Een Iraakse professor die een groep studenten leidt tijdens een wandeltocht door het historische centrum van Bagdad, nodigt hen uit om te stoppen en een eeuwenoude stenen muur te bewonderen die is gebouwd om de stad te beschermen tegen Mongoolse indringers.
Een dergelijke rondreis zou in de Iraakse hoofdstad gedurende een groot deel van de afgelopen decennia ondenkbaar zijn geweest vanwege de opeenvolgende oorlogen van het land, waarbij Bagdad vanuit de lucht werd bestormd, het doelwit was van zelfmoordterroristen en werd getroffen door autobomaanslagen.
“Verschillende kaliefen hebben eraan gewerkt”, vertelde reisleider en professor Muaffaq al-Tai, 83, aan de groep terwijl ze onder een indrukwekkende bakstenen koepel door liepen, met smartphones en camera’s in de hand.
Terwijl hij een hittegolf in de herfst trotseerde, vond een van de reisorganisatoren, Abdullah Imad, het leuk om te kunnen helpen een dieper inzicht te krijgen in de geschiedenis van zijn geboortestad.
“Vroeger waren er beveiligingsevenementen… de belangstelling was beperkt, bijna onbestaande”, zegt architectuurstudent Imad, 23.
“Nu de belangstelling groeit… De stabiliteit is geleidelijk teruggekeerd in Bagdad”, vertelde hij aan AFP.
“We willen het publiek laten zien wat Bagdad te bieden heeft op het gebied van islamitische architectuur, de waarde en identiteit ervan.”
Bagdad, gesticht in 762 na Christus door Abbasidische kalief Abu Jaafar al-Mansur langs de rivier de Tigris, is lange tijd een belangrijk knooppunt geweest in de Arabische en islamitische samenleving.
In de 20e eeuw bloeide het als een moderne Arabische stad met topuniversiteiten, een levendige culturele scene en uitstekende gezondheidszorg.
Decennia van oorlog en onderdrukking vanaf het eind van de jaren zeventig, waaronder sektarisch geweld na de door de VS geleide invasie van 2003 en de opkomst van de ISIS-groep in 2014, leidden echter tot een aanzienlijke achteruitgang.
‘Plaatsen die een bezoek waard zijn’
Sinds de nederlaag van ISIS in 2017 is er een fragiele stabiliteit ontstaan die een grotere focus op de infrastructuur en het culturele toneel van Bagdad mogelijk heeft gemaakt.
Ongeveer dertig studenten en amateurfotografen slenterden door de binnenstad en passeerden een 800 jaar oud Abbasidenpaleis met een binnenplaats versierd met bakstenen gevels, bogen en arabeske reliëfs.
Ze bezochten ook Bab al-Wastani, of de Centrale Poort, gebouwd rond de 12e eeuw, met kantelen en geflankeerd door dikke muren.
Fatima al-Moqdad, een 28-jarige architect, zei dat de hernieuwde belangstelling voor het Iraakse erfgoed “een bron van hoop is op een positieve verandering in onze identiteit, en ons erfgoed en het behoud ervan”.
“Als jonge mensen op internet surfen, zien ze hoe andere landen voor hun erfgoed zorgen. Ze willen en verdienen hetzelfde”, voegde ze eraan toe.
“Om toerist te zijn, hoef je niet per se naar het buitenland.”
In Bagdad, waar negen miljoen mensen wonen, strijden tuk-tuks, motorfietsen en gele taxi’s om ruimte, terwijl dragers karren vol goederen voortduwen.
Ze banen zich een weg door de visstalletjes, zonnebrillenverkopers en namaak-sneakerkraampjes die de trottoirs van het historische centrum hebben overgenomen.
Op de oostelijke oever van de Tigris staan brutalistische gebouwen uit de jaren zestig naast uitgebreide gevels uit de jaren twintig, versierd met bloemrijke lijstwerk en doorhangende smeedijzeren balkons.
In het historische centrum staan zo’n 2.400 gebouwen geregistreerd, maar volgens de gemeente is zo’n 15 procent verwoest of verbouwd.
Veel van de eigendommen behoorden ooit toe aan Joodse families of andere Irakezen die waren verdreven tijdens een van de vele omwentelingen in het land.
De emigratiegolven resulteerden ook in een braindrain, waardoor Irak zijn expertise op het gebied van architectonische restauratie ontnam.
Restauratie aandrijving
De gemeente heeft, in samenwerking met een vereniging van particuliere banken, twee grote restauratieprojecten op zich genomen, waaronder de Al-Mutanabi-straat, beroemd om zijn vele boekwinkels.
Ze herstellen ook een andere straat waar de oude Serail, de regeringszetel van het Ottomaanse Rijk, is gevestigd.
De restauratie bestond voornamelijk uit het opnieuw bestraten van trottoirs, het vernieuwen van de verlichting en het opruimen van gevels.
Mohammed al-Soufi, een architect die toezicht hield op de restauratie, merkte de “esthetische waarde van de bakstenen gebouwen” op, daterend uit de 19e eeuw en de jaren twintig en dertig.
Een van de vele uitdagingen bij het herstel van het gebied is de moeilijkheid om toestemming te krijgen van de oorspronkelijke eigenaren, van wie velen niet langer in Irak wonen, en een gebrek aan financiering.
Het volgende aandachtspunt van de gemeente Bagdad zal de Al-Rashidstraat zijn, ingehuldigd in 1916.
“Het is de ziel van het oude Bagdad, zijn identiteit”, zegt Mohammed al-Rubaye, hoofd communicatie van de gemeente.
Maar de eens zo vitale slagader herbergt nu voornamelijk magazijnen, industriële machines en motorolieopslagplaatsen. De autoriteiten zijn van plan deze activiteiten naar de buitenwijken te verplaatsen.
“We vertellen mensen niet dat ze moeten vertrekken. We zeggen dat ze moeten blijven, maar laten we de groothandelsmagazijnen veranderen in winkels, cafés, bioscopen en culturele en erfgoedsites”, zei Rubaye.
