Staat het recht op abortus in Nederland onder druk?

Misschien heb je het in Amerika al zien gebeuren, maar nu is ook in Nederland discussie ontstaan over het recht op abortus. In de politiek leidt dit tot spanningen, met meerdere ingediende moties en debatten. Of de ontwikkelingen in Amerika hier invloed op hebben, is niet zeker, maar na een aantal ingediende moties in de Tweede Kamer, is er ophef ontstaan.

In Nederland is het recht op abortus geregeld in de Wet Afbreking Zwangerschap (Wafz), die sinds 1984 van kracht is. Abortus is toegestaan tot 24 weken, en er is op dit moment geen bedenktijd meer. Maar staan deze rechten nu echt onder druk?

Vijf dagen bedenktijd?

Sinds 1 januari 2023 is de verplichte bedenktijd van vijf dagen voor abortus in Nederland afgeschaft. Nu kunnen vrouwen die nog twijfelen, in overleg met hun arts bepalen hoeveel tijd ze nodig hebben om tot een goede beslissing te komen. Dit kan één dag tot mogelijk tien dagen zijn, afhankelijk van de situatie.

Bij een aantal partijen in de Tweede Kamer zijn er zorgen over het feit of de afschaffing van de verplichte bedenktijd er wellicht voor heeft gezorgd dat het aantal abortussen is gestegen. Nu is er door de SGP, samen met de ChristenUnie, een motie ingediend om het kabinet op te roepen te onderzoeken of dit heeft geleid tot een stijging van de abortussen. Deze motie is aangenomen met steun van PVV, NSC, CDA, FVD en DENK. Volgens SGP-Kamerlid Diederik van Dijk is het hoog tijd om het debat over abortus ‘echt’ te heropenen. „Niemand wordt erin geschaad om dat te onderzoeken”, zei het Kamerlid.

De motie heeft geen directe invloed op het beperken van het recht op abortus, maar Rutgers, kenniscentrum voor seksualiteit, zegt de motie wel heel schadelijk te vinden, en vindt de argumenten onterecht: „Deze bedenktijd is na decennia zorgvuldig en goed geïnformeerd debat afgeschaft. De evaluaties van de Wet Afbreking Zwangerschap lieten zien dat deze bedenktijd niets toevoegt aan de zorgvuldigheid waarmee vrouwen kiezen voor abortus. Vrouwen maken die keuze weloverwogen en vaak al voordat ze überhaupt naar de abortuskliniek gaan”, staat op de site van Rutgers.

Ook zegt staatssecretaris Karremans (staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport) dat er geen verband is tussen de afschaffing van de bedenktijd en de stijging van het aantal abortussen. „De stijging van het aantal zwangerschapsafbrekingen is al sinds 2022 gaande, voordat de bedenktijd verdween”, zei hij onlangs in de Tweede Kamer. „Ook in andere landen stijgt het aantal abortussen.”

Onderzoek naar de redenen van een abortus

De SGP heeft nog een ander voorstel gedaan, namelijk het ‘registreren’ van de redenen en motieven voor een abortus. Ook de BBB was het met dit voorstel eens. Zo willen de partijen dat abortusklinieken een anoniem register bijhouden waarin de ‘factoren en motieven’ voor het kiezen van een abortus worden vastgelegd. Deze motie is met een meerderheid verworpen.

Op dit moment wordt zo’n registratie van motieven dan ook niet bijgehouden. De redenen voor een abortus worden niet standaard vastgelegd voor onderzoek en zijn niet toegankelijk. De motie van SGP kon op veel kritiek rekenen. Staatssecretaris Vincent Karremans gaf een harde waarschuwing na het horen van het voorstel: onder zijn politieke verantwoordelijkheid gaat zo’n register er wat hem betreft niet komen. „Het is stigmatiserend voor vrouwen”, aldus Karremans.

