Theatermaker Anoek Nuyens onderzocht klimaattoespraken: ‘Al vijftig jaar luiden er noodklokken’

“Vanochtend op de fiets dacht ik: dit wordt natuurlijk een gesprek over hoe theatermakers elkaar na de verkiezingsuitslag proberen vast te houden”, zegt regisseur Erik Whien. “In de koude wind.” In het café van het Amsterdamse theater Frascati zit hij op 7 november met schrijver en theatermaker Anoek Nuyens om te praten over de nieuwe voorstelling van Bureau Verzicht, het theatergezelschap waarvan zij beiden deel uitmaken. Ze begonnen de montageweek twee dagen eerder. In de grote zaal wordt het geluid getest; Zo nu en dan klinkt in het café het refrein van ‘Let it be’.

“Gisteren hebben we hier de allereerste walk-through gedaan”, vertelt Whien. “De teksten gaan allemaal over het nu. Terwijl de voorstelling begint in de jaren zeventig, met Joop den Uyl. Hij heeft het al over… hoe noemt hij dat?’ Nuyens neemt de betreffende tekst over. Ze wijst op de woorden waar Whien naar op zoek is, uitgesproken in 1971 door de latere premier tijdens een bijeenkomst in de Tweede Kamer: ‘De samenleving lijkt momenteel meer een verzameling slecht gecoördineerde, uit de hand gelopen ontwikkelingen dan een doelbewust bestuurde gemeenschap. .”

“Dat is het bitterzoete deel van dit hele project”, zegt Whien op donderdagochtend 7 november, anderhalve dag nadat de Amerikaanse verkiezingsavond resulteerde in een nieuwe overwinning voor Donald Trump. “Dus de noodklokken rinkelen al vijftig jaar.” Nuyens vult aan: “Dat klinkt misschien hopeloos, maar tegelijkertijd word ik ook geïnspireerd door de mensen die op een oprechte, liefdevolle, soms manische manier al vijftig jaar de wereld een beetje beter proberen te maken.”

Klimaattoespraken

Na het succes van De Shell-zaak, over de klimaatrechtszaak die milieudefensie tegen Shell heeft aangespannen, wagen de theatermakers zich nu aan een voorstelling over klimaattoespraken, gespeeld door Hannah Hoekstra. Voor Beste allemaal Nuyens verdiepte zich in de vele bestaande klimaattoespraken van politieke leiders, wetenschappers, activisten en kinderen. Al bijna een halve eeuw uiten zij op verschillende podia hun zorgen over de veranderende omgeving. Hierdoor wordt de voorstelling een reis door de tijd, met de toespraak van Den Uyl als uitgangspunt. De Club van Rome (een internationale groep ondernemers en wetenschappers die zich zorgen maken over de toekomst van de wereld) publiceerde in 1972 haar rapport ‘Grenzen aan de Groei’. In deze brief waarschuwde de club voor de negatieve gevolgen van toenemende bevolkingsgroei, consumptie en vervuiling. op de economie en het milieu. Plotseling was er brede aandacht voor klimaatverandering.

De eerste toespraken die volgden waren optimistisch van aard, zegt Nuyens. Alsof er een diagnose was gesteld die behandeld kon worden. Zowel van links als van rechts volgden ‘Idealistische, visionaire toespraken over een nieuwe wereldorde’, gehouden door diverse figuren: naast Den Uyl maakten ook de Amerikaanse president Jimmy Carter, de Britse premier Margaret Thatcher en koningin Beatrix zich zorgen over het klimaat . In 1992 organiseerden de Verenigde Naties in Rio de Janeiro een conferentie over dit thema, als teken dat de internationale gemeenschap zich serieus wilde inspannen om de gesignaleerde problemen aan te pakken.

“Bedrijven begonnen toen pas echt te beseffen wat de gevolgen zouden zijn”, zegt Nuyens: “Meer controle vanuit de overheid. Dat was zo’n beangstigend ‘communistisch’ idee, vooral voor Amerikanen, dat het hen volledig stoorde.” Onder leiding van politici als de Amerikaanse president Bill Clinton en de Britse premier Tony Blair werd een andere, meer verteerbare koers gevolgd: die van groene groei. “Uiteindelijk zakte de zaak een beetje in, vooral met… [de Amerikaanse president] George W. Bush die zich concentreerde op de oorlog tegen terreur. En dan zullen er vanaf 2012 klimaatrechtszaken volgen, en de vaak wanhopige toespraken van heel veel kinderen.”

