Wat we hebben geleerd van de baas van het postkantoor

Alle ogen waren deze week gericht op vertrekkend postkantoor-topman Nick Read, toen hij drie dagen lang voor het onderzoek naar het Horizon IT-schandaal stond.

De heer Read verving de voormalige baas Paula Vennels in 2019 en werd ingeschakeld om “de fouten uit het verleden recht te zetten”.

De onrechtmatige vervolgingen zijn misschien gestopt, maar hij had nog steeds vragen te beantwoorden over de mate waarin de organisatie werkelijk is veranderd toen hij getuigenis aflegde.

De heer Read had verlof genomen van zijn dagelijkse baan om zich op het onderzoek voor te bereiden.

In tegenstelling tot het uiterlijk van zijn voorganger, Paula Vennells, waren er geen tranen. Maar er waren enkele belangrijke onthullingen.

Hier zijn vijf dingen die we uit zijn bewijsmateriaal hebben geleerd.

Het is duidelijk geworden dat de heer Read, hetzij per ongeluk, hetzij met opzet, niet op de hoogte was van de omvang van de uitdaging waarmee hij op het postkantoor te maken kreeg.

Tussen 1999 en 2015 werden honderden onderpostmasters ten onrechte vervolgd toen gebrekkige Horizon-boekhoudsoftware de indruk wekte dat er geld ontbrak in de filialen.

Toen de heer Read in september 2019 de topfunctie op zich nam, had de organisatie zojuist één vonnis van het Hooggerechtshof verloren aan een groep ten onrechte vervolgde onderpostmasters en stond op het punt een ander vonnis te verliezen.

In zijn functiebeschrijving werd echter niet verwezen naar de aanhoudende juridische uitdagingen. Het gebrekkige IT-systeem Horizon werd niet één keer genoemd.

De topadvocaat van het postkantoor zou tegen Read hebben gezegd dat hij zich niet moest verdiepen in wat er in het verleden was gebeurd.

Er werd hem zelfs verteld dat er geen “groot PR-risico” bestond. Hij zei dat de organisatie deels in ontkenning verkeerde, deels in verlamming.

Met betrekking tot de mensen die hem voorgingen, vertelde de heer Read het onderzoek dat veel van de voormalige leiders van het postkantoor “niet ter verantwoording lijken te zijn geroepen”.

Het leiderschap van de heer Read wordt geplaagd door controverses over zijn eigen beloning. Zijn voormalige HR-directeur beweerde dat hij “geobsedeerd” was door het krijgen van een loonsverhoging.

Hij gaf toe dat hij “soms gefrustreerd” was, herhaaldelijk had gelobbyd voor meer geld en zelfs juridisch en PR-advies had ingewonnen van vrienden.

De heer Read zei dat het nooit een afleiding was, maar bood wel zijn excuses aan voor hoe ‘arm’ het er uitzag, aangezien zoveel slachtoffers nog steeds op compensatie wachten.

Beweringen over pesten, vrouwenhaat en beloning waren afkomstig van mensen die onder een wolk waren vertrokken, zei hij.

Hij beweerde zelfs in zijn schriftelijke getuigenverklaring dat een van die mensen, voormalig voorzitter Henry Staunton, tijdens bestuursvergaderingen in slaap was gevallen.

Uit nieuwe cijfers die deze week zijn vrijgegeven blijkt dat £363 miljoen al is uitbetaald aan voormalige onderpostmeesters als financiële compensatie, maar velen wachten nog steeds.

Voordat de heer Read zijn getuigenis begon af te leggen, onthulde de onderzoeksvoorzitter emotioneel dat een ander slachtoffer vorige week was overleden zonder ooit het geld te hebben ontvangen dat haar verschuldigd was.

De baas van het postkantoor zei dat het hem “diep betreurt” dat het proces zo lang duurde. Hij gaf de schuld aan de bureaucratie, en niet aan vooroordelen of geldklopperij.

Hij zei dat het “verbazingwekkend” was dat het zijn organisatie was die sommige van de programma’s beheerde, gezien het gebrek aan vertrouwen dat mensen in het postkantoor hebben.

Zou de regering het postkantoor kunnen gebruiken als een ‘schild’ om zichzelf te onttrekken aan compensatiebeslissingen? ‘Dat zou een beschrijving kunnen zijn, ja’, gaf hij toe.

Voor veel sub-postmasters is de voortdurende tewerkstelling van mensen die hen hebben onderzocht of op het postkantoor waren op het hoogtepunt van het schandaal een twistpunt.

De heer Read onthulde dat er nog steeds onderzoek wordt gedaan naar drie werknemers als onderdeel van Project Phoenix. Dat betekent dat ze beschuldigd zijn van wangedrag.

Hij gaf ook toe dat er nog steeds een ‘handvol’ onderzoekers bij de organisatie waren – zij het nu in verschillende rollen.

De algemeen directeur wilde het onderzoek verzekeren dat hij specifieke beschuldigingen niet zou negeren en dat hij mensen zou vragen een stap terug te doen als dit zou bijdragen aan het vertrouwen van de onderpostmeesters.

Toen hij echter notulen van de vergaderingen te zien kreeg waarin werd gesuggereerd dat de ministers blij waren dat het postkantoor robuuster was en zich geen zorgen hoefden te maken over arbeidsrechtbanken, moest de heer Read toegeven dat ze moeite hadden gehad om mensen uit de organisatie te krijgen.

“Waar is het geld gebleven?” Het is een van de vele tot nu toe onbeantwoorde vragen in dit schandaal.

De heer Read werd herhaaldelijk ondervraagd over de verblijfplaats van het geld dat door onderpostbeambten was gestort om schijnbare tekorten op de rekeningen van hun filialen te dekken. De baas heeft een nieuw bedrag op het ontbrekende geld gezet: £36 miljoen.

De heer Read zei dat hij geïrriteerd was dat het moeilijk bleek om er achter te komen.

Hij uitte zijn verbazing over de onderzoeksresultaten waaruit blijkt dat onderpostmeesters nog steeds met problemen worden geconfronteerd en hun eigen spaargeld gebruiken om de verliezen goed te maken.

Intussen wezen onderzoeksadvocaten op nieuwe sub-postmeestercontracten die nog steeds verwijzen naar de onderzoeksbevoegdheden van het postkantoor, inclusief onder voorbehoud van bewijsverhoorprocessen. De heer Read gaf toe dat dit “hardhandig” zou kunnen zijn.

Het bewijsmateriaal van de heer Read is nu misschien compleet, maar hij heeft nog enkele maanden te gaan. Hij verzekerde tijdens het onderzoek dat hij de tijd zou besteden aan het bewerkstelligen van meer verandering. Sub-postmasters zullen nauwlettend in de gaten houden.