Vrouwvriendelijke zorg vraagt om een andere cultuur

NBC 4 hours ago

5 minutes read

Els Quaegebeur, door Keke Keukelaar.

Gezondheid van vrouwen blijft onderbelicht: ‘Er overlijden nog steeds veel vrouwen onnodig door verkeerde diagnose’Lees ook

Vrouwvriendelijke zorg

Tijdens dit interview zegt Maas dat het boek vooral de medische wereld wakker moet schudden. “Patiënten maken zich al zorgen genoeg, kijk maar naar de basis Stemmen voor vrouwen. Vooral artsen moeten zich nog steeds realiseren dat we mannelijke en vrouwelijke patiënten anders benaderen en dat we daarvoor echt naar onszelf moeten kijken. Zelfs in mijn laatste werkjaar betrapte ik mezelf nog af en toe op mijn eigen vooroordelen. Het zit zo diep verankerd in ons systeem, ook al denk je er rekening mee te houden.”

Het boek laat keer op keer zien hoe vrouwen niet serieus worden genomen in de spreekkamer. Maas: “Ik struikel steeds over de verhalen van vrouwelijke patiënten en hoe artsen ze soms uitlachen. Hoe ze, ondanks voortschrijdend inzicht in hoe de ziektebeelden van mannen en vrouwen verschillen, in geheime e-mails belachelijk worden gemaakt en zonder goed advies de deur worden gewezen. Dat kan echt niet meer. Artsen moeten beseffen dat dit slechts hun brood en boter is. Ze verdienen geld aan deze mensen, dus je moet je fatsoenlijk gedragen.”

LINDA. doet mee aan abortuskliniek: ‘Niemand hier denkt: laten we dit gewoon doen’Lees ook

Bagatelliseren

Het zijn niet alleen artsen die vrouwen niet altijd serieus nemen: zij nemen zichzelf vaak ook niet. Ze onderbreken zichzelf snel en schrijven hun klachten toe aan stress of vermoeidheid. Quaegebeur: “We beginnen met moedig te praten over wat ons dwars zit, maar gaan al snel over op: ‘Maar het valt wel mee, toch?’ Wij zijn het zelf al aan het wegpoetsen.”

Wat in alle verhalen opvalt, is dat je als vrouwelijke patiënt vocaal en kundig moet zijn om gehoord te worden. De hoogopgeleide, zelfbewuste vrouw die perfect Nederlands spreekt, heeft meer kans op de juiste zorg. Quaegebeur: “Het is absurd om te verwachten dat elke patiënt de superfeminist in zichzelf naar boven zal halen voordat hij een spreekkamer binnengaat. Die verantwoordelijkheid ligt helemaal niet bij haar.”

Maas vertelt dat ook zij altijd de neiging heeft gehad om haar eigen klachten te bagatelliseren. Tijdens haar eerste zwangerschap, in 1989, werkte ze tot de 38e week en gleed ze bijna uit over haar eigen vruchtwater tijdens hartkatheterisaties. Dat mag niet meer, maar het laat wel zien hoe Maas zich destijds voelde. “Als patiënt gedroeg ik mij altijd harder dan nodig was. Ik meldde mij bijvoorbeeld alleen ziek als ik onder narcose moest, want dan kon ik echt geen consultatie doen. Maar er volgde nog een lang proces waarin ik veel te lang heb doorgezet.”

Renate (51) krijgt na 30 jaar klachten dezelfde diagnose als haar dochter: ‘Niet gehoord’Lees ook

Verplicht

Maas staat bekend om haar kennis van het vrouwenhart. Dit specialisme wordt binnen de cardiologie vaak gezien als een ‘onbelangrijke hobby’. “Bijna alleen vrouwen volgen cardiologische trainingen over het vrouwenhart, omdat ‘het een vrouwenprobleem is, dus mannen hoeven dat niet te weten’. Onzin natuurlijk, want ook zij hebben dagelijks een spreekuur waarbij ze vrouwen voor zich hebben. Omdat ze zich blijven distantiëren van het onderwerp, moeten deze bijscholingen verplicht worden en moeten er strenge sancties gelden. Als u daar niet heen gaat, krijgt u binnen vijf jaar geen herregistratie als specialist. Zo simpel is het.”

Ze heeft meerdere malen meegemaakt dat mannelijke collega’s plotseling geïnteresseerd raakten in het onderwerp, terwijl hun vrouwen haar expertise nodig hadden. “Dan doe je een paar dingen voor hun vrouw en dan denk je: ‘Wat geweldig dat je dit allemaal doet.’ De toon is ineens heel anders.”

