Geuzenpenning uitgereikt aan groep die oorlogsmisdaden in Oekraïne vastlegt

• 

  Wessel de Jong

  verslaggever

In Schiedam is de Geuzenpenning uitgereikt aan de Ukraine 5 AM Coalition, een koepelorganisatie van lokale mensenrechtenorganisaties die zich bezighoudt met het vastleggen van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, gepleegd in Oekraïne.

“Aan beide kanten”, zo zei oud-commandant landstrijdkrachten Mart de Kruif, die de prijs uitreikte in het bijzijn van koning Willem-Alexander. De Kruif is voorzitter van de stichting die de prijs jaarlijks toekent. Eerdere winnaars zijn onder meer de Anne Frank Stichting (1992) en Human Rights Watch (2007).

De Kruif vergelijkt de Oekraïense coalitie met het NIOD, het Nederlandse Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. “Het is heel belangrijk dat dat bewijsmateriaal nu verzameld wordt.” De ‘5 AM’ in de naam verwijst naar het tijdstip dat de Russische invasie op 24 februari 2022 begon. De organisatie werd meteen op de eerste dag van de oorlog opgericht.

Het doel is slachtoffers van de Russische agressie te beschermen en de leiding van de Russische Federatie en andere plegers van oorlogsmisdaden voor het gerecht brengen. De Kruif vindt het gevaarlijk werk, omdat “wie informatie over oorlogsmisdaden verzamelt, altijd een doelwit is”.

“We zijn echt compleet overweldigd dat we deze prijs krijgen van Nederland. Het is een geweldige erkenning voor ons werk, dat we al drie jaar doen”, zegt Daryna Pidhorna. De advocate is speciaal voor de uitreiking naar Nederland gekomen.

Zij werkt bij het Regional Center for Human Rights, een mensenrechtenorganisatie op de Krim, die in 2013 werd opgericht en onderdeel is van Ukraine 5 AM Coalition. Bij de koepel zijn 42 organisaties aangesloten.

Maar de prijs betekent geeft ook een bepaalde druk, zegt zij. “Het betekent dat we niet mogen stoppen en moeten doorgaan tot het bittere einde van de oorlog en daarna.”

Pidhorna: “Eigenlijk is het al elf jaar oorlog in Oekraïne. We moeten verse informatie blijven geven, omdat mensen moe worden van de oorlog. Deze medaille vestigt weer de aandacht op Oekraïne en ons gevecht voor vrijheid.”

“We nemen verklaringen op, rechtstreeks aan de frontlijn, van getuigen en slachtoffers. Die verwerken we tot juridische documenten en versturen die naar lokale en internationale rechtbanken,” legt Pidhorna uit.

Veel zaken gaan naar het Internationaal Strafhof in Den Haag. “Wij geloven sterk in internationaal recht en de Europese Unie, die ons helpt dit conflict te winnen en om sterker te worden,” zegt de advocate.

Behalve juridische ondersteuning geeft de koepel ook humanitaire hulp aan de slachtoffers van oorlogsmisdaden. Zelf is Pidhorna vooral betrokken bij de strijd om kinderen die naar Rusland zijn ontvoerd weer terug te krijgen naar Oekraïne.

Er zijn duizenden Oekraïense kinderen afgevoerd sinds het begin van de oorlog. Het gaat om oorlogswezen, maar ook om minderjarigen uit de door Rusland bezette gebieden die, onder druk, op ‘zomerkamp’ gaan in Rusland om te schuilen voor de oorlog. En vervolgens nooit meer terugkeren.

Pidhorna heeft geholpen bij het repatriëren van een ‘wees’ uit Marioepol, die nog wel degelijk familie had in Oekraïne. Russische adoptieouders mogen de naam van de Oekraïense kinderen die ze opnemen veranderen. Dan worden ze zo goed als onvindbaar.

“We vechten voor compensatie voor de gezinnen die getroffen zijn door de deportaties, ook via de Raad van Europa. Dat gaat steeds beter.” Bijzonder blij is de advocaat ook met de arrestatiebevelen voor Poetin en Maria Lvova-Belova, de Russische gezant voor kinderrechten. Zij en de Russische president worden door het ICC beschuldigd van de organisatie van de kinderdeportaties.

De Geuzenpenning is vernoemd naar een bekende verzetsgroep uit de Tweede Wereldoorlog. Vijf dagen na de Nederlandse capitulatie in mei 1940 schreven zij de eerste ‘Geuzenbrief’, waarin Nederlanders werden opgeroepen zich niet neer te leggen bij de overheersing van de Duitse bezetter.

Een aantal Geuzen werd al snel opgepakt. In maart 1941 werden ze op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag gefusilleerd.