, of hoe ze onder woorden moeten brengen wat ze kunnen, hebben ze ook onvoldoende geleerd. Terwijl werkgevers dat wel vragen. Veel oud-medewerkers hebben bovendien een laag zelfbeeld.”

Liefde, trots, boosheid

De Limburgse gedeputeerde Elianne Demollin-Schneiders (BBB, Brede Welvaart, Onderwijs en Arbeidsmarkt) had voor de definitieve beëindiging van de autoproductie in Born een gesprek met medewerkers. „Daarvoor was anderhalf uur ingeboekt in mijn agenda. Door alle emoties ben ik drie uur gebleven. Ik zag en hoorde liefde, trots, boosheid, frustratie, verdriet en alle mogelijke combinaties van al die sentimenten.”

Leunissen van CNV Vakmensen zag sommige werknemers vooraf „stoer doen” over het naderende einde van de autoproductie. „Maar toen ze uiteindelijk hun ontslagbriefje kregen, stonden de tranen hun in de ogen.”

Net als bij de mijnwerkers van weleer, leek ook bij VDL Nedcar sprake van een ‘koempelmentaliteit’: een sterke onderlinge verbondenheid. En van trots op de afgeleverde auto’s. De vijftiger, die na bijna dertig jaar in het bedrijf zijn baan verloor: „Het lastigste vond ik het moment dat ik de vaststellingsbijeenkomst in handen kreeg. Dat voelde erg definitief.”

Op een van de contactdagen van VDL Nedcar, waar potentiële werkgevers aanwezig waren, liet hij zijn cv achter. Daar komt zijn nieuwe baan uit voort. „Ik geef leiding aan een groep monteurs bij defensie. Ik ben ervoor terugverhuisd naar Brabant. Dus de cirkel is helemaal rond. En ook bij defensie tref ik trots en familiegevoel. Maar niet alle oud-collega’s hebben zoveel geluk gehad.”

Bühler: „We krijgen signalen dat sommige oud-medewerkers die lang bij VDL Nedcar hebben gewerkt vanuit een soort rouwgevoel even niet op zoek gaan naar nieuw werk. Het geld dat ze kregen via het sociaal plan van VDL Nedcar gebruiken ze nu als een soort prepensioen. De omvang van deze groep hebben we niet in beeld.” Meeus: „Ik heb ook de indruk dat mensen na de Toeslagenaffaire huiverig zijn om zich bij uitkeringsinstanties te melden.”

Regiomanager Manuel Stoffels denkt niet dat het om veel mensen gaat. „Op grond van de cijfers die we hebben, krijgen we niet de indruk dat grote groepen in het niets zijn verdwenen.”

Van de 1.630 mensen die een WW-uitkering ontvingen, vond driekwart nieuw werk

Slechts van diegenen die een WW-uitkering ontvingen en daarna werk vonden, is precies duidelijk waar ze zijn gebleven. De belangrijkste werkgevers, afgezien van uitzendbureaus, zijn bedrijven in de handel, de industrie en in transport & logistiek, blijkt uit gegevens van het UWV. Voormalige VDL’ers werden verkoper, logistiek medewerker, productiemedewerker, monteur, schoonmaker, magazijnmedewerker of magazijnchef en (heftruck-)chauffeur. Een enkeling ging de zorg in. Van de 1.630 mensen die een WW-uitkering ontvingen, vond driekwart nieuw werk.

Geen goede cijfers

De gemeentes krijgen pas weer zicht op precieze aantallen als mensen zonder werk na twee jaar WW in de bijstand terechtkomen, vertelt wethouder Bühler. Over duizend van de medewerkers die hun baan verloren is sowieso niets bekend. „Die kwamen uit het buitenland, voornamelijk uit België. En duiken daardoor nergens op in Nederlandse statistieken”, zegt gedeputeerde Demollin-Schneiders.

Of het terrein langs de A2 op termijn weer de bedrijvigheid als vanouds gaat vertonen, en of het ooit komt van de voorgenomen uitbreiding van het complex, is onduidelijk. De krant De Limburger meldde vorige week op basis van „goed ingevoerde bronnen” dat VDL Nedcar binnenkort een opdracht voor de productie van drones bekend zou maken. Tegen NRC kan het bedrijf niets zeggen over nieuwe opdrachtgevers.

Delen





Mail de redactie