Daarnaast is er sprake van een toenemende eenzaamheid. “Veel jongeren ervaren dat ze weinig verbinding hebben met andere jongeren. Ook ervaren zij het gevoel dat zij geen invloed kunnen uitoefenen op wat zij belangrijk vinden in het leven. Ze worden niet serieus genomen door de politiek, school en ouders. Het zou best kunnen dat jongeren goede ideeën hebben, maar we maken te weinig ruimte om ernaar te luisteren. Ze voelen zich enigszins onderdrukt.”
Gesprek
Popma benadrukt hoe belangrijk het is dat er steeds meer aandacht komt voor (praten over) geestelijke gezondheid. Hij vermeldt wel de keerzijde. “Praten over psychische problemen, het stigma wegnemen en je vrij voelen om iemand om hulp te vragen is een belangrijk element bij het behouden van een goede geestelijke gezondheid. Maar de hele dag samen rondhangen is voor sommige jongeren ook niet goed. We moeten ervoor zorgen dat ze niet te ver gaan.”
Popma maakt het concreet: “Een jongere typt een trefwoord in sociale media wat ze ook hebben, zoals ‘somberheid’ of ‘eetproblemen’, ze komen in de val terecht en zien nog meer – of zelfs alleen maar – inhoud over de zoekterm. Er zijn jongeren die vrienden worden met anderen die dezelfde klachten ervaren. Doordat het door algoritmes een valkuil wordt op sociale media kan het onderwerp ook binnen de vriendengroep blijven. Het is waarschijnlijker dat het algoritme ze in de put brengt dan dat het ze helpt.”
Kroon
Tijdens de coronapandemie was Nederland gedwongen binnen te blijven, met eenzaamheid en isolement tot gevolg. Heeft corona een grote rol gespeeld in de toename van het aantal jongeren met psychische problemen? “Zo is het niet kroon was de oorzaak van de cijfers die we nu zien, maar het lijkt erop dat jongeren die al problemen hadden, nog meer problemen hebben gehad.”
De coronaperiode heeft ervoor gezorgd dat er meer aandacht is voor de geestelijke gezondheid. Iets wat Popma alleen maar goed vindt. “Het is een periode geweest waarin het licht scheen op de geestelijke gezondheid, waarschijnlijk omdat we massaal aandacht besteedden aan wat er met ons gebeurde. Het heeft lang geduurd voordat psychische problemen serieus werden genomen. We moeten er niet alleen voor zorgen dat mensen het programma niet missen ic terechtkomen, maar ook dat mensen niet in de psychiatrie eindigen.”
Hoe help je iemand die eenzaam is? ‘Je moet er niet omheen draaien’
Toekomst
Popma zegt positief te zijn over de toekomst, op voorwaarde dat we veranderingen doorvoeren in de gezondheidszorg en de samenleving. “Het is gebruikelijk om op jonge leeftijd psychische problemen te hebben. Dat is niet altijd zo erg. Het vervelende is dat ze er niet zelf mee leren omgaan of (altijd) hulp krijgen. Het is eigenlijk belangrijk dat we er vroeg zijn. Met lichte hulp kunnen wij jongeren helpen. Dit hoeft niet altijd professionele hulp te zijn, het kan ook een maatje zijn die naar je luistert. Als we dat allemaal niet organiseren, wordt het een groter probleem. Als samenleving kunnen we dit niet blijven verdragen. Er zijn steeds minder jongeren beschikbaar om ouderen te helpen. En we hebben iedereen nodig om de samenleving draaiende te houden en elkaar gezond te houden.”
Ondanks het optimisme van Popma ziet hij ook een risico: “De groeiende ongelijkheid, de polarisatie, de echte problemen om je basisvoorzieningen op orde te krijgen. Er is veel meer eenheid nodig in de politieke thema’s beleid voor toekomstige generaties hebben. We moeten alles bekijken om te zien hoe het zal uitpakken voor jongeren als ze volwassen worden.” Volgens Popma moet hier op beleidsniveau meer aan gedaan worden. “Er zijn zoveel mogelijkheden om jongeren te helpen zich veerkrachtig te ontwikkelen in de samenleving. Het zou zonde zijn als we daar niet op focussen.”
