‘Turkse André Hazes’ Ferdi Tayfur (79) overleden: grondlegger van het Arabesque-genre
De grootste hits van de donderdag overleden zanger, songwriter en acteur Ferdi Tayfur weerklonken vrijdag over de schoolpleinen in zijn geboorteplaats Adana in Zuid-Turkije. De snik in zijn stem, waardoor hij in Nederland met André Hazes wordt vergeleken, is duidelijk hoorbaar. Tayfur wordt beschouwd als een van de belangrijkste vertolkers van het Turkse levenslied, een muziekgenre genaamd ‘Arabesque’. In zijn decennialange carrière, die een hoogtepunt bereikte in de jaren zeventig en tachtig, bracht hij meer dan dertig platen uit en speelde hij in evenveel films. Hij stierf in een ziekenhuis in de stad Antalya en werd 79 jaar oud.
Tayfur werd in 1945 geboren in de arbeiderswijk Hürriyet in Adana. Zijn familie was straatarm en er was geen geld voor speelgoed. Tayfur was nog jong toen zijn vader werd neergestoken tijdens een bargevecht. Hij heeft het niet overleefd. Zijn moeder hertrouwde met een man die niet onder een baas wilde werken. Maar de familie had wel geld nodig. In plaats van naar school te gaan, ging Tayfur in een snoepwinkel werken. Om wat extra geld te verdienen, begon hij ook te zingen op bruiloften. Dit was zo’n succes dat hij besloot deel te nemen aan een zangwedstrijd georganiseerd door een radiostation in Adana, waar hij prompt tweede werd.
Om een carrière in de muziek na te streven, verhuisde Tayfur eind jaren zestig naar Istanbul. Hij vond een baan in een casino, waar hij de saz (Turks snaarinstrument) speelde voor huiszangeres Nurten Innap. Maar Tayfur wilde meer. Hij tekende in 1968 een platencontract en bracht twee albums uit die redelijk goed verkochten. Maar zijn grote doorbraak kwam pas negen jaar later met ‘Cesme’, de titelsong van een gelijknamige film waarin Tayfur de hoofdrol speelde. Zowel het nummer als de film werden een grote hit. In de steden waar de film vertoond werd, stonden er lange rijen voor de bioscopen.
Oprichter
Met zijn liedjes was Tayfur een van de grondleggers van ‘Arabesk’, dat vanaf de jaren zeventig enorm populair werd. Vooral onder de arme arbeidsmigranten die van het platteland van Anatolië naar Istanbul en andere grote steden in West-Turkije waren verhuisd. Het genre staat bekend om zijn tragische teksten over onvervuld verlangen en verdriet. Andere bekende tolken zijn Orhan Gencebay, Müslüm Gürses en Ibrahim Tatlises. Hun muziek was ook erg populair onder Turkse migranten in Europa, waar het werd verspreid via de bloeiende markt voor cassettebandjes.
“’Ferdi Baba’ heeft veel mooie liedjes over de liefde geschreven”, zegt de Turks-Nederlandse zanger Ersoy Demir uit Arnhem, die diverse nummers van Tayfur naar Nederland heeft vertaald. Demir trekt vaak de vergelijking met de muziek van Hazes, die hij ook in zijn repertoire heeft. “De nummers van Hazes, zoals ‘Kleine Jongen’, raken je direct in je aderen. In het Turks noemen we dit soort muziek ‘damar’ (ader). Dat heeft grotendeels te maken met de snik in zijn stem. Zet je een nummer van Ferdi op, dan hoor je binnen drie seconden dat hij het is. Hazes heeft dat ook.”
Een andere overeenkomst met Hazes is dat de culturele elite aanvankelijk geen interesse had in Tayfurs muziek. Arabesque werd door de seculiere elite van Turkije gezien als opstandige volksmuziek die niet strookte met de Europees georiënteerde Turkse klassieke muziek die op de staatszender TRT werd uitgezonden. Maar de nieuwe generatie heeft een minder hectische relatie met het ooit controversiële genre. De liedjes van Tayfur zijn inmiddels onderdeel geworden van de canon van de Turkse popmuziek en worden elk weekend uit volle borst gezongen in talloze meyhanes (restaurants die mezze en raki serveren) in heel Turkije.
