Paul Witteman en Floris Kortie over 10 jaar Podium Klassiek: ‘Mijn eerste gedachte was: heb ik de verkeerde keuze gemaakt om dit programma te doen?’
Op tafel liggen drie maandagkranten netjes geordend, in de voorkamer speelt de radio ‘de hele dag klassieke muziek’ en op de vleugel getuigt een foto van Paul Wittemans (78) eerste stappen in de muziekjournalistiek. De afbeelding toont hem als 22-jarige beginner in 1969 met een groep collega’s rond het hotelbed van popster John Lennon en zijn vrouw Yoko Ono, die een week lang een ‘bed-in’ hielden in het Amsterdamse Hilton. hun huwelijksreis als protest tegen de oorlog in Vietnam.
Een inmiddels legendarische gebeurtenis, aldus Joop Lücker, hoofdredacteur van de katholieke krant De tijd er dan anders over. ‘Stuur die studentenverslaggever Witteman van de stadsredactie langs om een paar regels te maken voor morgen,’ blafte hij.
De oud-presentator pakt de foto op en wijst naar zichzelf. “We stonden allemaal in de gang. Zo nu en dan mocht een groepje journalisten naar binnen. Iedereen mocht een vraag stellen en moest daarna weg. Ik vroeg Lennon of hij van klassieke muziek hield. Ja, uit Stockhausen. Wat mij betreft een primeur, dus fietste ik opgewonden terug naar de krant. Met enkele andere citaten antwoordde Lennon steevast: “Geef vrede een kans‘ op onzinnige vragen – ik vulde snel een A4-tje. Dit nieuws was van grotere omvang dan de opening van een buurthuis, juichte ik binnen. Maar de hoofdredacteur oordeelde anders: “Driekwart eruit.” Ten slotte werd mijn claim op roem achtergelaten met een fotobijschrift. Dagelijkse krant De tijd wist weinig over de tijdgeest, inclusief The Beatles.”
Grote liefdes
Wittemans twee grote liefdes – muziek en journalistiek – bleven daarna nog lange tijd twee gescheiden werelden. Hij hield van de eerste op papier en de tweede op televisie. Tot ze elkaar tien jaar geleden omhelsden in een tv-programma Podium Witteman. Het bood een kijkje in de klassieke wereld, met een goede antenne voor artiesten die er een unieke en bredere draai aan gaven: huisband Fuse, sidekick Floris Kortie en jazzpianist en voormalig cabaretier Mike Boddé belichaamden die stroming.
De kijkcijfers van de publieke omroep hadden het er aanvankelijk moeilijk mee. Want muziek op televisie is traditioneel een zap-away-moment. Maar zie: het programma wist zich op zondagavond om zes uur, tegenover Studio Sport, staande te houden, ook na het vertrek van presentator Witteman zo’n tweeënhalf jaar geleden. Dus vier het Podiumklassiekerzoals het nu tegen alle verwachtingen in heet, bestaat deze week tien jaar. Een bijzondere prestatie in de immer grillige televisiewereld. ‘Het geheim’, zegt hij, ‘is denk ik dat het programma al tien jaar achter de schermen wordt gemaakt door vrijwel dezelfde enthousiaste groep redacteuren, samenstellers, regisseurs, cameramannen en geluidstechnici.’
De deurbel gaat en Witteman legt de Lennon-foto terug op de vleugel, naast het kleine bronzen beeldje van zijn grootste muzikale held: de 18e-eeuwse Duitse componist Johann Sebastian Bach. Hij loopt de gang in om zijn opvolger presentator Floris Kortie (38) binnen te laten. Het eerste seizoen na het vertrek van Witteman kende Kortie de ervaren medepresentator Dieuwertje Blok naast zich, maar de afgelopen anderhalf jaar is hij het gezicht van Podiumklassieker.
Beiden stonden aan de wieg van het programma. Voor Witteman was het de bekroning van een lange carrière die vooral de nieuwsjournalistiek omvatte. Kortie begon eind twintig Podium Witteman zijn tv-carrière na zijn studie kunstgeschiedenis en het voorzitterschap van Entrée, de jongerenvereniging van het Concertgebouw en Concertgebouworkest.
Muzikaal referentiepunt
Ook hun muzikale referentiepunt verschilt. Wittemans moeder was pianoleraar en zus van componist Hendrik Andriessen, die door zijn zoon Louis in roem zou worden overtroffen. De Duitse musicalkunstenaar Johann Sebastian Bach werd aanbeden in de familie Witteman. “Vanaf mijn geboorte in 1946 tot nu toe denk ik dat ik Bach elke dag heb gehoord. Bijna alles is verweven met zijn aantekeningen. In mijn ogen is hij de bron waaruit alles is ontstaan.”
Kortie’s vader was econoom, maar vond na verloop van tijd een nieuwe roeping in de muziek: hij liet zich omscholen tot dirigent en leert nu mensen vrijuit te zingen als stembevrijder. “Mijn eerste muzikale herinnering betreft een cassette die ik van mijn vader kreeg. Naast Michael Jackson en Billy Joel waren er ook Beethoven te zien. In zijn stukken hoor ik mijn eigen emoties, dan voel ik ze knetteren in mijn hoofd en lichaam. Maar zet Bach niet op de eerste plaats, daar moet je hier in huize Witteman voorzichtig mee zijn.”
hardcore klassieker
Ze kunnen het niet laten om de uitzending van de vorige avond nog eens terug te kijken. Witteman kijkt altijd mee. “Het programma blijft een anker tijdens de week.” Voordat de evaluatie begint, wijst hij fronsend naar de recorder. “Is de band al aan het lopen?”