Natuurlijk hebben ze daar hun vrouwen niet voor nodig; mannen moeten er zelf mee aan de slag gaan. “Als vrouwelijke artsen moeten we hier niet alleen maar met elkaar over blijven praten. Nee, het moet ook een urgent onderwerp worden voor mannelijke artsen en alle andere beroepsgroepen binnen de gezondheidszorg. Ook zij moeten beseffen dat het anders moet. Het is niet aan vrouwen om dit voor iedereen op te lossen.”

Alles over mammografie: ‘Nog steeds de beste manier voor grootschalig onderzoek’Lees ook

Deflatie

Voor het boek gingen Quaegebeur en Maas in gesprek met jonge vrouwen die als specialist geen toekomst meer zien, of op zijn minst twijfels hebben. Quaegebeur: “Voor hen komt het allemaal neer op een corrupte cultuur, waar zij als jonge vrouwen het meest onder lijden. Ik denk dat jonge mannen het ook niet zo leuk vinden, maar ze hebben de neiging om weg te kijken. Er is veel concurrentie onder elkaar, omdat er maar een beperkt aantal plaatsen is voor jonge specialisten. De kans dat zij een baan krijgen is daardoor niet zo groot als veel Nederlanders denken. Als gevolg hiervan hebben jonge artsen vaak moeite met de omgang met elkaar en is de cultuur onveilig. Want als iemand weggaat of geen bedreiging vormt, heb je een grotere kans.

De vrouwen gaven voorbeelden van micro-agressies: vervelende, neerbuigende opmerkingen die je het gevoel geven dat je elke dag sneller moet rennen omdat je een vrouw bent. En denk niet dat je tijdens je studie of kort daarna kinderen kunt krijgen, want dan kun je een eigen carrière opbouwen. Terwijl dat biologisch gezien gewoon de leeftijd is waarop je kinderen krijgt.”

Maas: “Het is alsof je moet kiezen: óf je wordt specialist, óf je wordt zwanger.” Het boek gaat over een jonge, getalenteerde chirurg die tijdens haar opleiding twee kinderen heeft. Hoewel ze alles geregeld heeft – inclusief nanny – en vaak de beste kandidaat is voor de functie, wordt ze als alleenstaande moeder voortdurend afgewezen. “Een dramatisch verhaal. En ze heeft gouden handen, toch? Ze kan opereren als de beste. Maar ja, ze heeft ook kinderen en je kunt niet alles hebben.”

Quaegebeur: “Maar als een man vier kinderen krijgt bij twee verschillende vrouwen, hoor je daar niemand over. Je broek valt er van af.”

Verband tussen hoofd, hart en hormonen steeds vaker gezien bij vrouwen: ‘We maken impact’Lees ook

Vacatures

De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het belang van vrouwspecifieke zorg. Toch is de situatie erger dan Quaegebeur vooraf had verwacht. “Je leest in de krant dat vrouwelijke geneeskundestudenten in de meerderheid zijn en je denkt: zij hebben straks de leiding. Maar als je met deze jonge artsen praat, zie je dat ze al tien jaar worstelen – met het hart van een dokter, toch? Ze willen heel graag dokter blijven, maar weten niet altijd hoe.

Ik was erg verrast om te zien wat er nog steeds werd gezegd in een ziekenhuis, hoe vrouwonvriendelijke uitspraken nog steeds door de operatiekamers werden geroepen. Dat stelde mij diep teleur. Als patiënt weten we dat allemaal niet, en ook niet als we een wandelende burn-out aan ons bed hebben. We weten wel welke gevolgen dat soort stress heeft voor de manier waarop je omgaat met je werk, collega’s, vrienden en dus ook met je patiënten.”

Maas is inmiddels met pensioen en ziet een belangrijke rol weggelegd voor de jongere generatie. ‘We hebben de granaat gegooid, hij moet nu landen. Met dit boek willen we laten zien dat het probleem nog steeds urgent en actueel is en dat het zich niet vanzelf zal oplossen.

Mariëtte Hamer (regeringscommissaris Onaanvaardbaar Gedrag en Seksueel Geweld, red.) heeft discussiefora geopend voor gesprekken over cultuur en seksisme in allerlei sectoren. Dit moet ook in de zorg gebeuren. Ik zag onlangs dat een ziekenhuis vacatures had voor vijf neurologen. Vijf! Ik heb nog nooit zoiets gezien. Hoe zorgen we ervoor dat het zorglandschap beter wordt voor professionals en patiënten? Iedereen in onze sector moet zich hier zorgen over maken.”