Zorg
Ondanks dat er goede vormen van zorg beschikbaar zijn, krijgt slechts 20 procent van de jongeren de juiste zorg, zo blijkt uit onderzoek. Daar valt dus nog winst te behalen. Popma doet een voorstel. “Samen met jongeren moeten we de gezondheidszorg opnieuw vormgeven. Er zijn steeds meer initiatieven die op scholen lesgeven over geestelijke gezondheid en steeds meer initiatieven waarbij jongeren problemen online of op inlooplocaties met professionals kunnen bespreken. Met de Mind Us Foundation werken wij samen met influencers die ervaring hebben met psychische problemen en daar iets over willen zeggen en helpen. Wij trainen hen hoe ze goede informatie kunnen geven en jongeren naar een goede plek kunnen helpen om zorg te krijgen.”
Ook is het belangrijk dat zorgverleners meer leren over de behoeften van jongeren, legt Popma uit. “Hulpverleners denken vaak: ‘Ik heb lang over psychische problemen geleerd en ik zal de beste zorgverlener zijn die ik kan’. Maar jongeren willen soms ook iemand spreken die dit heeft meegemaakt en horen hoe zij het hebben ervaren. Wij horen van jongeren dat zij zich niet altijd gehoord voelen in de zorg. Als zorgverleners moeten we nog veel leren over hoe we jongeren kunnen helpen.”
Omgeving
Als je je zorgen maakt om iemand, ga dan het gesprek aan, adviseert Popma. ‘Probeer gewoon te luisteren. Dat is niet gemakkelijk. Jongeren geven in onderzoek aan dat volwassenen meteen tips en adviezen gaan geven. Dat is goed bedoeld, maar zorgt er niet altijd voor dat ze zich gehoord voelen. Luister en probeer ze te begrijpen.” Wat zou een volgende stap kunnen zijn? “Weet dat het al steunend is dat er iemand is die de tijd neemt en luistert. Er wordt niet verwacht dat je het direct oplost. Als je denkt dat er meer hulp nodig is, geef dan aan dat je samen wilt bespreken hoe je aan de slag kunt. Je kunt vragen of het goed is om de dokter te bellen of het met iemand anders te delen omdat je het ingewikkeld vindt.”
“Jongeren vinden het vaak goed. Zo niet? Vraag waarom niet. Stel je bent zelf niet de ouder en het kind geeft aan: ik wil niet dat mijn ouders het weten. Vraag waarom dat zo is en geef aan dat je er graag met iemand anders over wilt praten om te helpen. Wijs erop dat een verhaal altijd anoniem gedeeld kan worden of dat je het samen kunt doen. Als er echt ernstige zorgen zijn, bijvoorbeeld omdat ze zelfmoordgedachten hebben, kun je altijd 113 bellen.”
Maryke werkt bij 113 Zelfmoordpreventie en vertelt wat je kunt doen als je duistere gedachten hebt
Richtlijnen voor oplossingen
Popma pleit voor meer preventie om de geestelijke gezondheid van jongeren op peil te houden. “Het is belangrijk dat er oplossingen en handelingsrichtingen zijn. Dat kinderen leren omgaan met angst, spanning of andere klachten. Als samenleving kunnen we werken aan hoe we de jongere generatie kunnen helpen op een veerkrachtige manier te participeren. Dit betekent niet dat ze alleen maar gelukkig moeten zijn, maar het betekent wel dat ze het vertrouwen leren krijgen om terug te veren. En dat ze niet alleen zijn.”
Volgens Popma zou de focus op preventie ook meer tot uiting moeten komen in de politieke plannen. “Er is behoefte aan een overkoepelend preventieplan en een langetermijnplan. Geestelijke gezondheid in al het beleid. Ieder ministerie moet geestelijke gezondheidszorg in zijn plannen opnemen, met het idee dat ze over tien tot twintig jaar een gezonde generatie hebben gecreëerd.”
Geestelijke gezondheid
LINDA. Deze maand staat in het teken van geestelijke gezondheid. 48% van de Nederlanders krijgt tijdens zijn leven een psychologische diagnose. Burn-outs niet inbegrepen. Dat is dus 1 op de 2 mensen. Maar waarom moeten we een stempel op deze mensen drukken? Want wat is normaal en wie bepaalt dat eigenlijk? Niet normaal zijn is eigenlijk heel normaal.
Meer hierover lezen? Dat is mogelijk hier.
Denk je aan zelfmoord? Je bent niet de enige. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).
LINDA. & Hanna Verboom maken podcast ‘Goed in je hoofd’: ‘Niet normaal zijn is eigenlijk normaal’