Ook andere Kamerleden vonden het voorstel onacceptabel. D66-Kamerlid Wieke Paulusma: „Alsof het een afhaalbalie is, terwijl de praktijk in Nederland heel zorgvuldig is.” Net als D66, was ook de VVD-fractie niet van de motie gediend: „Vrouwen kunnen slachtoffer zijn van verkrachting, alleen al daarom is vragen om registratie hardvochtig.”

Abortussen voorkomen

Naast de motie van het onderzoek naar de afgeschafte bedenktijd, kon ook een andere aangenomen SGP-motie rekenen op steun van SP, DENK, NSC, CU, CDA, BBB, FvD en PVV. Deze motie vraagt de regering welke extra maatregelen er genomen kunnen worden om onbedoelde zwangerschappen te voorkomen en wat de opties zijn voor meer hulp aan onbedoeld zwangere vrouwen.

Ook NSC diende een motie in om alle ‘mogelijke oorzaken en factoren’ in beeld te brengen. Deze motie kreeg net één stem te weinig. NSC vroeg het kabinet om een vervroegde evaluatie van de huidige abortuswetgeving te vragen. Elke vijf jaar evalueren wetenschappers of de abortuspraktijk in Nederland nog steeds in balans is. Maar 2027 vond NSC te lang duren.

Over deze moties was minder ophef, maar het is duidelijk dat vooral de SGP de discussie over abortussen wil aanwakkeren, voornamelijk vanwege de toenemende cijfers als het gaat om abortussen. Het aantal abortussen in Nederland is inderdaad gestegen. In 2023 werden er 39.332 abortussen uitgevoerd, een stijging van tien procent ten opzichte van 2022. Dit is een aanzienlijke toename vergeleken met cijfers van rond de 31.000 per jaar tussen 2011 en 2021. Volgens de partijen die voor de moties over de bedenktijd over abortus en de registratie van motieven stemden, kan ‘bestaand wetenschappelijk onderzoek de stijging niet afdoende verklaren’.

Wat zijn de bezwaren rond abortus nu?

Huisartsen hebben grote bezwaren tegen verder onderzoek naar de stijging van het aantal abortussen. Het Nederlands Genootschap van Huisartsen zegt in een brief aan de Tweede Kamer bang te zijn dat het vragen naar beweegredenen van vrouwen geen positieve invloed kan hebben. „Het kan het bestaande recht op abortus ondermijnen”, aldus de huisartsen.

Kenniscentrum Rutgers uit forse kritiek op de laatste moties die over abortus zijn ingediend. „Ze zijn het begin van een glijdende schaal: in andere landen – van Polen tot de Verenigde Staten – zien we dat het begint met kleine stapjes, die telkens verder en verder gaan, tot het moment dat we stap voor stap de autonomie van vrouwen hebben beperkt en de toegang tot abortuszorg de nek om hebben gedraaid.” Ook mensenrechtenorganisatie Amnesty zegt dat er ook in Nederland nog veel kan worden gedaan aan het ‘decriminaliseren’ van abortus. „Amnesty pleit er voor dat abortus uit het Wetboek van strafrecht haalt. Het gaat bij abortus niet om strafrecht maar om gezondheidszorg.”

Hoewel de intrekking van Roe v. Wade in de Verenigde Staten zorgen heeft gewekt in Europese landen, waaronder Nederland, zijn er ook ontwikkelingen die het afbreken van een zwangerschap juist makkelijker hebben gemaakt. Zo werd op 1 januari 2025 de abortuspil beschikbaar bij voorschrijving door huisartsen. Voorheen was deze medicatie alleen verkrijgbaar in abortusklinieken en ziekenhuizen. Dus een echt kantelpunt voor oprechte zorgen over het recht op abortus in Nederland, is er nog niet.

Stappen WhatsApp-gebruikers massaal over naar apps als Signal?

Waardering voor Dick Schoof groeit nadat hij van zich afbijt in de coalitie

Reacties