Rouwproces

In de reeks toespraken ziet Nuyens verschillende fases van een rouwproces. Ontkenning. Woede. Onderhandelen. Wanhoop. Dat is logisch, denkt Nuyens: “We beseffen langzaamaan dat we afscheid moeten nemen van de wereld zoals we die kennen.” Maar de aankondigende tekst bij de voorstelling vraagt ​​ook wat er na deze fase van wanhoop komt. En: “Kan het keerpunt in de som van de toespraken liggen?”

Hebben de makers daar donderdag al een antwoord op gevonden? Nuyens en Whien kijken elkaar kort aan. “Eerlijk gezegd”, zegt Whien, “hebben we nog geen einde aan de show. Wij willen er geen strik omheen doen. Dat is ook waar de rol van de kunstenaar om de hoek komt kijken: wat is onze taak in deze kluwen?”

De klimaatcrisis werd lange tijd aan wetenschappers overgelaten, zegt Nuyens, “en dat vonden wij ook leuk – dat we ons op andere dingen konden richten. Maar ik denk dat kunstenaars, samen met sociale wetenschappers, nu steeds meer een plek aan tafel opeisen. En als het om kunstenaars gaat, gaat het altijd meer om emoties.”

Met hun voorstelling willen Nuyens en Whien het publiek de ruimte geven om te pauzeren, luisteren en voelen. “Maar goed”, zegt Wien, “dan blijven we toch met de vraag zitten: waarvoor goodiebag ga je met ons mee?”

Onverwachte bondgenoten

In hoop Beste allemaal schuilt vooral in het besef dat je onverwachte bondgenoten hebt, denken de makers, zowel in het heden als in het verleden. “Als je het gevoel hebt dat je alleen staat met een gigantisch probleem, word je moedeloos”, zegt Nuyens. “Dat is ook het geval bij de herverkiezing van Trump. Maar je kunt ook om je heen kijken en denken: hé, we zijn met meer. Zo hebben wij elkaar gevonden in ons bedrijf.”

In deze nieuwe voorstelling schetst Bureau Verzicht “niet alleen doemscenario’s voor de toekomst”. Nuyens: “Ook wij lopen heel voorzichtig terug – niet vanuit een vals nostalgisch gevoel dat vroeger alles beter was, maar vanuit het gevoel dat we in een rij staan ​​van mensen die vijftig jaar hard hebben gewerkt. En dat de verbinding met die mensen je strijdlustig maakt.”

Nog geen week na het interview het Gerechtshof Den Haag is het met Shell eens in het hoger beroep tegen Milieudefensie. Hiermee wordt het oorspronkelijke vonnis vernietigd: In 2021 oordeelde de rechter in het voordeel van Milieudefensie en er werd geoordeeld dat Shell de eigen uitstoot en die van haar klanten in 2030 met minimaal 45 procent moet hebben verminderd. Bureau Verzicht volgde de zaak op de voet.

Grote ontsteltenis

Nuyens voelt zich “een grote teleurstelling”, mailt ze. “De rechtbank is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een constructieve en belangrijke plek. Het lijkt soms alsof het een van de weinige plekken in onze samenleving is waar we collectief, in uiterste concentratie, kunnen nadenken over de complexiteit van onze tijd en de vraag wie eigenlijk verantwoordelijk is voor wat in de klimaatcrisis.”

Nuyens ziet het De Shell-zaak als “een weerspiegeling van die concentratie en zorg. Veel jonge mensen die de voorstelling zagen, putten hoop uit de rechtszaak. Zo ontvingen wij een foto van een studentenhuis waar samen naar de uitspraak werd gekeken. Ongeacht het juridische gesprek denk ik dat dat veel waard is in een samenleving waar zoveel is om over te wanhopen. Misschien kan de show dat gat een beetje opvullen. Dan zullen wij het moeten aanpassen. Wij zullen hier in alle rust en concentratie over nadenken. Gelukkig kan dat nog steeds in het theater.”

Om te delen





E-mail de redacteur