Opnieuw zijn er problemen bij uitkeringsinstantie UWV aan het licht gekomen via de media. AD en EenVandaag onthulden maandag dat aanvragen van langdurig zieke of gehandicapte jongeren voor een Wajong-uitkering vaak verkeerd beoordeeld zijn. Als gevolg van die verkeerde beoordelingen hebben mogelijk duizenden kwetsbare jongeren geen of een onjuiste uitkering ontvangen. In september kwamen na publicaties van AD ook al fouten naar buiten rond de WIA-uitkeringen.
1
Hoe vaak gaat het mis bij aanvragen voor de Wajong-uitkering?
Uit de publicaties van AD en EenVandaag blijkt dat sinds 2017 veel fouten worden gemaakt bij beoordelingen van aanvragen voor een Wajong-uitkering. Daarbij wordt door een verzekeringsarts en een arbeidsdeskundige beoordeeld of en in welke mate de aanvrager nog in staat is te werken. Uit een interne steekproef van eerder dit jaar bleek slechts iets meer dan de helft van de 110 onderzochte beoordelingen te kloppen. Tenminste 10 procent van de aanvragen bleek onjuist beoordeeld. Voor de rest van de aanvragen was dat niet vast te stellen en is de kans dus aanwezig dat het fout is gegaan.
In een interne rapportage erkent het UWV dat er „met enige regelmaat” fouten worden gemaakt. Om hoeveel verkeerde beoordelingen het gaat is niet duidelijk, maar gezien het aantal mensen met een Wajong-uitkering is het vermoedelijk geen geringe groep. Een medewerker van het UWV zegt tegen AD: „Met dit soort percentages zouden in de organisatie alle alarmbellen af moeten gaan.”
2
Hoeveel mensen zijn er met een Wajong-uitkering en wat zijn de gevolgen voor hen?
Afgelopen jaar ontvingen ruim 245.000 mensen een Wajong-uitkering. Als Wajongers, zoals de ontvangers van de uitkering genoemd worden, een onjuiste beoordeling krijgen, kunnen de gevolgen enorm zijn. Niet alleen brengt het hen in financiële nood, maar vaak zorgt de bijkomende stress ervoor dat ze ook op andere manieren in hun leven vastlopen.
De regels rond het aanvragen van een Wajong-uitkering zijn de afgelopen vijftien jaar tot tweemaal toe aangescherpt in het kader van bezuinigingsmaatregelen waarmee de overheid probeerde meer mensen aan het werk te krijgen.
Waar eerdere regelingen vooral gericht waren op inkomensondersteuning en minder op re-integratie op de arbeidsmarkt, krijgen sinds 2015 alleen jongeren tussen achttien en dertig jaar die nooit meer kunnen werken een Wajong-uitkering. Als zieke of gehandicapte jongeren wel enig ‘arbeidsvermogen’ hebben, zijn ze aangewezen op de Participatiewet, waarmee gemeenten sinds 2015 mensen richting werk moeten bewegen.
3
Wat kunnen mensen doen als ze een verkeerde beoordeling ontvangen?
Als mensen het niet eens zijn met een beoordeling van het UWV en die willen aanvechten, zijn ze veroordeeld tot lange juridische procedures. Dat zegt advocaat Michiel Slot, die gespecialiseerd is in beroepszaken tegen het UWV. Eerst is er de mogelijkheid tot bezwaar bij het UWV. Als dat geen resultaat oplevert, volgt vaak de gang naar de rechter. „Je bent zo jaren verder, en het kwartje valt uiteindelijk vaak de verkeerde kant op”, aldus Slot, die zegt vaak met een „rigide rechtspraak” te maken te krijgen. De Centrale Raad van Beroep, die hogerberoepszaken in het sociale zekerheidsrecht behandelt, is in zijn ervaring vaker geneigd met de bezwaarmaker mee te gaan. Maar dat kan dus jaren duren.
4
Er waren laatst toch ook al problemen met uitkeringen bij het UWV?
Dat klopt. In september kwamen fouten bij een andere uitkering die het UWV toewijst naar buiten via AD-publicaties. Uitkeringen via de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen), voor mensen die langer dan twee jaar ziek zijn en deels of helemaal niet meer kunnen werken, bleken jarenlang verkeerd verstrekt. Hoeveel mensen jarenlang een te lage of te hoge uitkering kregen wordt onderzocht, maar het gaat vermoedelijk om tienduizenden gevallen. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, waar het UWV als zelfstandig bestuursorgaan onder valt, bereidt een hersteloperatie voor.
5
Hoe heeft het UWV gereageerd op de publicaties?
Net als toen de fouten met de WIA naar buiten kwamen, erkent het UWV dat er fouten zijn gemaakt en zegt het vooral te hebben gefocust op het terugdringen van de grote achterstanden bij het beoordelen van aanvragen. Dat de kwantiteit boven kwaliteit gegaan is, heeft nu dus mogelijk opnieuw verstrekkende gevolgen.
Afgelopen zomer stelde de uitkeringsinstantie overigens al dat de regels rond de Wajong-uitkering te ingewikkeld zijn en pleitte ze ervoor om de uitkering te verhogen tot het sociaal minimum. UWV-bestuurder Nathalie van Berkel zei toen tegen de NOS dat „de letter van de wet soms in de weg [zit] om te doen waar de wet eigenlijk voor bedoeld is.”
Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, NSC) liet de afgelopen maanden herhaaldelijk weten dat fouten zoals die bij WIA-uitkeringen aan het licht kwamen niet in dezelfde mate bij andere uitkeringen speelden. Of dat klopt valt te bezien. Vermoedelijk later deze week informeert de minister de Tweede Kamer over een aangekondigde hersteloperatie rond de fouten met de WIA-uitkeringen. Daarin zal hij ook ingaan op problemen met andere uitkeringen zoals de Wajong.
