‘Zuckerberg wil met einde aan factchecks de politieke wind in de rug krijgen’

• 

  Annabel van Gestel

  redacteur Online

Deskundigen maken zich zorgen over de beslissing van techgigant Meta om de samenwerking met factcheckers in de Verenigde Staten te stoppen. Zij stellen dat CEO Mark Zuckerberg dit vooral doet om in het gevlij te komen bij aankomend president Donald Trump.

Factchecker Peter Burger, verbonden aan de Universiteit Leiden, noemt de aankondiging schokkend. “Er is veel discussie geweest over wat er is gebeurd met Twitter onder Elon Musk. Meta leek anders vanwege de samenwerking met factcheckers. Met deze beslissing richt Zuckerberg zich radicaal tegen het eigen beleid en sluit zich daarmee volledig aan bij Trumps en Musks verhaal: vrijheid van meningsuiting staat boven alles, de rest is inmenging en censuur.”

Zuckerberg maakte de koerswijziging gisteren bekend in een videoboodschap. Hij zegt dat de factcheckers van Meta, onder wie journalisten van grote internationale persbureaus, “politiek vooringenomen” zijn. “We hebben het punt bereikt dat er gewoonweg te veel fouten worden gemaakt en er te veel censuur is. De factcheckers hebben het vertrouwen meer kwaad dan goed gedaan.”

Zuckerberg schuift in zijn aankondiging niet onder stoelen of banken dat de beslissing voortkomt uit de nieuwe politieke wind die door Amerika waait. Hij noemt de verkiezingswinst van Donald Trump een “cultureel keerpunt” waardoor de prioriteit weer op vrijheid van meningsuiting komt te liggen.

De relatie tussen Trump en Zuckerberg was in het verleden verre van vriendschappelijk. Na de Capitoolbestorming in 2021 werd Trump verbannen van Facebook en Instagram en afgelopen zomer dreigde Trump nog dat Zuckerberg de gevangenis in zou gaan als hij zich zou bemoeien met de presidentsverkiezingen.

Maar sinds Trumps herverkiezing heeft Zuckerberg meerdere toenaderingspogingen gedaan. Kort na de verkiezingsuitslag dineerde Zuckerberg met Trump in diens huis in Mar-a-Lago. Daarnaast doneerde Meta een miljoen dollar voor de inauguratie van Trump en stelde Zuckerberg de conservatieve Joel Kaplan aan als hoofd internationaal beleid van Meta.

In een persconferentie gisteren prees Trump de beslissing van Zuckerberg en zei dat de koerswijziging “waarschijnlijk” een reactie is op Trumps eerdere dreigementen.

“Je zag al dat Zuckerberg richting Trump aan het bewegen was, maar ik had niet verwacht dat het zo snel zou gaan”, zegt Sander van der Waal van onderzoeksinstituut Waag Futurelab. “Zuckerberg lijkt met zijn aankondiging duidelijk in een goed blaadje te willen komen bij de conservatieven in de VS.”

Zuckerberg zegt onder andere dat hij restricties wil opheffen op onderwerpen als immigratie en gender, twee belangrijke campagnethema’s voor Trump. Het zou gebruikers dan bijvoorbeeld zijn toegestaan om mentale ziektes te koppelen aan seksuele geaardheid. Factchecker Burger: “Als ik dit allemaal hoor, denk ik dat Meta de kant op gaat van X: meer haatberichten, meer desinformatie, racisme, seksisme en antisemitisme.”

Waarom zou je haatcomments plaatsen? NOS Stories sprak onlangs met twee jongens die dit wel eens doen:

Volgens Marietje Schaake, expert technologiebeleid en voormalig Europarlementariër voor D66, laat Meta met deze beslissing “elke illusie varen dat het verantwoordelijkheid wil nemen voor schadelijke content op hun platforms”. Als Europarlementariër en ook nu is Schaake nauw betrokken bij internationale besluitvorming omtrent technologie.

Volgens haar is de koerswijziging gunstig voor Zuckerberg omdat het goedkoper is om zonder factcheckers te werken. “En vanwege de politieke wind in Amerika. Zuckerberg wil die wind in zijn rug, niet in zijn gezicht.”

Ter vervanging van de factcheckers gaat Meta werken met een systeem waarbij andere gebruikers commentaar kunnen leveren op mogelijk misleidende berichtgeving, vergelijkbaar met de Community Notes op X.

Factchecker Peter Burger zegt hierover dat het systeem zeker nuttige kanten heeft, maar dat het geen volwaardige vervanging is. “Het idee achter de factcheckers was dat het professionals van buitenaf zijn. Zij worden betaald voor hun werk, maar niet inhoudelijk aangestuurd. Community Notes wijzen er weliswaar op als iets niet klopt, maar context of links naar bronnen ontbreken. Die zaken vind je wel bij de factchecks.”

Begin vorig jaar zijn in de EU twee nieuwe wetten ingegaan, de Digital Service Act en Digital Market Act, die de macht van techgiganten moeten beteugelen. Het nieuwe beleid van Meta gaat vooralsnog eerst in in de VS, maar Zuckerberg zegt dat hij “in samenwerking met de nieuwe Trump-regering wil strijden tegen overheden die Amerikaanse bedrijven aanvallen en meer censuur willen opleggen.”

Volgens Schaake doelt hij hiermee ongetwijfeld op Europa. Schaake: “Die nieuwe wetten moeten zich nog bewijzen. Maar ik zal niet verbaasd zijn als de Europese Commissie, onder druk van handelsbarrières, Trump en Musk, de handhaving van deze wetten minder ambitieus zal aanpakken dan nodig is.”