Nog één keer 3-6-9 en de galerij met kijkcijferkanonnen Philip en Maarten

Na 25 seizoenen en 12,5 jaar zit het er bij De slimste mens na de finale van vanavond op voor presentator Philip Freriks en eenmansjury Maarten van Rossem. Freriks geeft het stokje door aan Herman van der Zandt. Wie Van Rossem opvolgt als jurylid is nog niet bekend.

Het programma was sinds 2012 te zien met dit duo en kan nog altijd rekenen op een groot kijkerspubliek. Gisteren keken om 20.30 uur 2 miljoen mensen naar de halve finale van het seizoen waarin oud-winnaars en finalisten het tegen elkaar opnemen.

En dat is niet gek, zegt televisiewetenschapper van de Universiteit Utrecht en oud-deelnemer Linda Duits. “Het programma heeft een duidelijke formule en structuur. Je weet precies wat je krijgt. Een groot deel van de televisiekijkers kijkt nog altijd lineair naar televisie en zo’n programma hoort bij je dagindeling.”

Sinds de eerste aflevering van De slimste mens in deze vorm is het ritme van het programma nagenoeg niet veranderd. De spelonderdelen zijn vrijwel hetzelfde gebleven, evenals de uitleg van de spelletjes. Ook de een-tweetjes tussen Freriks en Van Rossem zijn voor kijkers een vertrouwd gegeven.

De dynamiek tussen Van Rossem en Freriks in drie fragmenten door de jaren heen:

Dat gebrek aan vernieuwing is de kracht van het programma, zegt Duits. “Het maakt dat het programma heel vertrouwd is. Televisie is een sociaal medium. Dus als je op de bank zit en Maarten zegt iets, dan kun je daar samen op de bank iets van vinden. En dat samen op de bank kijken, verbindt en versterkt het gemeenschapsgevoel.”

Ook het actief meespelen op de bank heeft zo zijn voordelen, zegt neurobioloog Koko Beers van de Hersenstichting. “Om je hersenen gezond te houden, is het belangrijk dat ze uitgedaagd worden, dat ze aan het werk gaan. En dan helpt het doen van een quiz.”

“Het activeert verschillende functies in je hersenen, zoals verbeteren van je reactiesnelheid, je geheugen en snel kunnen associëren”, legt Beers uit. “Daardoor leggen je hersenen nieuwe verbindingen aan, en daar heb je wat aan als je ouder wordt.” En ze ziet nog een voordeel, want als je een vraag goed beantwoordt kan dat een geluksgevoel geven.

Linda Duits deed in 2018 mee aan het programma. “Van tevoren word je goed voorbereid. Bijvoorbeeld hoe je sommige vragen het beste kan aanpakken. En de puzzelronde, daar kun je echt op trainen.”

Dat je hersenen te trainen zijn door een spel, beaamt Koko Beers. “Omdat het steeds dezelfde spellen zijn, word je daar automatisch beter in. Dat is net als bij bijvoorbeeld sudoku. Dus om je hersenen gezond te houden is het belangrijk om steeds nieuwe dingen te leren, je hebt een steeds moeilijkere puzzel nodig.”

Waar het programma in het eerste seizoen iets onder de miljoen kijkers trok, zijn de kijkcijfers sinds de verhuizing van het programma van NPO 2 naar NPO 1 eind 2022 toegenomen. Het winterseizoen van 2022-2023 was met een gemiddelde kijkdichtheid van 2,6 miljoen het best bekeken seizoen tot nu toe.

De kijkcijfers in de 25 seizoenen met Freriks en Van Rossem op een rij:

Of de huidige reeks over dat recordjaar heen gaat, is nog even afwachten. De kijkcijfers komen sinds 2023 iets later omdat ook uitgestelde kijkers worden meegeteld. De kijkcijferdip in 2024 is te verklaren door de Olympische Spelen, die werden deels op hetzelfde tijdstip uitgezonden.

Hoe goed voorbereid je als deelnemer ook bent, meedoen op de bank is toch iets anders dan deelnemen in de uitzending, zegt Duits. “De opnames duren lang, soms moet iets opnieuw. Dan word je telkens uit je concentratie gehaald en om dan weer je focus te vinden is eigenlijk een spel binnen een spel.”

En hoewel ze maar in twee afleveringen van De slimste zat, kijkt ze met een goed gevoel op haar deelname terug. “Ik zat in de oudejaarsuitzending en ging dus als slimste mens het nieuwe jaar in.”