Nog te weinig opvangplekken voor spreidingswet, toch zijn provincies positief

• Brian van der Bol

  redacteur Binnenland

• Sjoerd Mouissie

  Datajournalist

Zeven van de twaalf provincies lukt het niet om dit en volgend jaar voldoende opvangplekken voor asielzoekers te organiseren. Doel was om tot 96.000 plekken te komen, maar uit de provinciale plannen voor de spreidingswet blijkt dat de provincies samen iets meer dan 75.000 opvangplekken hebben aangeboden aan minister Faber van Asiel en Migratie.

Toch heerst er optimisme bij de provinciebestuurders, bijvoorbeeld bij de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning Kolff. Zijn provincie moest 19.776 opvangplekken regelen en komt nu tot driekwart daarvan. Kolff zegt “trots” te zijn op dat resultaat. Hij wijst erop dat de gemeenten van ver moesten komen en Zuid-Holland de meeste opvangplekken moet organiseren.

Ook de Noord-Hollandse commissaris voor de Koning Van Dijk is “positief” over de cijfers. De gemeenten in zijn provincie hebben toegezegd volgend jaar zeker 14.292 plekken te leveren. Dat is zo’n 88 procent van het gevraagde aantal. Wel waarschuwt de provincie dat voor 3620 opvangplekken nog een besluit over de definitieve locaties moet worden genomen.

De praktijk leert dat plannen voor nieuwe opvanglocaties nog weleens spaak lopen, bijvoorbeeld doordat een gemeenteraad die blokkeert. Dat was deze week te zien in het Zuid-Hollandse Rijswijk, waar de toekomst van een azc inmiddels op losse schroeven staat vanwege de onzekerheid over de toekomst van de spreidingswet.

Er zitten nog veel meer onzekerheden in de provinciale plannen, blijkt uit de twaalf rapporten. Zo hebben diverse plannen de status ‘in onderzoek’, ‘nog onzeker’ of staan er voorwaarden van de gemeenten genoteerd. Steenwijkerland (Overijssel) wil bijvoorbeeld alleen meewerken als er ‘kansrijke asielzoekers en statushouders’ worden gehuisvest in de gemeente.

Uit de analyse van de NOS blijkt dat ruim honderd gemeenten geen (concrete) plannen hebben ingeleverd die voldoen aan de eisen van de spreidingswet. In Overijssel gaat het om maar liefst veertien gemeenten, tegen elf gemeenten die wel opvangplekken aanbieden.

Dat betekent niet dat al deze gemeenten helemaal niets willen of niets hebben ingevuld, al zijn die er ook. Soms zijn er (grote) locaties gepland, maar pas vanaf 2027. Daarom tellen ze niet mee voor de spreidingswet en zijn deze plannen niet gemeld in het overzicht van de provincie. En in meerdere gevallen worden opvangplekken wel deels geopend, maar tellen ze daardoor niet mee.

Dat is bijvoorbeeld het geval in de Brabantse azc-locaties in de gemeenten Bergen op Zoom en Halderberge, waar komend jaar per 1 oktober 300 en 100 opvangplekken beschikbaar komen.

“Omdat deze opvangplekken niet volledig in de periode gerealiseerd zijn die vereist is om, conform de eisen uit de Spreidingswet, mee te tellen voor de totale provinciale asielopgave, zijn deze niet meegenomen in het totaaloverzicht”, staat in een voetnoot van het Brabantse plan.

In meerdere provinciale plannen zijn ook noodopvanglocaties meegeteld, terwijl dat eigenlijk niet de bedoeling is. De spreidingswet gaat uit van ‘duurzame’ opvanglocaties, die bij voorkeur zeker vijf jaar open kunnen blijven.

Ondanks al deze haken en ogen is ook de Drentse commissaris voor de Koning Klijnsma, die portefeuillehouder asiel is namens alle twaalf provincies, tevreden over de plannen die vandaag zijn ingediend bij Faber.

“In het hele land zien we dat gemeenten en provincies meer duurzame opvang realiseren”, zegt Klijnsma. “Bijna de helft van de provincies voldoet al aan de opgave, terwijl in de andere helft hard wordt gewerkt om in het komende jaar de volledige opgave te realiseren. Als alle gemeenten hun bijdrage leveren, hoeven er geen problemen in de opvang te zijn.”

De instantie die verantwoordelijk is voor de opvang van asielzoekers, het COA, reageert voorzichtig positief op de plannen. Wel is er voor zowel het COA als de provincies één belangrijke voorwaarde voor het oplossen van de opvangcrisis: dat de spreidingswet van kracht blijft. Klijnsma: “De wet doet precies wat die moet doen om de opgave eerlijk te verdelen. De aankondiging van het intrekken van de wet leidt tot onduidelijkheid.”