waarom Ajax hand op de knip houdt

• Frank Hettinga

  volgt Ajax namens NOS Sport

Geen overwintering in Rio de Janeiro, Qatar of Andalusië. Nee, deze winterstop besloot Ajax het jaarlijkse trainingskamp naar de zon over te slaan en zich ‘gewoon’ op het Amsterdamse sportpark De Toekomst voor te bereiden op de tweede seizoenshelft.

Die keuze is deels ingegeven door de financiële situatie binnen de club, zo gaf trainer Francesco Farioli toe. En de Italiaanse coach kan ook nauwelijks versterkingen verwachten deze transferperiode.

Zelfs RKC Waalwijk, de hekkensluiter van de eredivisie en vanavond de tegenstander in de Johan Cruijff Arena bij de herstart van de competitie dit weekend, toog in de korte winterstop naar de Spaanse kust.

Waarom houdt Ajax zo de hand op de knip? Voormalig Ajax-directeuren Maarten Fontijn en Jeroen Slop en onderzoeker Job Gulikers geven antwoord.

“Als je financieel een Champions League-jas blijft dragen, maar je boekt Europa League- of zelfs Conference League-resultaten, dan gaat het fout”, zegt Fontein, die van 2005 tot 2008 algemeen directeur was van Ajax.

“Ajax heeft jarenlang boven zijn stand geleefd”, zegt ook Gulikers. Hij verdiept zich in financiën van voetbalclubs, als onderzoeker van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).

Nog niet zo lang geleden klotste het geld tegen de plinten, maar de financiële voorsprong op Feyenoord en PSV verdampte ook weer in een mum van tijd.

Ajax haalde volgens website Transfermarkt.nl de afgelopen twee seizoenen maar liefst 25 spelers voor zo’n 223 miljoen euro – nog exclusief tekengelden. Van al die aankopen hebben enkel Brian Brobbey, Josip Sutalo en Jordan Henderson regelmatig een basisplaats.

De leek zou misschien zeggen: ondanks het matige aankoopbeleid is er in die twee seizoenen toch ook flink vérkocht? Denk alleen al aan de transfer van Antony naar Manchester United, voor 95 miljoen euro.

“Maar zo simpel als de bedragen op Transfermarkt met elkaar vergelijken is het niet”, zegt Gulikers. “Alles wat je koopt is netto en alles wat je verkoopt is bruto, dus er gaat al snel 30 procent van de inkomsten af. Volgens de officiële jaarrekeningen kocht Ajax de afgelopen twee seizoenen voor 268 miljoen en er werd verkocht voor 318 miljoen.”

“Het is een heel lastige situatie waarin Ajax nu verkeert”, zegt Slop. Hij was tot 2019 financieel directeur bij Ajax, het jaar dat de Amsterdammers met één been in de finale van de Champions League stonden.

“De transferinkomsten en uitgaven zijn de afgelopen seizoenen niet goed op elkaar afgestemd. Als een club erg veel direct betaalt aan transfers en daarnaast pas op termijn bedragen ontvangt voor de verkoop van spelers, dan ontstaat er een mismatch.”

Clubs betalen meestal in termijnen voor een speler, legt Slop uit. Dus een transfer van Steven Bergwijn naar Saudi-Arabië voor 21 miljoen euro staat niet direct op de rekening. “Je krijgt het nog wel, maar je moet lang wachten. En dan kun je dat geld dus niet gebruiken om vandaag al mee te betalen.”

“Ajax wacht nog op maar liefst 97 miljoen euro aan openstaande transferbonnetjes”, zegt Gullikers die ook benadrukt dat Ajax niet ernstig in de problemen is.

“In principe is er geen vuiltje aan de lucht, de club is financieel gezond en kan tegen een stootje, getuige het eigen vermogen van 226 miljoen euro.”

“Máár Ajax moet moet wel een pas op de plaats maken en flink bezuinigen, want de koers van de afgelopen jaren is zonder Champions League-inkomsten onmogelijk vol te houden. De kosten per jaar, zo’n 191 miljoen, zijn bijna nog net zo hoog als in de jaren dat de club Champions League speelde, blijkt uit het meest recente jaarverslag. Terwijl de omzet ver achterblijft, met zo’n 152 miljoen.”

“Ook in de succesvolle tijd moest Ajax steeds zo’n 55 of 65 miljoen euro overhouden aan de verkoop van spelers om zwarte cijfers te kunnen schrijven. Het afgelopen seizoen was dit zelfs 90 miljoen euro.”

Het probleem is dat de waarde van spelers en de sportieve prestaties nauw met elkaar verweven zijn, weet Slop. Neem linksback Gastón Ávila, gekocht voor 12,5 miljoen met een contract voor 5 seizoenen. Zijn waarde wordt nu, mede door een zware blessure, getaxeerd op 4 miljoen.

“In deze transferperiode kan Ajax dus geen prachtige verkopen doen”, zegt Slop. “Het is bezig om spelers te verkopen die het niet gered hebben. En daar krijg je nog maar weinig voor.”

Ajax hoopt spelers als Owen Wijndal, Ávila, Branco van den Boomen en Benjamin Tahirovic te slijten en zo ruimte te kunnen maken voor de Spaanse linksbuiten Raúl Moro van Real Valladolid.

Ajax vaart inmiddels onder directeuren Menno Geelen en Alex Kroes wel een realistischere koers, ziet Gulikers. Ze willen de begroting toespitsen op het behalen van Europa League-voetbal. Ook zonder opbrengsten uit spelersverkoop moet de club “break-even draaien of zelfs winst maken”, zei Kroes onlangs tegen Het Parool.

Het doel is om flink te bezuinigen op de hoge salariskosten. “De salarissen van álle spelers zijn de pan uitgerezen”, zegt Fontein. “Als ik dan ergens lees dat Owen Wijndal op 2,5 miljoen euro salaris per jaar zit, is dat natuurlijk bespottelijk. Als Ajax vervolgens twee jaar geen Champions League voetbalt, kom je jezelf gigantisch tegen.”

Fontein suggereert dat het ook cruciaal is om te bezuinigen op personeel. “Wow”, zegt hij als hij hoort dat er nu bijna 500 mensen in dienst zijn. “Dat is ongelofelijk. In mijn tijd hadden wij circa 175 man personeel. Ik denk dat het een veel te grote organisatie is geworden. De nuance is natuurlijk wel dat ze nu veel meer verdienen met merchandise en marketing dan vroeger.”

Verder moet de jeugdopleiding weer de voorkeur krijgen boven aankopen. “Als het sportief goed gaat, leveren eigen jongens het meeste geld op”, zegt Slop. “En als het slecht gaat, maak je geen verlies, want ze hebben weinig gekost. Ze staan niet zoals een aankoop met hoge afschrijvingskosten in de boeken.”

“Geef eigen talent de kans. Dat is de levensader van de club”, zegt ook Fontein. Dan heeft de oud-directeur er vertrouwen in dat het helemaal goedkomt. “Het heeft gewoon tijd nodig, maar het duurt denk ik echt nog wel twee of drie jaar.”