Op de Cello Biënnale wordt tien keer nieuwe muziek ten gehore gebracht. ‘Ik bedenk graag dingen die te moeilijk zijn voor mezelf’

Wilma Pistorius‘Tijdens een melodie, of zelfs tijdens één noot, kun je prachtig van kleur veranderen’

Wilma Pistorius (33) samengesteld ADA voor haar voormalige leraar, cellist Jeroen den Herder.

ADA Je kunt het in het Nederlands uitspreken als Áádaa. De titel verwijst naar het thema van de Biënnale van dit jaar: 10, vanwege de tiende editie. Pistorius: “Ik zag de 1 en de 0, de twee opties in binaire computertaal. Toen dacht ik aan Ada Lovelace, die in de 19e eeuw Eerst schreef een computeralgoritme. Lovelace was het enige legitieme kind van dichter Lord Byron, wat haar in verband brengt met romantische, achterhaalde poëzie. Maar haar computerwerk is een link naar de toekomst. Dat inspireerde mij tot componeren. ADA bestaat uit drie delen en is een reflectie op sterfelijkheid en het verstrijken van de tijd.”

De Zuid-Afrikaanse Pistorius was drie toen ze met haar ouders een paar maanden in Groot-Brittannië doorbracht. In Bath zag ze op straat een vrouw cello spelen. “Dat vond ik zo mooi, dat wilde ik ook. ‘Prima,’ zei mijn moeder, ‘als je vier bent.’ Ze dacht dat ik het zou vergeten, maar dat deed ik niet. Al snel maakte ik ook liedjes, soms op de cello maar ook op de piano en met zingen. Ik maakte mijn eigen radioprogramma’s op een bandrecorder. Vervolgens heb ik interviews afgenomen met ‘de componist’. Dat was ik.”

Pistorius woont sinds 2004 in Nederland. De cello is altijd een constante in haar leven gebleven. Ze studeerde tegelijkertijd cello in Rotterdam en compositie in Amsterdam. “Je hebt veel kleuropties op de cello. Tijdens een melodie, of zelfs tijdens één noot, kun je prachtig van kleur veranderen. Van zoet tot donker, rauw, heel direct. Die vrijheid is fascinerend, als speler en als componist. Door deze combinatie is er synergie ontstaan. Het geeft mij een heel tastbare, fysieke relatie met muziek. Bij het componeren kan ik mezelf gemakkelijk in de schoenen van muzikanten verplaatsen.”

“Als ik voor cello componeer, bedenk ik graag dingen die te moeilijk zijn voor mezelf.” Zelfs nu had ze die vrijheid. Haar nieuwe werk voor cello solo wordt in première gebracht door haar oud-docent Jeroen den Herder. “Hij speelt geweldig, en ook op een cello met een extra snaar, vijf. Dat geeft nog meer mogelijkheden.”

Lisa Lim‘De cello is vocaal: je kunt er alles mee doen tussen kreunen en schreeuwen’

Liza Lim (58) componeerde Een gehechte wereld voor cellist Nicolas Altstaedt en het Concertgebouworkest.

Een gehechte wereldeen ‘verbonden’ wereld. ‘Hechting, zoals een dokter dat doet. Gehecht heeft een etymologische relatie met boeddhist soetra’smanuscripten die boeddhistische kennis bevatten. Ik ben geïnteresseerd in de relatie tussen littekens, genezing en verlichting. Dat zoek ik in het stuk.” Lim betekent niet een specifiek type wonden. “Wonden zijn overal. Gewond zijn, geraakt worden door het leven, is voor iedereen een soort basisvoorwaarde. In Een gehechte wereld de cellist hecht fragmenten aan elkaar, maar transformeert ook zichzelf.”

Liza Lim is een Australische componiste van Chinese ouders. Eind jaren tachtig woonde ze voor haar studie korte tijd in Nederland; zij kreeg hier les van Ton de Leeuw. Haar muziek bevat regelmatig Aziatische rituele klanken, maar ook verwijzingen naar de Aboriginal-cultuur. “Ik speelde op jonge leeftijd piano en viool, zoals alle kinderen, maar toen ik elf was, begon componeren mij aan te spreken. Op de middelbare school werd ik aangetrokken door hedendaagse Europese muziek. Penderecki, Berio, Stockhausen. Ik werd omringd door muzikale mensen; Het feit dat ik kon experimenteren met artiesten en medemuzikanten maakte het componeren zo leuk. Het is altijd een groot deel van mijn proces geweest om heel specifiek voor een muzikant te schrijven. Nu Nicolas Altstaedt, een geweldige muzikant met een zeer uitbundige geest. In zekere zin is het een portret van aspecten van hem en zijn speelstijl.”

“De cello is een van mijn favoriete instrumenten. Het is die sonoriteit en die lichamelijkheid. Het ongelooflijke expressieve bereik. Door grungy vervormd tot lyrisch betoverend. En de cello is vocaal: je kunt er alles mee doen, tussen kreunen en schreeuwen. Die lichamelijkheid maakt de cello zeer geschikt Een gehechte wereld.”

Dat er evenveel werken van vrouwen als mannen in première gaan, past binnen een recent patroon, ziet Lim. “Eind jaren zeventig was ik zeker een van de weinige meisjes die wilde componeren, maar ik ervoer geen enkele barrière. Er waren enkele rolmodellen. Maar ik merk nu een echte versnelling in de emancipatie. Tot vijf jaar geleden was ik altijd de enige vrouw in een concertprogramma of festival. Pas nu sta ik steeds vaker in een programma met andere vrouwelijke componisten.”

Om te delen





E-mail de redacteur