Rijksmonumenten bedreigd door verval. ‘Eigenaar heeft nooit officieel een berisping gekregen’

‘GEVAAR VOOR INVAL!! NIET BINNEN”, staat op een waarschuwingsbord aan de rand van Sluis. Het hangt aan wat ooit een monumentale toegangspoort was. De entree en het gebied daarachter zijn begroeid met bomen en struiken. “Hierachter ligt Het Hoompje”, zegt Arjen Drijgers, voorzitter van de afdeling Zeeland van erfgoedvereniging Heemschut.

Het villacomplex met torentje en kapel, gebouwd in 1909, was een klooster voor de zusters Franciscanessen. Tot 1986 werd het ook gebruikt als internaat voor kinderen met een handicap. Toen kwam het leeg te staan. Zesentwintig jaar geleden werd het complex geregistreerd als rijksmonument onder nummer 509259.

Inmiddels wordt Het Hoompje in erfgoedkringen beschouwd als een schoolvoorbeeld van een rijksmonument dat, ondanks of misschien wel vanwege zijn bijzondere status, door de eigenaar jarenlang zodanig is verwaarloosd dat het in verval is geraakt. De eigenaar is in dit geval een BV, onderdeel van het beursgenoteerde Bever Holding, die het complex in 1992 kocht. Daarachter schuilt vastgoedbelegger Ronnie van de Putte, die in Nederland en België zoveel monumentale panden heeft verwaarloosd dat hij heeft de bijnaam ‘de sloppenwijkkoning’ gekregen.

Via een olifantenpad verderop is het mogelijk om het terrein van Het Hoompje te betreden. “Ik wacht hier wel even”, zegt Drijgers. Er hangt daar geen bordje ‘Verboden toegang’, maar zijn afdeling Heemschut maakte in juli 2021 melding van opzettelijke en stelselmatige verwaarlozing. “Daarom denk ik dat het beter is dat ik het terrein niet betreed.”

De muren van het complex staan ​​nog overeind, maar alle deuren en ramen zijn verdwenen. Overal is graffiti, zowel buiten als binnen. Het trappenhuis is deels verdwenen, evenals een stuk vloer van de bovenste verdieping. Er zit een groot gat in het dak. Klimop overwoekert de achterkant van de kapel met dikke, kale wortels.

Verwaarlozen

Het Hoompje is geen uniek geval, blijkt uit gegevens van de Rijksinspectie Informatie en Erfgoed. In de onlangs gepresenteerde tweejaarlijkse Monitor Monumenten en Archeologie staan ​​volgens gemeenten 93 rijksmonumenten ‘ernstig verwaarloosd’. Dat zijn er vijf meer dan twee jaar geleden.

Leonard de Wit, die zich al jaren bezighoudt met de kwestie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), is aanvankelijk geneigd het probleem te relativeren – ‘we hebben in totaal ruim 61.000 rijksmonumenten in Nederland’ – maar toch zegt dat hij veel tijd doorbrengt in verwaarloosde rijksmonumenten. “Verwaarlozing ontstaat onder meer doordat een boer die stopt met zijn bedrijf geen zin heeft om zijn monumentale schuur te onderhouden. Of omdat een parochie geen geld heeft voor het onderhoud van een kerk. Met die mensen probeer je door te praten een oplossing te vinden.” Maar er zijn volgens De Wit ook eigenaren die een monument bewust verwaarlozen, bijvoorbeeld omdat ze het pand willen laten slopen om er een ander, rendabel project neer te zetten.

De eigenaar van Het Hoompje behoort tot die categorie, zeggen Drijgers en De Wit afzonderlijk. Dergelijke eigenaren hebben vaak diepe zakken en kunnen er dus juridisch alles aan doen om niet aan hun verplichtingen te voldoen, is hun gezamenlijke conclusie. Bever Holding zelf zegt desgevraagd dat er geen woordvoerder bereikbaar is voor commentaar.

Volgens de Erfgoedwet hebben eigenaren van een rijksmonument een onderhoudsplicht. De Wit: “Dat is geen vereiste voor een uitgebreide restauratie, maar het begint wel met het wind- en waterdicht maken.” Sinds de Monumentenwet uit 1988 hebben gemeenten de taak ervoor te zorgen dat eigenaren hun rijksmonumenten goed onderhouden. Er is ook een probleem: veel gemeenten hebben niet genoeg mensen, kennis en geld, zeker niet voor langdurige juridische procedures.

Handhavingsmaatregelen

“Een paar jaar geleden wilden Sluis-ambtenaren met een dwangsom de eigenaar van Het Hoompje dwingen het gebouw niet langer te verwaarlozen”, zegt Drijgers. “Maar uiteindelijk heeft de gemeente het laten aflopen en nooit officieel gehandhaafd.” Het dossier rondom Het Hoompje loopt al langer, geeft een woordvoerder van de gemeente Sluis in een reactie toe. “Dit rijksmonument wordt al tientallen jaren verwaarloosd door de eigenaar. Wij hebben eerder handhavend opgetreden tegen de eigenaar. Maar dit leidde niet tot het gewenste resultaat.”

In een perfecte wereld zorgen de provincies ervoor dat gemeenten hun taken als toezichthouder en handhaver goed uitvoeren. Maar ook dat gebeurt te weinig, constateert de Inspectie Rijksinformatie en Erfgoed.

De rechterlijke macht kan in beginsel ook optreden tegen verwaarlozing van een rijksmonument, omdat dit geldt als een economisch delict. “Daarom hebben we drie jaar geleden aangifte gedaan over Het Hoompje”, zegt Drijgers. “Echter oordeelde de rechtbank in Den Bosch begin dit jaar dat strafrechtelijke vervolging niet op zijn plaats is, omdat de eigenaar nooit officieel een berisping heeft gekregen van Sluis.”

Vijf jaar na Kamervragen over de uitvoering van erfgoedtaken is het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dit jaar met hulp van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een programma gestart om het toezicht en de handhaving bij gemeenten en provincies te verbeteren.

Toch stelt de gemeente Sluis nu dat de staat van Het Hoompje zo slecht is dat het geen zin meer heeft om het te behouden. De gemeente heeft daarom verzocht om het complex te verwijderen als rijksmonument. De Wit: “Ik heb tegen de gemeente gezegd dat het verzoek, na jarenlang zelf geen actie te hebben ondernomen, niet erg beleefd is.”

Drijgers heeft nog steeds goede hoop. “Uit onderzoek van twee jaar geleden bleek dat natuurbehoud nog steeds mogelijk is. Als Het Hoompje niet als monument in stand wordt gehouden, blijft er een ruïne over die alleen maar interessant is stedelijke ontdekkingsreizigers.”

Om te delen





E-mail de redacteur