Een beetje meer hardcore klassiek had gisteren niet misstaan, zijn beiden het erover eens. “Huisband Fuse deed Thelonious Monk”, grijnst Kortie. “En daar moet je Paul natuurlijk niet mee benaderen.” Witteman-objecten. Hij loopt naar de vleugel en speelt de eerste noten van Monk’s nummer ‘Eronel’. “In mijn jeugd, toen de hoop op een muzikale carrière nog leefde, zat ik uren achter de piano te fantaseren dat ik Thelonious Monk was”, zegt hij.
Mijn meest gênante moment was toen de redactie al snel besloot mij duidelijk te maken dat we niet alleen met klassieke muziek bezig waren.
Zijn televisiedebuut in Podium Witteman tien jaar geleden wordt Kortie nog duidelijk herinnerd. “Ik begon met een sectie, als een soort klassieke trendwatcher. Natuurlijk had de nervositeit mij in zijn greep. Ik stempelde de tekst in mijn hoofd. In de middag hebben we het nog een paar keer gerepeteerd met Paul op de grond. Vlak voordat we live gingen kreeg ik nog een bemoedigend schouderklopje. ‘Ik zou het leuk vinden’, zei Paul, ‘als je me iets wilt vertellen dat ik nog niet weet.’ Toen sloeg de paniek echt toe.”
“Vertel me eens iets wat ik nog niet weet: een goede journalistieke basishouding”, glimlacht Witteman. “Mijn meest gênante moment was toen de redactie al snel besloot mij duidelijk te maken dat we niet alleen met klassieke muziek bezig waren. Over een onderwerp over de connectie tussen operette en Duitse schlagers zat zangeres Dennie Christian in een van de eerste uitzendingen aan tafel. Hij startte de polonaise op zijn hit ‘Rosamunde’. En ik moest meelopen en zingen.”
Kortie: “Je hebt dapper gevochten.”
Witteman: “Mijn eerste gedachte was: heb ik de verkeerde keuze gemaakt om dit programma te doen? Naderhand heb ik aan de hoofdredacteur gevraagd of dit een gewoonte zou worden.”
Hoewel Kortie ook aan de wieg van het programma stond en het dus tot in de puntjes kende, was het na het vertrek van Witteman toch even wennen om van sidekick naar ankerpunt te groeien.
Ik wilde natuurlijk niet dat het op mijn geweten zou drukken dat het kaartenhuis na zijn vertrek meteen zou instorten
“Ik was degene die iedere week met veel enthousiasme kwam om Paul te overtuigen van iets moois of opvallends in de muziekwereld. Als interviewer ben ik nu ontvanger. Dat vraagt om een rustigere energie. Om een volleybalmetafoor te gebruiken: ik ben niet langer een explosieve buitenaanvaller met de harde smash, maar de spelmaker. In een acht minuten durend gesprek met een muzikant moet ik op zoek naar de kern en diepgang zonder de nietsvermoedende kijker te verliezen. Bovendien wil ik dat er iets tevoorschijn komt, ongeacht het script dat voor me ligt. Wat het verschil maakt, is dat Paul en ik van een totaal andere generatie en achtergrond zijn, waardoor we niet voortdurend met elkaar worden vergeleken. Ik wilde natuurlijk niet dat het op mijn geweten zou drukken dat het kaartenhuis na zijn vertrek meteen zou instorten.”
Witteman: “Voor mij was het begin ook even wennen. Ik moest leren dat ik ergens mijn bewondering voor mocht uiten.”
Kortie: “Je kracht is van oudsher dat je als journalist een politicus of CEO van Shell niet liet ontsnappen. Een dergelijk ‘kruisverhoor’ werkt minder goed bij een violist, die dan moet optreden. Al kunnen lastige vragen ervoor zorgen dat je iemand serieus neemt.”
Witteman: “Zonder kritisch oog wordt het een zoutloos schouwspel.”
Kortie: “Helemaal waar. Maar in de Young Heroes-sectie hadden we soms talenten van twaalf die piano en dwarsfluit speelden. En dan zou je enigszins venijnig kunnen vragen: wat als je moest kiezen tussen die twee instrumenten?”
Witteman: “Deze kinderen komen er over het algemeen vlot uit. Volwassenen hebben het hier veel moeilijker mee. Maar uiteindelijk ging het voor mij altijd om schoonheid en betekenis, want muziek ademt. Wie zonder leeft, krijgt te weinig zuurstof. Ik heb een manier gevonden om mijn twee grote liefdes, muziek en journalistiek, met elkaar te verbinden. Rijdend naar de studio dacht ik vaak: wie ben ik dat ik dit kan?”
Kortie: “Maakt muziek je eigenlijk sentimenteler naarmate je ouder wordt?”
Witteman: “Hahaha, ik zie je al aandachtig kijken. Nee, de emotie is er altijd geweest, sinds de eerste traan bij Rachmaninoff toen ik acht was Tweede pianoconcert. De publieke opinie beschouwt mij als nuchter en rationeel, maar vrienden weten dat ik een emotioneel persoon ben.”
